Waterschaarste bedreigt het mariene leven en de economie in de Middellandse Zee
Veranderingen in de rivierafvoer en de primaire productie in het onderzochte scenario.
Er is een cruciale verbinding tussen de verminderde rivierafvoer in de Middellandse Zee en de gezondheid van de mariene ecosystemen daar. Nieuw onderzoek benadrukt de urgentie van het integreren van waterbeheer om de rijke biodiversiteit van de zeeën en oceanen en de economieën die daarvan afhankelijk zijn, adequaat te beschermen.
De gevolgen van klimaatverandering, zoals frequentere en ernstigere langdurige droogtes door gebrek aan neerslag en hoge verdamping, zullen naar verwachting de waterschaarste in Europa verergeren. Ongeveer 20% van het Europese grondgebied en 30% van de bevolking ervaart jaarlijks waterschaarste.
Een nieuwe studie, geleid door wetenschappers van het JRC en gepubliceerd in Nature Communications, onderzoekt de impact van verminderde rivierafvoer op mariene ecosystemen in de Middellandse Zee als gevolg van klimaatverandering en toenemende waterbehoeften.
In Europa zou de impact van klimaatverandering de zoetwaterafvoer in rivieren en de waterschaarste verergeren, met name in het zuiden en zuidwesten van het continent. De rivier de Po in Italië, die in de Middellandse Zee uitmondt, heeft al meerdere keren kritische dalingen in waterafvoer ervaren.
Het watervolume is in de afgelopen 23 jaar, tussen 2001 en 2023, op ten minste vijf momenten bijna gehalveerd. In 2022 bereikte de daling in waterafvoer een recordlaagte van 39% van de gemiddelde waarde tijdens de monitoringperiode.
Om de temperatuurstijging te beperken en een veranderend klimaat aan te pakken, heeft de EU doelstellingen en strategieën opgesteld om de uitstoot tegen 2030 met minstens 55% te verminderen (in vergelijking met de niveaus van 1990) en tegen 2050 klimaatneutraal te worden. Een van de belangrijkste politieke prioriteiten van de Europese Commissie in 2025 is het opstellen van een Waterresilientiestrategie om de inspanningen te vergroten en de watervoorziening veilig te stellen, het risico op overstromingen te verminderen en de gevolgen van droogte te verzachten.
De studie onderzoekt de impact van een extreem scenario van onbeheersbare klimaatverandering en een wereldwijde temperatuurstijging van 4°C boven het pre-industriële niveau, wat zou kunnen leiden tot 41% minder rivierafvoer in de Middellandse Zee.
Laag rivierafvoer in zeeën zoals de Middellandse Zee betekent een diepgaande verandering van de kustecosystemen door verminderde zoetwater- en nutriënteninvoer, wat leidt tot een afname van de primaire productiviteit van het systeem. Deze afname in productiviteit aan de basis van de trofische keten heeft gevolgen voor de gehele voedselketen en raakt de commercieel geëxploiteerde vissoorten.
De resultaten tonen aan dat 41% minder rivierafvoer de mariene productiviteit met 10% zou kunnen verminderen en de visbiomassa met 6% in de Middellandse Zee. Dit zou leiden tot jaarlijkse verliezen van €4,7 miljard voor de visserijsector, met ernstige sociaaleconomische gevolgen voor de visserij en kustgemeenschappen.
De regionale Adriatische en Egeïsche Zee, die bijzonder kwetsbaar lijken voor de opwarming van de aarde, zouden respectievelijk een vermindering van de mariene productiviteit en visbiomassa van 12% en 35% kunnen zien. Deze gebieden behoren tot de meest intensief beviste regio’s in de Middellandse Zee.
De studie maakte gebruik van het door het JRC ontworpen Blue2 Modeling Framework (Blue2MF) om de impact van verminderde zoetwaterafvoer op de biogeochemie, het voedselweb en de sociaaleconomische sectoren van de Middellandse Zee te beoordelen. De bevindingen geven aan dat de meest productieve en zwaar beviste regio’s, zoals de Adriatische en Egeïsche Zee, het hoogste risico lopen, met potentiële biomassa verliezen die hun huidige visserijvangsten kunnen overstijgen.
Achtergrond
De Middellandse Zee, een hotspot voor biodiversiteit en een hoeksteen van de economie van de regio, staat voor ongekende uitdagingen door klimaatverandering en de toenemende vraag naar water. EU-wetgeving, waaronder de Richtlijn inzake de behandeling van stedelijk afvalwater, de Kaderrichtlijn Water en de Richtlijn Marien Beleid, erkent het belang van ecologische stromen voor het behoud van kustecosystemen, maar discussies over waterbeheer houden doorgaans geen rekening met deze behoeften. Zoetwater dat de oceanen bereikt wordt door veel belanghebbenden vaak als “verloren” beschouwd.
Deze nieuwe studie biedt cruciale inzichten in de mogelijke gevolgen van watertekort en informeert beleidsmakers en belanghebbenden over de noodzaak van duurzame waterbeheerpraktijken die de gehele watercyclus, van bron tot zee, in overweging nemen.
