Wat is een recessie en hoe hangt deze samen met dalingen op de aandelenmarkt?

Wat is een recessie en is het verbonden met dalingen op de aandelenmarkt?

De invoering van tarieven door president Donald Trump heeft geleid tot dalingen op de aandelenmarkt, zorgen over een recessie en vrees voor bijbehorende inflatie, waarschuwen economen. De afgelopen weken zijn de aandelenmarkten aan het dalen, en de val versnelde nadat Trump op 2 april tarieven aankondigde voor vrijwel elk land.

Commentatoren op sociale media hebben gesuggereerd dat de daling van de aandelenprijzen een recessie kan voorspellen. Professionele analisten van JPMorgan schatten de kans op een recessie op 60 procent, terwijl Goldman Sachs en Morningstar de kansen tussen de 40 en 50 procent plaatsen.

Wat gebeurt er tijdens een recessie?

Tijdens recessies gebeuren er verschillende zaken, die allemaal onaangenaam zijn. De zakelijke investeringen nemen af, wat wordt veroorzaakt door de negatieve percepties van bedrijfsleiders over de economische toekomst. Een klassiek voorbeeld is de Grote Recessie van 2007 tot 2009, die werd veroorzaakt door een ineenstorting van de hypotheekmarkt. Hierdoor stopten bouwers met het bouwen van huizen, wat leidde tot een stopzetting van de aankoop van apparatuur en materialen. Deze beslissingen hebben een domino-effect op de bredere economie.

Te midden van de teruglopende zakelijke investeringen stijgt de werkloosheid en dalen de gewerkte uren. Een recessie in het begin van de jaren ’80 leidde bijna tot 11 procent werkloosheid, en de recessie door COVID-19 bereikte kortstondig bijna 15 procent werkloosheid voordat deze bijna net zo snel weer daalde. Voor nu ligt de werkloosheid veel lager, op 4,2 procent, maar dat kan veranderen als de economische omstandigheden verslechteren. “In een typische recessie verliest een relatief klein aantal mensen daadwerkelijk hun baan, maar zelfs de dreiging van baanverlies creëert angst,” zei Steven Fazzari, een econoom aan de Washington University in St. Louis.

Als je je baan weet te behouden, kan je salaris stagnatie ondervinden, omdat werknemers minder geneigd zijn andere banen te vinden waarmee ze loonsverhogingen kunnen afdwingen. Bovendien nemen consumentenuitgaven af. “Veel gezinnen worden voorzichtiger met uitgeven tijdens recessies uit angst zelf ook een ontslag of verlies van inkomen te ervaren,” zei Gary Burtless, een econoom van het Brookings Institution. Deze factoren hebben de neiging om elkaar te versterken, wat leidt tot een vicieuze cirkel van dalende investeringen, toenemende werkloosheid en teruglopende consumentenuitgaven.

Hoe wordt een recessie vastgesteld?

Officieel is het National Bureau of Economic Research’s Business Cycle Dating Committee verantwoordelijk voor het vaststellen van recessies in de VS. Dit teruggetrokken comité markeert al tientallen jaren de start- en eindpunten van recessies. Het omvat momenteel economen van gerenommeerde instellingen zoals Harvard, Princeton en MIT.

Het comité overlegt privé en hanteert een holistische benadering, in plaats van een checklist. Het is echter duidelijk over de factoren die het gebruikt om de start van een recessie vast te stellen, namelijk “een significante daling van de economische activiteit die zich over de economie verspreidt en langer dan enkele maanden aanhoudt.” De meest recente recessie – veroorzaakt door de COVID-19-pandemie – was ongetwijfeld de meest ongebruikelijke, omdat deze kort was, van februari 2020 tot april 2020, maar diep en wijdverspreid onder de meeste sectoren van de economie.

In de media wordt vaak een algemene maatstaf gebruikt om te bepalen of er een recessie gaande is: twee opeenvolgende kwartalen van dalende bruto binnenlandse product (BBP). Het comité weegt echter officieel factoren zoals inflatie-gecorrigeerd persoonlijk inkomen, niet-agrarische loonlijst, werkgelegenheid in huishoudens, inflatie-gecorrigeerde persoonlijke uitgaven, inflatie-gecorrigeerde verkoop in de industrie en productie.

Opmerkelijk is dat dalingen op de aandelenmarkt niet op deze lijst staan.

Is er een verband tussen dalingen op de aandelenmarkt en recessies?

In 1966 merkte Nobelprijs-winnaar Paul Samuelson op dat “de Wall Street-indexen negen van de laatste vijf recessies voorspelden.” Hij overdrijft voor komisch effect, maar hij had een punt: een daling van de aandelenmarkt leidt niet noodzakelijkerwijs tot een recessie, en niet alle recessies resulteren in dalingen op de aandelenmarkt.

De geschiedenis toont echter een sterke correlatie tussen dalingen op de aandelenmarkt en recessies, vooral in de jaren sinds Samuelson die opmerking maakte. Sinds 1950 heeft de VS 10 officiële recessies ervaren. Zeven daarvan gingen gepaard met dalingen in de S&P 500, terwijl drie dat niet deden. De laatste recessie die geen significante daling in de S&P produceerde was bijna een halve eeuw geleden, tijdens de dubbele recessies van 1980 en 1982.

Van de zeven recessies die gepaard gingen met dalingen op de aandelenmarkt, was het gemiddelde verlies in de S&P 500 ongeveer 31 procent. De dalingen varieerden van 18 procent tot 55 procent, waarbij de 55 procent daling zich voordeed tijdens de Grote Recessie. Ter vergelijking, sinds eind januari 2025 is de S&P met ongeveer 19 procent gedaald. De grootste daling op de aandelenmarkt ooit vond plaats tijdens de Grote Depressie: tussen augustus 1929 en juli 1932 leed de S&P (toen anders berekend) een verlies van 88 procent.

Zoals Samuelson zei, heeft niet elke significante daling in de S&P 500 geleid tot een recessie. De periode rondom de “Black Monday” crash van 1987, die werd veroorzaakt door een mix van factoren, waaronder internationale verkoopgolf van aandelen, zag een daling van 28 procent, maar er volgde geen recessie. Meer recentelijk, tijdens de periode van 40-jarige hoge inflatie in de VS, verloor de S&P ongeveer 25 procent van januari 2022 tot september 2022. Hoewel critici van toen-president Joe Biden betoogden dat een recessie aanstaande was, en JPMorgan de kans op 40 procent schatte, vond deze nooit plaats.

Als er een recessie op komst is, hoe zou die dan anders kunnen zijn?

Het is te vroeg om te zeggen of er een recessie aanstaande is. De aandelenmarkt is een vroege indicator van mogelijke economische problemen; het is gebaseerd op de percepties van investeerders over de economische toekomst, en niet op harde data. Die data moet de komende weken en maanden worden vrijgegeven, waarna het comité zijn beslissing kan nemen. (De snelste beslissingen kwamen ongeveer vier maanden na het begin van een recessie, terwijl de langzaamste 21 maanden later arriveerden.)

Dat gezegd hebbende, als er een recessie optreedt als gevolg van de tarieven van Trump, kan deze andere kenmerken hebben dan eerdere recessies. Het grootste verschil is dat een recessie gepaard kan gaan met hogere inflatie. Tijdens een typische recessie daalt de consumentenvraag, wat betekent dat bedrijven hun prijzen verlagen (of in ieder geval niet verhogen) om aarzelende klanten te verleiden tot uitgeven. Maar de algemene tarieven van Trump kunnen mogelijk prijsstijgingen meebrengen op het moment dat het land in een recessie belandt.

Dit is niet ongekend; het gebeurde ook in de jaren ’70, toen een olie-embargo de benzineprijzen deed stijgen. Dit fenomeen wordt “stagflatie” genoemd – een combinatie van economische stagnatie en inflatie – en het is “een stuk minder aangenaam” dan een typische recessie, zei Douglas Holtz-Eakin, president van het American Action Forum, een centrum-rechts denktank. (En ga er niet vanuit dat dalende prijzen beter zouden zijn: de economie zou zo sterk kunnen krimpen dat prijzen dalen ondanks de tarieven, wat gebeurde tijdens de Grote Depressie, na de invoering van de Smoot-Hawley tarieven in 1930, aldus Burtless.)

Een andere ongebruikelijke eigenschap van een recessie die door tarieven wordt aangedreven, zou de gelijktijdige wereldwijde impact kunnen zijn, gezien de beslissing van Trump om minimaal 10 procent tarief op vrijwel elk land in de wereld toe te passen. Dit kan leiden tot “een gecoördineerde recessie over de hele wereld,” zei Holtz-Eakin.

De positieve kant, zeggen economen, is dat de ergste scenario’s – althans in theorie – kunnen worden voorkomen. In tegenstelling tot de ingewikkelde hypotheekproblemen die de Grote Recessie veroorzaakten of de wereldwijde pandemie die de recessie van 2020 veroorzaakte, ligt het binnen de macht van een president om de economische impact snel te minimaliseren (hoewel niet te elimineren): hij zou eenvoudig de tarieven kunnen terugdraaien. Als er een recessie komt, zei libertaire econoom Daniel Mitchell, zal deze “veroorzaakt worden door een externe schok en hopelijk eindigen wanneer de externe schok ongedaan wordt gemaakt.”