Wat is de strategie van de VS achter het handhaven van troepen in het post-Assad Syrië?

Wat ligt er achter de Amerikaanse strategie om troepen in post-Assad Syrië te behouden?

Analisten stellen dat de prioriteiten van de VS verder reiken dan alleen de anti-ISIL-missie en ook het behouden van invloed omvatten terwijl de toekomst van Syrië vorm krijgt.

De Amerikaanse regering onder leiding van president Joe Biden heeft aangegeven een afwachtende houding aan te nemen ten opzichte van de opkomende regering in Syrië. In de afgelopen weken hebben diplomaten eerste gesprekken gevoerd met de leider van Hayat Tahrir al-Sham (HTS) en de de facto leider van het land, Ahmed al-Sharaa, evenals de nieuw aangestelde minister van Buitenlandse Zaken Asaad al-Shibani.

Sinds de rebellen in december vorig jaar de langjarige leider Bashar al-Assad hebben afgezet, heeft de VS echter volgehouden haar troepen in het noordoosten van Syrië te behouden. Daar ondersteunen Amerikaanse troepen de door Koerden geleide Syrische Democratische Krachten (SDF) als onderdeel van een anti-ISIL-missie die al een decennium loopt.

In december heeft het Pentagon het aantal Amerikaanse personeel in het land bijgewerkt en verklaard dat er in werkelijkheid 2.000 troepen aanwezig zijn, in plaats van de 900 die jarenlang werd gerapporteerd.

Joshua Landis, directeur van het Center of Middle East Studies aan de Universiteit van Oklahoma, beschreef de update als een duidelijke boodschap aan verschillende actoren in Syrië om voorzichtig om te gaan met de SDF en het uitgestrekte, economisch belangrijke gebied dat de groep controleert.

Daarnaast benadrukt het hoe de VS, ten minste in de laatste dagen van de Biden-administratie voor de beëdiging van president-elect Donald Trump op 20 januari, zal proberen haar invloed te assertief te maken in de vorming van een nieuw Syrië, deels door troepen ter plaatse te hebben.

“Het was een signaal naar Turkije en de Arabische krachten dat ze de Koerdische regio niet moeten aanvallen,” zei Landis, verwijzend naar het gebied dat de SDF controleert en waar een grote Syrische Koerdische bevolking woont. “Het was bedoeld om een grens te trekken dat dit iets is om over te onderhandelen en niet iets dat op het slagveld moet worden uitgevochten.”

Op 2 januari meldde het in het Verenigd Koninkrijk gevestigde Syrische Observatorium voor de Mensenrechten ook dat het Amerikaanse leger zijn bases in de regio leek te versterken, inclusief het bouwen van een nieuwe basis in Ain al-Arab. Een woordvoerder van het Pentagon ontkende echter op vrijdag dat er plannen waren om daar “een soort basis of aanwezigheid” op te zetten.

Strategische prioriteiten

De publieke boodschap van de Biden-administratie benadrukt één belangrijke prioriteit bij het handhaven van een militaire aanwezigheid in Syrië: de anti-ISIL-operatie, die voor het eerst werd gelanceerd in 2014 onder president Barack Obama.

Volgens Pentagon-woordvoerder Pat Ryder zijn er “geen plannen om de missie om ISIL te verslaan te beëindigen.” Hij gaf aan dat de toegenomen troepensterkte bedoeld was om te reageren op “opkomende missievereisten in verband met de missie om ISIL te verslaan.”

Mohammed Salih, een senior fellow bij het Foreign Policy Research Institute in Philadelphia, zei dat er verschillende andere onbenoembare strategische belangen achter de Amerikaanse troepenontplooiing schuilgaan. Toch moet de voortdurende dreiging van een ISIL-heropleving niet worden onderschat.

Terwijl ISIL in 2017 territoriaal verslagen werd, meldde het Pentagon in juli dat er in de eerste zes maanden van het jaar 153 aanvallen door strijders van de groep in Irak en Syrië waren geweest, wat het dubbele is van het aantal in 2023.

Met de SDF die momenteel toezicht houdt op gevangenissen met duizenden ISIL-gevangenen, kan een aanhoudende Amerikaanse aanwezigheid een afschrikmiddel bieden tegen conflicten met door Turkije gesteunde groepen die de veiligheidssituatie kunnen verslechteren.

Turkije, dat de HTS-geleide offensieven en het Syrische Nationale Leger (SNA) steunde, heeft gesuggereerd een meer uitgebreide overname van de anti-ISIL-missie te overwegen. Turkije beschouwt de Volksverdedigingsunits (YPG), die de bulk van de SDF-strijders uitmaken, als een “terroristische organisatie.” De Syrische tak van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) wordt ook door zowel Ankara als Washington als een “terroristische” groep beschouwd.

De oppositie van Turkije tegen de SDF heeft het echter lange tijd op gespannen voet gebracht met de VS, die de groep steunen.

Onderhandelingsmiddelen

De SDF controleert momenteel een groot deel van het noordoosten van Syrië, goed voor bijna een derde van het totale grondgebied van het land. Het gebied dat ze beheersen omvat ongeveer 70 procent van de olie- en gasvelden van Syrië.

In combinatie met verlichting van de zware Amerikaanse en buitenlandse sancties die zijn opgelegd aan gebieden die door al-Assad werden gecontroleerd, zal controle over deze olievelden essentieel zijn voor de toekomstige economische ontwikkeling van Syrië.

Al-Sharaa en al-Shibani hebben die ontwikkeling tot een belangrijk punt gemaakt in hun eerste contacten met media en buitenlandse gezanten.

De Amerikaanse militaire aanwezigheid in Syrië is deels gericht op het waarborgen dat die fossiele brandstofvelden niet in handen komen van ISIL, dat ze kortstondig controleerde, of van de al-Assad-regering.

In 2019 sprak de toenmalige Amerikaanse president Trump het doel rechtstreeks aan, tijdens een persconferentie in het Witte Huis naast de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, en zei dat de VS “troepen alleen voor de olie” hadden achtergelaten. Een Pentagon-functionaris zei later dat “het beveiligen van de olievelden een ondergeschikte taak is” in vergelijking met het verslaan van ISIL in Syrië.

Ongeacht de Amerikaanse motivatie voor het veiligstellen van de velden in de afgelopen jaren, zal hun vrijgave een belangrijk onderhandelingspunt zijn in de toekomstige onderhandelingen, aldus Landis. “Sancties en olie zijn grote onderhandelingsmiddelen,” voegde hij eraan toe.

Die onderhandelingen zullen ook omvatten of de SDF een rol zal hebben in de nieuwe regering. In een vroeg teken van samenwerking ontmoette al-Sharaa vorige week SDF-delegaties.

Mogelijke druk van Israël

Washington zou ook kunnen proberen invloed uit te oefenen op de tactiek van de nieuwe Syrische regering ten opzichte van Amerikaanse tegenstanders zoals Iran en regionale bondgenoten, met name Israël, dat sinds begin december Syrisch grondgebied heeft veroverd, naast de bezette Golanhoogte.

“Dit alles biedt een kans om de regionale orde te hervormen of te herstructureren op een manier die beter in lijn is met de Amerikaanse prioriteiten,” zei Salih van het Foreign Policy Research Institute.

Terwijl de oppositieovername grotendeels de invloed van Iran in Syrië heeft verminderd en de toevoerlijnen van Teheran naar Hezbollah in Libanon heeft afgesloten, heeft het ook de deur geopend voor meer invloed van Turkije, dat een harde lijn heeft aangenomen tegen Israël te midden van de oorlog in Gaza.

Op hun beurt kan Israël meer druk uitoefenen op zijn “onwrikbare” bondgenoot Washington om garanties van Turkije te verkrijgen, aldus Landis.

“Israël, als Amerika’s dichtstbijzijnde bondgenoot in de regio, is erg bezorgd dat het gewoon een Iraanse proxy ruilt voor een Turkse proxy,” zei Landis. “De belangen van Israël zijn om Syrië zo zwak, verdeeld en arm mogelijk te houden en kan inderdaad proberen druk uit te oefenen op de VS om in Syrië met zijn troepen aanwezig te blijven.”

Maar die druk kan in tegenspraak zijn met de Amerikaanse belangen, merkte hij op, vooral nu regionale Arabische bondgenoten al-Sharaa steeds meer omarmen. Terwijl de Amerikaanse aanwezigheid misschien in de directe toekomst wordt getolereerd, wanneer het nieuw gevormde Syrische leger niet goed is uitgerust om op ISIL te reageren, zal er een vervaldatum zijn.

“Ze kunnen dit niet te lang rekken voordat ze iedereen vervreemden,” zei Landis. “Er zijn gewoon veel redenen waarom Amerika niet de inspanning wil verknallen om Syrië te verenigen.”

De toekomst en Trump

Dan is er de vraag van de aanstaande Trump-administratie en wat de tweede termijn van een president, bekend om zijn onvoorspelbaarheid in het buitenlands beleid, zal betekenen voor Syrië.

Trump heeft zich spaarzaam uitgelaten over de situatie. In zijn karakteristiek vage stijl schreef hij begin december op zijn TruthSocial-platform dat Syrië “niet onze strijd is.” Deze verklaring lijkt in lijn te zijn met Trump’s “America First”-belofte om een einde te maken aan de Amerikaanse militaire betrokkenheid in het buitenland, hoewel zijn eerdere pogingen om Amerikaanse troepen uit Syrië terug te trekken, vastliepen op stevig verzet binnen zijn eigen administratie.

Gezien zijn benoemingen deze keer lijkt Trump op een vergelijkbare koers te liggen, aldus Salih.

“Figuren zoals de gekozen nationale veiligheidsadviseur, congreslid Mike Waltz, en de genomineerde voor minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, stonden sterk en zeer vocaal tegenover Turkse militaire operaties tegen de SDF… en dat de VS een militaire aanwezigheid binnen Syrië moeten behouden,” zei hij.

“Dat alles kan heel goed in tegenspraak zijn met de persoonlijke wensen en verlangens van Trump.”

Bij het verder vertroebelen van de situatie leek Trump in december Turkije te prijzen voor zijn steun aan de rebellen die al-Assad hebben afgezet, terwijl hij de afzetting beschreef als een “vijandige overname” door Turkije.

Sommige waarnemers hebben gespeculeerd dat Trump misschien meer openstaat voor het overdragen van anti-ISIL-operaties dan zijn voorganger, hoewel er nog geen duidelijke positie is ontstaan.

“Ik zou niet verwachten dat het Syrië-beleid al is vastgesteld,” zei Salih. “Ik denk dat er behoorlijk wat strijd zal zijn binnen de binnenkomende administratie als het om het Syrië-beleid gaat.”