Wanneer de zee het binnenland bereikt: Een wereldwijde klimaatwaarschuwing vanuit de Delta van Bangladesh

Sentinel-2A satellietbeeld van de Sundarbans in Bangladesh.

Nu de zeespiegel stijgt en het weer extremer wordt, worden kustgebieden wereldwijd geconfronteerd met een sluipende bedreiging: zout.

Salinisatie van zoetwater en bodems heeft een negatieve impact op 500 miljoen mensen wereldwijd, vooral in laaggelegen rivierdelta’s. Een nieuwe studie, geleid door onderzoekers van de Universiteit van Portsmouth in samenwerking met de Universiteit van Dhaka en Curtin University, werpt licht op hoe stijgende oceanen zoutwater in zoetwater rivieren en ondergrondse waterbronnen duwen in de grootste riviermond ter wereld—de Bengaaldelta in Bangladesh.

Gebaseerd op bijna twee decennia aan gegevens van meer dan 50 meetstations in het kustgebied van Bangladesh, heeft het team een consistente stijging van de zoutniveaus in rivieren en estuaria geregistreerd, met name sinds het midden van de jaren 2000. De westelijke delen van de delta, die al gevoeliger zijn voor getijdeninvloeden, vertoonden de snelste toename in saliniteit.

De gegevens suggereren dat de combinatie van zeespiegelstijging, verminderde zoetwatertoevoer en steeds frequentere stormvloeden allemaal bijdragen aan de inlandse beweging en retentie van zoutwater. Sinds ongeveer 2007 hebben veel delen van de delta geleidelijke stijgingen in saliniteit ervaren, vaak gekoppeld aan krachtige stormen zoals Cycloon Sidr. Deze veranderingen kunnen gewassen verwoesten, de voedselzekerheid ondermijnen en gemeenschappen dwingen te verhuizen.

Hoewel de analyse zich voornamelijk op milieugegevens richtte, benadrukt het hoe de intrusie van saliniteit een groeiende bedreiging vormt voor levensonderhoud, de volksgezondheid en regionale stabiliteit. De studie, gepubliceerd in Ecological Indicators, maakt gebruik van een van de meest gedetailleerde en langdurige datasets over saliniteit in een deltastysteem wereldwijd. Het paste geavanceerde statistische methoden toe om langetermijntrends van kortetermijn weers- of seizoensgebonden veranderingen te onderscheiden.

De onderzoekers introduceerden een nieuw conceptueel model, het Offshore Controlled Estuarine and Aquifer Nexus (OCEAN) framework, dat benadrukt hoe offshore kenmerken zoals steile onderwaterhellingen en beperkte getijdenstromen zout kunnen vasthouden in laaggelegen kustgebieden.

Dr. Mohammad Hoque van de School of the Environment and Life Sciences van de Universiteit van Portsmouth zei: “Wat we zien in de Bengaaldelta is niet alleen een lokale crisis, het is een signaal van wat er aan komt voor laaggelegen kustgebieden wereldwijd. Saliniteit stijgt sneller en reikt verder het binnenland in dan veel mensen beseffen, en het gebeurt stilletjes met grote gevolgen voor waterzekerheid, landbouw en levensonderhoud. Deze studie helpt ons de mechanica erachter te begrijpen en benadrukt de urgentie voor gecoördineerde, wereldwijde actie.”

De bevindingen tonen ook de grenzen aan van het alleen vertrouwen op landgebaseerde oplossingen. Menselijke ingrepen zoals dijken, veranderingen in rivierbedden en stuwdammen hebben vaak de situatie verergerd door zoetwatertoevoer te beperken. Ondertussen spelen offshore dynamiek—zoals sedimentopbouw en verschuivingen in oceaanstromen—een grotere rol dan eerder werd gewaardeerd. Het aanpakken van het probleem vereist daarom geïntegreerde benaderingen die rivieren, oceanen en klimaatsystemen met elkaar verbinden.

Kustgebieden in Californië, waaronder Los Angeles County en de Sacramento-San Joaquin Delta, bestrijden zoutwaterintrusie door innovatieve maatregelen. In LA wordt zoetwater in aquifers geïnjecteerd om hydraulische barrières tegen zeewater te creëren. Echter, bevolkingsgroei en grondwateronttrekking blijven deze inspanningen onder druk zetten.

“Hoewel de focus op Bangladesh ligt, zijn de implicaties van de studie wereldwijd,” zei Dr. Sean Feist, voormalig Ph.D. onderzoeker aan de Universiteit van Portsmouth en nu wetenschappelijk medewerker bij de Test Valley Borough Council. “Kustgebieden van de Mekongdelta in Vietnam tot de wetlands van Louisiana in de Verenigde Staten staan onder vergelijkbare druk. Naarmate de zeespiegel blijft stijgen, wordt het risico dat landbouwgrond zout wordt, drinkwater onbruikbaar wordt en ondiep grondwater permanent brak wordt, steeds ernstiger.”

Het artikel beveelt aan dat vergelijkbare langdurige onderzoeken naar veranderende salinitetsniveaus worden uitgevoerd in andere kwetsbare kustgebieden wereldwijd, vooral in laaggelegen delta’s die worden geconfronteerd met stijgende zeeën, verminderde rivierstromen en toenemende stormactiviteit. Korte datasets kunnen vaak de schaal of snelheid van salinisatie verkeerd voorstellen, terwijl langdurige gegevens een duidelijker beeld geven van hoe zoutwaterintrusie zich in de loop van de tijd ontwikkelt.

Dr. Ashraf Dewan van Curtin University zei: “Uiteindelijk benadrukt deze studie dat de sluipende salinisatie van delta’s een langzaam bewegende maar diep ontwrichtende kracht is. Zonder dringende investeringen in zouttolerante landbouw, betere wateropslag en strategische planning over hele stroomgebieden, zullen de ontwrichtende gevolgen van saliniteit waarschijnlijk verergeren. De Bengaaldelta bevindt zich aan de frontlinie van klimaatverandering, maar is niet alleen. De patronen die hier worden waargenomen, komen op veel van ’s werelds grote kustgebieden naar voren. Wat er vervolgens gebeurt, hangt af van hoe snel we reageren.”