Waarom een wet over religieuze seminaries het nieuwste brandpunt in Pakistan is

Islamabad, Pakistan – Na het afwenden van protesten van de oppositiepartij Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI), staat de Pakistaanse regering nu voor een nieuwe uitdaging – een mogelijke agitatie geleid door Fazal-ur-Rehman, de leider van de religieuze Jamiat Ulema-e-Islam-Fazl (JUIF) partij.

Rehman, een ervaren politicus en deel van de regerende coalitie die Pakistan van april 2022 tot augustus 2023 regeerde, doet een oproep aan de regering om een wet goed te keuren die in oktober is geïntroduceerd om het registratieproces voor religieuze seminaries te wijzigen.

In oktober werd de wet aangenomen samen met de controversiële 26e wijziging – voortgebracht door de regering, waarvoor ze de steun van JUIF-wetgevers nodig hadden – die het parlement toezicht geeft op rechterlijke benoemingen.

Echter, toen het wetsvoorstel voor definitieve goedkeuring bij president Asif Ali Zardari kwam, raiseerde hij “technische bezwaren” en stuurde het terug naar het parlement voor verdere deliberatie. De regering van premier Shehbaz Sharif heeft sindsdien aangegeven ook zorgen te hebben over het wetsvoorstel – wat heeft geleid tot een impasse.

Rehman heeft sindsdien de dialoog aangegaan met regeringsfunctionarissen, waaronder Sharif, en betoogd dat de huidige wet die religieuze seminaries reguleert hun autonomie ondermijnt.

Vorige week waarschuwde hij dat het terugdraaien van toezeggingen aan zijn partij de al onzekere politieke situatie in Pakistan verder zou kunnen destabiliseren. “Wij willen een sfeer van vertrouwen creëren. Het is de verantwoordelijkheid van de regering om de situatie te verbeteren, maar het lijkt erop dat ze mensen naar extremisme en protest duwt,” zei Rehman in Peshawar.

Wat zegt de huidige wet en wat zou de nieuwe wet doen? Wat zijn de zorgen die Zardari en anderen hebben geuit? En wat komt er nu aan voor het wetsvoorstel en voor de gebroken politiek van Pakistan?

Hoe werden seminaries historisch bestuurd?

De discussie over het registreren van religieuze seminaries, ook wel madrassas genoemd, is al lange tijd controversieel in Pakistan. Historisch gezien werden seminaries geregistreerd onder de koloniale Sociëteiten Registratiewet van 1860 op districtsniveau. Dit gedecentraliseerde systeem liet de regering met weinig controle over de leerplannen, activiteiten of financiering van seminaries.

In het bijzonder hadden staat- of federale onderwijsofficieren geen toezicht op seminaries, die alleen met lokale bureaucraten te maken hadden. Na verloop van tijd groeide de bezorgdheid over het ontbreken van effectieve monitoring van het curriculum, de financiën of de activiteiten van deze scholen.

Waarom begon strengere regulering?

Het keerpunt was de aanslag op 11 september en de lancering van de zogenaamde “oorlog tegen terrorisme” door de Verenigde Staten. Pakistan, onder militaire leider generaal Pervez Musharraf, probeerde seminaries te hervormen. Veel van de mannen die zich bij gewapende groepen zoals al-Qaeda aansloten, of degenen die later Tehreek-e-Taliban Pakistan (TTP) oprichtten, bleken voormalige studenten van seminaries in Pakistan te zijn, wat de regering ertoe bracht de voorgestelde hervormingen “onmisbaar” voor de nationale veiligheid te verklaren.

Na de dodelijke aanval door de TTP op de Army Public School, een door het leger gerund school, in december 2014 in Peshawar, introduceerde de Pakistaanse regering het Nationaal Actieplan, een uitgebreid document dat onder andere beoogde toezicht te houden op de registratie van religieuze seminaries.

Tussen 2018 en 2022 plaatste de Financial Action Task Force (FATF), een intergouvernementele toezichthouder voor witwassen en financiering, Pakistan op zijn “grijze lijst” van landen die niet volledig voldoen aan zijn voorschriften. Landen op de grijze lijst lopen het risico cruciale buitenlandse investeringen te verliezen.

Een van de eisen van de FATF voordat Pakistan van de lijst zou worden gehaald, was dat de regering religieuze seminaries onder haar controle zou brengen, om transparantie in hun financiële operaties te waarborgen.

In 2019, onder de PTI-regering van voormalig premier Imran Khan, werden seminaries herclassificeerd als onderwijsinstellingen en onder het Ministerie van Onderwijs geplaatst. Dit leidde tot de oprichting van de Directoraat Generaal Religieus Onderwijs (DGRE), die momenteel wordt geleid door Ghulam Qamar, een gepensioneerde generaal met de rang van twee sterren en ook een specialist in anti-terrorisme.

De DGRE mandaatte jaarlijkse audits en breidde de curricula van seminaries uit om onderwerpen zoals wiskunde en wetenschap op te nemen. Sinds de oprichting zijn meer dan 18.000 seminaries en twee miljoen studenten geregistreerd. Veel seminaries, waaronder die aangesloten bij JUIF, weigerden echter zich bij het systeem aan te sluiten en bleven opereren onder de Sociëteiten Registratiewet.

Wat staat er in de voorgestelde wetgeving van de JUIF?

De wijziging van de JUIF aan de Sociëteiten Registratiewet verschuift de verantwoordelijkheden voor de registratie van seminaries terug naar de plaatsvervangende commissarissen van het district, waardoor toezicht door het Ministerie van Onderwijs wordt verwijderd. De wet stelt ook voor dat seminaries met meerdere campussen als een enkele entiteit mogen registreren, een stap die de JUIF betoogt dat het de overheidsinmenging zal verminderen en de autonomie van deze instellingen zal beschermen.

Wat zijn de bezwaren van de regering?

Minister van Religieuze Zaken, Chaudhry Salik Hussain, heeft de weerstand van de regering tegen het goedkeuren van de JUIF-wet verdedigd. Hussain verklaarde in een persbericht van het Ministerie van Religieuze Zaken vorige week dat de regering wil dat onderwijsgerelateerde kwesties onder de bevoegdheid van het Ministerie van Onderwijs blijven, inclusief de registratie van seminaries.

Echter, tijdens een recente conferentie in Islamabad eerder deze week, uitten regeringsfunctionarissen en religieuze leiders hun bezorgdheid over de voorgestelde wijzigingen van de JUIF. Minister van Informatie Tarar beweerde dat er “juridische complicaties” in het wetsvoorstel waren – zonder deze verder toe te lichten – en riep op tot verdere consultaties. Federale Minister van Onderwijs Khalid Maqbool Siddiqui voegde ook toe dat het terugdraaien van het bestaande registratiemechanisme geen optie was, waarbij hij benadrukte dat een dergelijke stap niet in het belang van de natie zou zijn. “Hervormingen van seminaries zijn ook een serieus probleem geweest op het gebied van nationale veiligheid,” zei hij.

Wat betekent dit voor de politiek in Pakistan?

De regering van Sharif heeft mogelijk niet dringend de politieke steun van de JUIF nodig na de aanname van de 26e wijziging. Maar het falen om haar toezegging na te komen aan een partij die hielp bij het passeren van een controversiële grondwettelijke wijziging – waarvan de PTI van voormalig premier Imran Khan beweert dat deze de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht zou verzwakken – roept vragen op over de geloofwaardigheid van de regering.

Maar dat zal niet gemakkelijk zijn. De regering, zei Iqbal, leek “onder druk van andere partijen” te staan over het wetsvoorstel. In juli had luitenant-generaal Ahmed Sharif Chaudhry, hoofd van de mediavleugel van het Pakistaanse leger, de Inter-Services Public Relations (ISPR), tijdens een persconferentie vermeld dat meer dan de helft van de religieuze seminaries in het land niet geregistreerd waren en hun details, inclusief de bron van hun financiering, onbekend waren. Dit, volgens de in Lahore gevestigde analist Majid Nizami, is de reden waarom de huidige discussie over religieuze seminaries en hun controle uiteindelijk – “rechtstreeks of onrechtstreeks” – zou kunnen neerkomen op wat de machtige militaire establishment van Pakistan wil.