Waarom de Straat van Hormuz Cruciaal Blijft voor de Wereldeconomie

Waarom de Straat van Hormuz cruciaal blijft voor de wereldeconomie

De vliegdekschip USS Dwight D. Eisenhower en andere oorlogsschepen zijn op zondag 26 november 2023 de Straat van Hormuz binnengevaren naar de Perzische Golf. Deze smalle scheepvaartroute in de Golfregio is verantwoordelijk voor het transport van een vijfde van de wereldwijde olie- en vloeibare aardgas (LNG), wat een groot deel van de wereldeconomie aandrijft. Iran controleert de noordzijde van deze strategische doorgang.

Nu de olieprijzen stijgen na de aanvallen op Iran door Israël en de VS, houden investeerders de situatie rond deze smalle zeepassage in het Midden-Oosten nauwlettend in de gaten. De Straat van Hormuz is van vitaal belang voor gas- en olie-exporteurs in de Golfregio, aangezien dit de enige zee-route is om grote hoeveelheden olie en gas te exporteren die geproduceerd worden in de olie-rijke landen in de regio. Deze smalle doorgang ligt tussen Oman en Iran en verbindt de Perzische Golf met de Golf van Oman en de Arabische Zee. De straath is ongeveer 167 km lang en op het smalste punt 39 km breed.

Volgens het Joint Maritime Information Centre transitten er gemiddeld 114 schepen per dag door de straath in juni 2024, en tot nu toe is het verkeer in juni 2025 consistent met deze cijfers. Op 21 juni bijvoorbeeld passeerden er 122 schepen de straath. De doorgang is diep en breed genoeg om de grootste olietankers ter wereld te kunnen verwerken en is een van de belangrijkste olieknelpunten ter wereld, die cruciaal zijn voor de wereldwijde energiezekerheid.

Hoe belangrijk is de Straat van Hormuz voor de wereldhandel?

De gezondheid van de wereldeconomie hangt af van de olievoorziening uit deze regio. Olietankers vervoeren gemiddeld 20 miljoen vaten per dag (b/d) door de straath, wat gelijkstaat aan ongeveer 20% van het wereldwijde verbruik van petroleumvloeistoffen, volgens een analyse van de Amerikaanse Energy Information Administration. “Een mogelijke Iraanse blokkade van de Straat van Hormuz zou schokgolven door de wereldeconomie sturen,” zei professor Guido Cozzi, voorzitter van de macro-economie aan de Universiteit van St. Gallen. Hij voegde eraan toe dat elke verstoring van de olievoorziening in deze smalle waterweg de energieprijzen zou verhogen, inflatie zou aanjagen en de toeleveringsketens zou onder druk zetten.

Continentaal Europa en China zouden de meeste verliezen lijden, aangezien beide landen sterk afhankelijk zijn van geïmporteerde energie en geen interne buffers hebben. “Zij zouden te maken krijgen met stijgende kosten, langzamere groei en hogere inflatie zonder enige voordelen,” aldus Cozzi. Ondertussen zouden de VS en het VK profiteren van meer competitieve exporten, aangezien zij het merendeel van hun energie elders vandaan halen. Als de straath gesloten zou worden en de prijzen wereldwijd zouden stijgen, zou dat westerse producenten meer ten goede komen dan hen zou schaden, volgens de professor.

Natuurlijke gasleveringen zijn ook in gevaar

Naast olie zou de wereldwijde natuurlijke gasvoorziening ook ernstig worden beïnvloed, aangezien Qatar, een van de grootste exporteurs van natuurlijke gas ter wereld, de smalle doorgang gebruikt om ongeveer 77 miljoen ton vloeibaar aardgas (LNG) per jaar te exporteren. Dit is een vijfde van de wereldwijde LNG-aanvoer. Alternatieve aanvoerroutes voor oliën en gas uit het Midden-Oosten zijn beperkt, met onvoldoende pijpleidingcapaciteit om mogelijke maritieme verstoringen door de Perzische Golf en de Rode Zee te compenseren,” aldus S&P in een analyse. “Elke Iraanse sluiting van de Straat van Hormuz zou niet alleen hun eigen exporten treffen, maar ook die van Saoedi-Arabië, de VAE, Koeweit en Qatar, wat potentieel meer dan 17 miljoen b/d aan ruwe olie uit de wereldmarkten zou verwijderen,” voegde de analyse toe, waarbij werd opgemerkt dat Saoedi-Arabië en de VAE pijpleidingen hebben die de straath kunnen omzeilen. Analisten verwachten dat de olieprijzen zullen stijgen en de $100 per vat zullen overschrijden als Iran besluit de doorgang te sluiten.

Hoewel de verzekeringen voor de olietankers die door de straath varen zijn gestegen en de situatie vrij gespannen is, zijn er volgens het Joint Maritime Information Centre geen aanwijzingen voor bedreigingen voor de commerciële scheepvaart.

Zou Iran de Straat sluiten, zelfs als het zijn eigen handel beïnvloedt?

Na Amerikaanse aanvallen op drie Iraanse nucleaire locaties stemde het parlement in Teheran op 22 juni voor de sluiting van de straath. Een stap die nog nooit is genomen. De beslissing wacht op goedkeuring van de Hoge Nationale Veiligheidsraad van de Islamitische Republiek. Iran heeft in het verleden meerdere keren gedreigd deze olieader te sluiten, maar heeft deze dreiging nooit uitgevoerd. De Amerikaanse vice-president JD Vance noemde de stap op zondag tijdens een persconferentie ‘suicide’ voor de Iraanse economie.

Een grote verstoring in de straath zou extreem moeilijk zijn vanwege de verschillende economische, politieke en militaire krachten die vandaag de dag in de regio aanwezig zijn, aldus het Robert Strauss Center for International Security and Law in een analyse. Experts zijn het erover eens dat Iran zelf veel te verliezen heeft en weinig te winnen, aangezien het zijn eigen olie-export naar belangrijke handelspartners zoals China zou snijden. Naast het verliezen van een belangrijke inkomstenbron, zou Iran ook zijn olieproducerende buren verongelijken, wiens steun ze zich mogelijk niet kunnen veroorloven om te riskeren. Als Iran besluit de doorgang te sluiten, is een andere vraag: hoelang? De duur zou cruciaal kunnen zijn, aangezien de wereldwijde voorraden momenteel voldoende zijn. De landen die behoefte hebben, hebben samen minstens 5,8 miljard vaten ruwe olie en brandstof in voorraad, volgens Bloomberg. Dit toont een gezonde buffer, vergeleken met de jaarlijkse 7,3 miljard vaten die door de straath gaan.

Volgens Barclays omvatten andere mogelijke scenario’s dat Iran zou proberen de Straat van Hormuz te targeten met raketaanvallen, waardoor schepen en verzekeringsmaatschappijen aarzelen om Hormuz te gebruiken. Ze zouden ook kunnen overwegen de straath te mijnen, wat het verkeer in grotere mate zou kunnen beïnvloeden. Er zijn ook minder agressieve manieren om de commerciële scheepvaart door Hormuz verder te verstoren. Bijvoorbeeld, het wijdverspreid verstoren van GPS-signalen zou het moeilijker kunnen maken om veilig te navigeren onder bepaalde omstandigheden.