Waarom de premier van Nieuw-Zeeland zich heeft verontschuldigd aan 200.000 slachtoffers van misbruik in staatszorg

Premier van Nieuw-Zeeland verontschuldigt zich bij slachtoffers van misbruik in staats- en kerkelijke zorg

Op dinsdag heeft de Nieuw-Zeelandse premier Christopher Luxon een ongekende formele en “onvoorwaardelijke” verontschuldiging aangeboden aan overlevenden van misbruik in staats- en kerkelijke zorg gedurende zeven decennia, die bijna de gehele onafhankelijke geschiedenis van het land beslaat.

De slachtoffers omvatten leden van de inheemse Maori- en Pacific Islander-gemeenschappen, die bijna twee eeuwen slachtoffer zijn geweest van racisme en eerder van kolonisatie. Maar wat bracht Luxon tot deze verontschuldiging, hoe wijdverspreid was het misbruik, en is de verontschuldiging – in de ogen van overlevenden en hun gemeenschappen – voldoende?

Waarvoor verontschuldigde Luxon zich?

De verontschuldiging van Luxon volgde op de publicatie van de bevindingen van een onafhankelijk onderzoek door de Koninklijke Commissie van Onderzoek naar Misbruik in Zorg in juli. Het onderzoek toonde aan dat ongeveer één op de drie mensen in staats- of religieuze zorg tussen 1950 en 2019 misbruik heeft ervaren. Gedurende deze periode werden ongeveer 200.000 kinderen, jongeren en kwetsbare volwassenen onderworpen aan fysiek en seksueel misbruik. Meer dan 2.300 overlevenden hebben getuigenis afgelegd voor de Koninklijke Commissie.

De commissie rapporteerde dat sommige medewerkers in zorgcentra “extreme maatregelen” namen om zoveel mogelijk pijn te veroorzaken met behulp van wapens en elektrische schokken. Bij het psychiatrische ziekenhuis Lake Alice in Manawatu-Whanganui, een plattelandsgebied op het zuidelijke Noordereiland van Nieuw-Zeeland, meldden mensen dat ze gesteriliseerd werden, gebruikt voor onethische medische experimenten en onderworpen aan elektrische schokken.

“Aan degenen die zijn gemarteld in Lake Alice. Jong, alleen – en onderworpen aan onvoorstelbare pijn. Het spijt me diep,” zei Luxon tijdens zijn verontschuldiging.

De commissie deed 138 aanbevelingen, waaronder het vragen om openbare verontschuldigingen van de Nieuw-Zeelandse overheid en de leiders van de katholieke en anglicaanse kerken. Ze stelden voor om het Verdrag van Waitangi, een koloniale oprichtingsdocument tussen de Britten en het Maori-volk, samen met de Verenigde Naties Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken op te nemen in het beleid. Dit zou betekenen dat de Maori de vrijheid zouden hebben om te leven en te organiseren volgens Maori-tradities, onder officieel overheidsbeleid. De regering heeft verklaard dat ze 28 van deze aanbevelingen heeft voltooid of is begonnen met de uitvoering.

Targeting van inheemse bevolkingsgroepen

Het rapport van de Koninklijke Commissie voegde toe dat het misbruik gericht was op Maori- en Pacific Islander-gemeenschappen, die werden uitgesloten van deelname aan culturele erfgoed en praktijken in door de staat beheerde instellingen. “Maori- en Pacific-kinderen leden onder raciale discriminatie en ontkoppeling van hun families, taal en cultuur. Blinde kinderen kregen geen toegang tot boeken in braille. Doven werden bestraft voor het gebruik van gebarentaal,” vertelde Luxon het parlement op dinsdag.

De commissie meldde dat Maori- en andere inheemse kinderen een veel groter risico liepen om door de politie te worden opgepakt en vastgehouden als ze op straat of in winkels werden gezien en niet in de scholen waar ze waren toegelaten. In de jaren vijftig en zestig was dit een tactiek om de Maori-gemeenschap te dwingen zich aan te passen aan de witte bevolking in stedelijke gebieden. Maori-families werden aangemoedigd – ook via huisvestingsregelingen – om hun medegemeenteleden te verlaten en te wonen in gebieden met een witte meerderheid waar ze gemakkelijker konden worden geassimileerd. Dit stond bekend als “pepper potting”.

“Er is een ‘pathologisering’ van Maori-kinderen geweest, waarbij ze onterecht door witte politie en andere wetshandhavingfunctionarissen, evenals door staatsonderwijsautoriteiten, als gewelddadiger of problematischer werden beschouwd,” zei MacDonald, en voegde eraan toe dat vergelijkbare gevallen zijn waargenomen in Australië, Canada en de Verenigde Staten, onder andere westerse koloniale staten.

Vanwege structureel racisme in het systeem, de politie en de rechtbanken, was er een grotere kans op meer fysiek misbruik, langere detentie en isolatie voor Maori- of Pacific Islander-kinderen in zorgcentra, vergeleken met witte kinderen, legt hij uit.

Reactie op Luxon’s verontschuldiging

Veel Maori-overlevenden vertelden lokale media dat de verontschuldiging voor hen niet veel betekent. “He kupu noa iho [het zijn alleen woorden], als het niet wordt ondersteund door iets tastbaars,” zei Tu Chapman, een Maori-overlevende, tegen de publieke omroep Radio New Zealand (RNZ) in het te reo Maori en het Engels. Chapman werd op slechts anderhalf jaar oud in staatszorg geplaatst.

Overlevenden bekritiseerden ook het gebrek aan Maori-betrokkenheid bij het opstellen van de verontschuldiging en het ontbreken van een vermelding van het Verdrag van Waitangi in Luxons toespraak. “Maori kijken niet altijd noodzakelijkerwijs naar westerse systemen of modellen voor verontschuldigingen en herstel. Waar is te Tiriti o Waitangi (het Verdrag van Waitangi) binnen deze publieke verontschuldiging?” vroeg Ihorangi Reweti-Peters, 18, die pas in 2023 uit de staatszorg werd ontslagen. Reweti-Peters was pas zeven maanden oud toen hij onder staatszorg kwam, waar hij misbruik ervaren heeft.

Op X beschreef de Maori-politieke schrijver Rawiri Taonui het misbruik van Maori-kinderen in staatszorg als “culturele genocide”.

Wat is nodig voor een verontschuldiging om betekenis te hebben?

De regering heeft zich niet verontschuldigd voor het eerder weigeren om de overlevenden te geloven, zei MacDonald. Sommige overlevenden waren ook verontrust dat de verontschuldiging plaatsvond in het parlement, dat niet genoeg ruimte had om iedereen te huisvesten die getuigenis heeft afgelegd voor de commissie. Slechts 180 mensen kunnen in de galerij van het parlement passen, terwijl meer dan 2.300 overlevenden door het onderzoek zijn geraadpleegd. De verontschuldiging werd live gestreamd op vier locaties – maar de totale capaciteit van deze vier locaties was 1.700 mensen, schreef Kim McBreen, die getuigenis heeft afgelegd bij het onderzoek, voor de Maori- en Pacific Islander-publicatie E-Tangata.

Ze voegde eraan toe dat overlevenden tot 30 september de tijd kregen om zich aan te melden voor deelname, en als ze de capaciteit overschreden, zouden ze worden geselecteerd door middel van een loting. “Ik wil geen verontschuldiging, ik wil een rekenschap,” schreef ze.

Rol van de Kerk

“Veel van het misbruik werd gepleegd door verschillende op geloof gebaseerde gemeenschappen, zoals kerkelijke instellingen,” zei MacDonald. Tijdens zijn toespraak in het parlement verontschuldigde Luxon zich voor misbruik in zowel staats- als geloofsinstellingen. Er zijn echter momenteel geen duidelijke financiële herstelplannen gepresenteerd door de regering, voegde hij eraan toe.

“De regering heeft contact opgenomen met kerkleiders om hen te laten weten dat onze verwachting is dat ze het juiste doen en bijdragen aan het herstelproces,” zei Luxon.

MacDonald voegde eraan toe dat de aanpak van Nieuw-Zeeland verschilt van de reactie van Canada op de bevindingen van de Waarheids- en Verzoeningscommissie. In 2015 vond het eindrapport na een onderzoek door de Canadese commissie dat het Indiase residentiële schoolsysteem in Canada, een systeem van internaten voor inheemse mensen dat bestond van 1879 tot 1997, had geleid tot culturele genocide. Deze scholen werden beheerd door katholieke, anglicaanse en verenigde kerken.

In Canada nam de staat de verantwoordelijkheid voor de kerken op zich en bood compensatie aan de overlevenden. De katholieke kerk heeft haar deel van het geld aan de overheid niet volledig betaald, maar de andere kerken deden dat wel, zei MacDonald.

Nederland: Geschiedenis van verontschuldigingen en herstelbetalingen

Decennia lang hebben Maori-volkeren moeite gehad om compensatie te krijgen voor land dat verloren is gegaan aan kolonisatie. De twee eilanden in de Stille Zuidzee die tegenwoordig Nieuw-Zeeland worden genoemd, waren eeuwenlang de thuisbasis van de Maori-bevolking. Ze noemden het land Aotearoa.

Nieuw-Zeeland was de naam die door Britse kolonisten aan Aotearoa werd gegeven toen ze in 1840 de controle overnamen. In de decennia die volgden, werd meer dan 90 procent van het Maori-land door de Britse kroon afgenomen. In 1947 werd Nieuw-Zeeland wettelijk onafhankelijk.

In 1995 bood de Britse koningin Elizabeth een verontschuldiging aan het Maori-volk aan en beloofde financiële herstelbetalingen. Verschillende stammen, of iwi, ontvingen verschillende bedragen aan herstelbetalingen in de vorm van geld en stukken land. Veel Maori-volkeren geloofden echter niet dat dit voldoende was, gezien de duizenden hectares land die verloren waren gegaan.

Na drie decennia van hun strijd voor herstelbetalingen ontvingen ze de laatste ronde financiële schikkingen in september 2022. Ten minste 40 schikkingen stonden op dat moment nog open. Echter, in het geval van misbruik onder staatszorg wordt herstelbetalingen van de Nieuw-Zeelandse overheid verwacht. MacDonald is niet al te optimistisch.

“De economie van Nieuw-Zeeland is kleiner en niet zo robuust als die van Australië of Canada. Het bedrag dat de overlevenden zouden krijgen, zou niet in de buurt komen van wat overlevenden in andere landen krijgen,” zei MacDonald.