VS en EU divergeren terwijl Trump Oekraïense mineralen en een deal met Rusland overweegt
Nieuws | Oorlog tussen Rusland en Oekraïne
De Verenigde Staten en de Europese Unie lijken steeds verder uit elkaar te bewegen, terwijl Donald Trump zijn oog heeft laten vallen op de mineralen van Oekraïne en een deal met Rusland. Twee stemmingen in de Verenigde Naties toonden aan dat de VS zich aan de zijde van Rusland scharen tegen Europa, terwijl de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy zich voorbereidt om een overeenkomst met de VS over de mineralenrijkdom te ondertekenen.
Zelenskyy heeft aangekondigd dat hij “zo vroeg als deze vrijdag” een ontmoeting met Trump plant om een bilaterale handelsovereenkomst te ondertekenen voor de gezamenlijke ontwikkeling en beheer van Oekraïnes mineralenrijkdom. Trump drong drie weken na zijn aantreden aan op de overeenkomst in ruil voor de hulp die de VS in de afgelopen drie jaren heeft geboden sinds de Russische invasie van Oekraïne. Hij vertelde een interviewer: “Ik heb [Oekraïne] verteld dat ik het equivalent wil van ongeveer $500 miljard aan zeldzame aarde, en ze hebben in wezen ingestemd.”
Zelenskyy heeft dat bedrag publiekelijk afgewezen en weigerde twee keer elke deal die geen veiligheidsgaranties voor Oekraïne bevatte. Een tekst van de overeenkomst die woensdag door westerse media werd gepubliceerd, onthulde geen garanties en stelde geen bovengrens aan de waarde die de Verenigde Staten zouden ontvangen, hoewel Trump tegen verslaggevers zei dat “het een deal van een biljoen dollar zou kunnen zijn.”
De gelekte overeenkomst vermeldt dat Oekraïne en de VS een gezamenlijk fonds zouden oprichten, waarbij Oekraïne “50 procent van alle inkomsten die worden verdiend uit de toekomstige monetisering van alle relevante door de overheid van Oekraïne beheerde natuurlijke hulpbronnen” zou bijdragen. Dit omvatte ook de inkomsten die werden gegenereerd door infrastructuur zoals fossiele gasterminals en havens.
De inkomsten van dit fonds zouden worden herinvesteerd “om de veiligheid, beveiliging en welvaart van Oekraïne te bevorderen,” aldus de overeenkomst.
Een gezamenlijk rapport van de Europese Commissie, de Wereldbank, de Verenigde Naties en de Oekraïense regering stelde de kosten van de wederopbouw van het land vast op meer dan een half biljoen dollar. De mineralenovereenkomst ging ook niet in op de gevolgen voor de lidstaten van de Europese Unie, die meer dan de helft van de militaire en financiële hulp aan Oekraïne hebben verleend, behalve dat Oekraïne en de VS “zullen streven naar het vermijden van conflicten met de verplichtingen van Oekraïne onder zijn toetreding tot de Europese Unie.”
De Franse minister van Defensie, Sébastien Lecornu, onthulde dat hij sinds oktober met Oekraïne in gesprek is om toegang te krijgen tot zeldzame mineralen die essentieel zijn voor de defensie- en elektronica-industrieën. “Onze defensie-industrie zal een aantal zeer belangrijke grondstoffen nodig hebben in onze eigen wapensystemen, niet voor volgend jaar, maar voor de komende 30 of 40 jaar. We moeten dat diversifiëren,” zei hij in een televisie-interview.
De dag dat de overeenkomst werd gelekt, schreef de Poolse premier Donald Tusk op sociale media: “Onzekerheid, onvoorspelbaarheid, deals. Zijn dit echt de regels waarop de nieuwe internationale orde gebaseerd zou moeten zijn?”
Trump’s woordenoorlog met Europa
Trump heeft geen geheim gemaakt van zijn vijandige kijk op de EU. “De Europese Unie is opgericht om de Verenigde Staten te benadelen. Dat is het doel ervan en ze hebben het heel goed gedaan,” vertelde hij verslaggevers aan het begin van zijn eerste kabinetsvergadering op 26 februari. Tusk reageerde door te posten: “De EU is niet opgericht om iemand te benadelen. Integendeel. Het is opgericht om vrede te handhaven, respect tussen onze naties op te bouwen en vrije en eerlijke handel te creëren.”
Trump’s vertrek van een gezamenlijke positie met Europa over Oekraïne werd duidelijk toen hij op 18 februari directe gesprekken met Rusland startte die Oekraïne of de EU niet omvatten. Een tweede ronde van die gesprekken zou donderdag in Istanbul plaatsvinden.
Toen de oorlog maandag zijn derde verjaardag bereikte, ging Trump verder weg, door zich aan de zijde van Rusland te scharen in een VN-Veiligheidsraadsstem die het niet mogelijk maakte om Rusland als agressor in de oorlog te benoemen of te eisen dat de Oekraïense gebieden die Rusland heeft veroverd, worden teruggegeven. EU-leden in de Veiligheidsraad – waaronder Groot-Brittannië, Frankrijk, Griekenland, Slovenië en Denemarken – onthielden zich van stemming.
De VS probeerde eerder op de dag dezelfde tekst in een stemming van de Algemene Vergadering van de VN (UNGA) goedgekeurd te krijgen, maar werd afgewezen. De resolutie die de UNGA wel aannam, vermijdde ook het benoemen van Rusland als agressor in de oorlog, maar riep op tot de herstel van Oekraïnes territoriale integriteit, in overeenstemming met het VN-Handvest.
In 2023 had Oekraïne een poging ondernomen om een UNGA-resolutie goedgekeurd te krijgen die Rusland als agressor veroordelt. De resolutie van maandag, die door 93 van de 193 landen werd aangenomen, toonde aan hoe ver Oekraïne verwijderd is van de tweederde meerderheid die het nastreeft.
“Het systeem dat ooit gebaseerd was op regels, overeenkomsten en gedeelde waarden, staat onder een tsunami van geopolitieke en geo-economische uitdagingen … Nu staat zijn hele bestaan ter discussie,” schreef Victoria Vdovychenko, een programmaleider aan het Centrum voor Geopolitiek van de Universiteit van Cambridge, in een artikel ter gelegenheid van de oorlogsverjaardag.
Als een teken van Trumps macht hebben Europeanen geprobeerd hem te sussen, ondanks de groeiende afstand tussen hen. De dag na de VN-stemmingen hield de Franse president Emmanuel Macron een vrolijke persconferentie met Trump in het Witte Huis, waar hij voorzichtig steun bood voor de mineralendeal. Hij stemde ook in dat Europese landen “meer moeten doen … om de veiligheidslast eerlijker te delen die uw land al zo lang draagt.”
Pete Hegseth, Trumps minister van Defensie, verklaarde op 12 februari flat dat “duidelijke strategische realiteiten de Verenigde Staten ervan weerhouden zich primair op de veiligheid van Europa te concentreren,” en riep Europeanen op om 5 procent van het bruto binnenlands product (BBP) aan defensie uit te geven.
De Britse premier Keir Starmer werd de tweede EU-leider die Trump gehoorzaamde door een verhoging van de defensie-uitgaven aan te kondigen vóór een reis naar Washington op donderdag. De defensie-uitgaven in het VK zouden stijgen van 2 naar 2,5 procent van het BBP tegen 2027, en 3 procent tegen 2029, zei hij.
Weinig Amerikaanse veiligheidsgaranties voor Oekraïne
Hegseth vertelde Europeanen dat ze de “overwhelming share” van de hulp aan Oekraïne zouden moeten leveren. Dit werd deze week benadrukt, toen Trump zei dat hij niet de grootste deel van de veiligheidsgaranties zou nemen. Trump vertelde verslaggevers dat hij niet verplicht zou zijn. “Ik ga geen veiligheids garanties geven die verder gaan dan heel weinig,” zei hij woensdag. “We gaan Europa dat laten doen.”
Dat leek de hoop van Zelenskyy te temperen die hij uitsprak na het bezoek van Trumps speciale gezant voor Oekraïne, generaal Keith Kellogg, die hem op 20 februari in Kyiv had bezocht. Zelenskyy zei dat ze een “goed gesprek” hadden gehad met “veel details” over veiligheidsgaranties en andere zaken.
Op zondag bood Zelenskyy Trump zelfs zijn ontslag aan nadat Trump hem een dictator had genoemd. “Als het om vrede in Oekraïne gaat en je wilt echt dat ik mijn functie verlaat, ben ik bereid dat te doen,” vertelde hij verslaggevers. “Ten tweede kan ik het ruilen voor NAVO-lidmaatschap als er zo’n kans is.”
Eerder op de dag had Rusland zijn grootste luchtaanval van de oorlog op Oekraïense steden gelanceerd, met 267 Shahed kamikazedrones en drie ballistische raketten. Oekraïne schoot alle drones neer of gebruikte elektronische verstoring om ze te desoriënteren, op zeven drones na.
