‘Voy! Ik kom eraan!’: De blinde voetballers van Zuid-Soedan

‘Voy! Ik kom eraan!’: De blinde voetballers van Zuid-Soedan

Achter een achtergrond van geweld en ontberingen trotseert een groep jonge mannen de kansen. Ze zijn leden van de Premier Blind Football League in Juba, Zuid-Soedan.

Op een zonnige dag rent de 22-jarige Yona Sabri Ellon naar de andere kant van het veld en roept naar een teamgenoot om de bal door te passen. De bal wordt onderschept door een tegenstander, en er ontstaat een strijd. Bij het geluid van het fluitsignaal pauzeren de spelers – het is een overtreding. Het is Ellons beurt om in te gooien en het spel te hervatten.

Dit is echter geen gewone voetbalwedstrijd: de spelers hebben allemaal ernstige visuele beperkingen tot aan blindheid. De training vindt plaats op het goed onderhouden kunstgras van het Dr Biar Sports Complex, dat vandaag meer warmte lijkt te reflecteren dan elders. Na een warming-up – met jumping jacks, push-ups en beenheffingen – zijn de meeste spelers al doorweekt van het zweet.

De 27-jarige Simon Madol is de coach en technisch directeur van de Blind Football League. Dit is slechts een deel van zijn rol als facilitator voor inclusie van mensen met een handicap bij Light for the World, een wereldwijde non-profitorganisatie die zich inzet voor de rechten van mensen met een handicap.

Madol, samen met twee collega’s van Light for the World, helpt de 15 spelers bij hun oefeningen. Er is veel aanraking om het gebrek aan zicht te compenseren en een verhoogd gevoel van kameraadschap onder de spelers. Niet alleen behoren ze tot hetzelfde team, ze begrijpen ook de uitdagingen die gepaard gaan met blindheid.

“Ik weet dat we een tijdje niet hebben gespeeld, maar jullie zien er vandaag allemaal erg goed uit,” zegt Madol na een paar oefeningen. Problemen met de financiering hebben reguliere trainingen voor blinde voetballers enkele maanden in 2024 stopgezet. “Het lijkt wel of er geen tijd is verstreken!”

De spelers gebruiken een bal die rinkelt, terwijl coaches en familieleden op de doelpalen slaan om hen te helpen hun schoten te richten. Spelers roepen “voy” (“ik kom eraan” in het Spaans) om tegenstanders te waarschuwen voor hun nadert en blessures te minimaliseren. Alle spelers dragen blinddoeken om een gelijk niveau van zicht te waarborgen.

Het is een manier voor spelers om vertrouwen in hun lichaam terug te krijgen, te leren bewegen zonder angst en banden te smeden met andere spelers die met vergelijkbare situaties te maken hebben, zegt Madol.

Ellon, die op 12-jarige leeftijd blind is geworden, legt uit dat hij geboren werd met zicht, maar rond zijn derde levensjaar problemen begon te ervaren. “Veel mensen zeiden dat ik betoverd was,” herinnert hij zich. Door gebrek aan zorgprofessionals in Zuid-Soedan en geld om hen te betalen, heeft Ellon nooit de juiste zorg gekregen; tegen de tijd dat hij 12 was, was hij blind.

Als kind was hij een fervent voetballer, maar in de eerste twee jaren van zijn blindheid zat hij thuis vast. “Ik was gefrustreerd en teleurgesteld. Ik kon niet naar school. Ik had volledig de hoop verloren, en niet kunnen voetballen was het ergste van alles.”

Ellon’s moeder, een verpleegster en ambtenaar, hoorde uiteindelijk over het Rajap Centrum voor Blinden in Juba. “Ik herinner me dat ik mijn moeder vroeg, hoe was zo’n school mogelijk? Ik geloofde niet dat ik meer mensen zoals ik zou ontmoeten,” zegt Ellon. Op dat moment was leren navigeren zonder zicht zijn grootste uitdaging, dus bracht zijn moeder hem elke dag naar het Rajap totdat hij zijn weg vond en leerde een stok te gebruiken.

Maar de middelen voor mensen zoals Ellon zijn schaars. Na de splitsing van Soedan in 2011 werd Zuid-Soedan het jongste land ter wereld, maar de onafhankelijkheid heeft het land onmiddellijk naar de onderkant van bijna elke ontwikkelingsindicator gezet, van onderwijs tot moedersterfte. Bovendien is het ontwikkelende land verwoest door toenemende weersomstandigheden, sociaal-politieke conflicten, honger en etnische verdeeldheid.

Te midden van de talloze uitdagingen die Zuid-Soedan tegenkomt, zijn er echter vooruitgangen geboekt op het gebied van de rechten van mensen met een handicap. In februari 2023 ondertekende het land het VN-verdrag inzake de rechten van mensen met een handicap – het eerste uitgebreide mensenrechtenverdrag van de 21e eeuw.

In 2013 veranderde een uniek voetbalexperiment, gesponsord door de UEFA en gefaciliteerd door Light for the World, Madol’s levenspad van trauma naar hoop. Madol komt uit Bor in de centrale staat Jonglei – een van de epicentra van de burgeroorlog – en zegt dat hij te veel geweld heeft gezien dat gemeenschappen uit elkaar scheurt. Het idee achter het initiatief was om over de stammen heen te werken om sociale integratie en de verlichting van trauma te bevorderen.

De eerste wedstrijd die Madol ooit speelde, was in het Mahad-vluchtelingenkamp in de hoofdstad Juba, waar hij woonde – slechts een van de meer dan 2,2 miljoen mensen die intern zijn ontheemd in Zuid-Soedan. Hij herinnert zich de intense vreugde die hij voelde na zijn eerste wedstrijd, waarin teams werden verdeeld op kleur – blauw en rood – in plaats van op stam. “We verloren, maar iedereen was zo blij. Dat was hoe we wisten dat dit ging werken.”

Madol realiseerde zich dat voetbal kan worden gebruikt als een instrument om mensen samen te brengen, ondanks het voortdurende geweld, en om het stigma en de discriminatie waarmee mensen met een handicap worden geconfronteerd uit te dagen.

Zuid-Soedan heeft geen officiële gegevens over dit onderwerp, net als op veel andere sociale gezondheidsgebieden. Light for the World schat echter dat er 1,2 miljoen Zuid-Soedanezen met een handicap zijn, uit een bevolking van 12 miljoen.

Temidden van alle moeilijkheden werd het initiatief voor blinde voetbal gelanceerd in 2020, tijdens de COVID-19-uitbraak, met slechts twee spelers die dromen hadden van het vormen van een league. Madol heeft potentiële spelers gescout op de Rajap-school voor blinden en mensen zoals Ellon aangetrokken. Tegenwoordig bestaat elk team in de league uit vier spelers.

“De Premier League voor Blinde Voetbal is een droom die uitkomt voor zowel mij als de teams,” zegt Madol. Ze hopen deel te nemen aan toekomstige internationale competities, waaronder de Paralympics. Ellon hoopt dat hij misschien in andere landen zoals Oeganda en Egypte kan spelen, waardoor het een echt pan-Afrikaanse sport wordt. Het is allemaal te danken aan de steun van de coaches, benadrukt hij.

“Ze zijn erg cool en nederig, en weten hoe ze ons moeten ondersteunen.”