Voormalig Braziliaans president Bolsonaro beraamde verkiezingscoup: Politierapport

Braziliaanse ex-President Bolsonaro betrokken bij verkiezingscouppoging: Politierapport

Een rapport van 884 pagina’s van de Braziliaanse politie legt de vermeende poging van voormalig President Jair Bolsonaro bloot om de verkiezingen van 2022 te ondermijnen. Deze verkiezingen werden gewonnen door zijn linkse tegenstander, de huidige president Luiz Inacio Lula da Silva.

Het rapport, dat dinsdag openbaar werd gemaakt, beschrijft acht belangrijke bewijzen tegen Bolsonaro, waaronder een vermeende bijeenkomst met leden van de Braziliaanse strijdkrachten om de coup te plannen. “Het verzamelde bewijs toont onmiskenbaar aan dat de toenmalige president Jair Messias Bolsonaro de plannen heeft gemaakt, handelde en zich rechtstreeks bewust was van de acties van de criminele organisatie die erop gericht was een staatsgreep te lanceren en de democratische rechtsstaat te ondermijnen,” aldus het rapport.

Voor de publicatie van het rapport werd dit naar de hoogste aanklager van Brazilië, Paulo Gonet, gestuurd, die nog moet besluiten of hij aanklachten tegen Bolsonaro indient. Het rapport breidt de schokkende beschuldigingen van vorige week uit, waarin werd gesteld dat Bolsonaro en 36 anderen samenspanden om aan de macht te blijven, zelfs in het geval van een electorale nederlaag.

Onder de genoemde functionarissen bevonden zich voormalig minister van Defensie Walter Braga Netto, ex-nationaal veiligheidsadviseur Augusto Heleno, voormalig minister van Justitie en Publieke Veiligheid Anderson Torres, en de leider van Bolsonaro’s Liberale Partij, Valdemar Costa Neto. De beschuldigingen van de politie zijn de laatste in een reeks onderzoeken en juridische problemen voor Bolsonaro, die Brazilië leidde van 2019 tot 2022.

Bolsonaro heeft alle beschuldigingen ontkend dat hij geprobeerd heeft aan de macht te blijven na zijn krappe electorale nederlaag in oktober 2022. Zijn ongefundeerde claims over de nauwkeurigheid van de verkiezingen hebben er echter toe geleid dat de Hoge Verkiezingsrechtbank van Brazilië (TSE) hem heeft uitgesloten van het bekleden van een functie tot 2030.

Een gespannen verkiezing

In de aanloop naar de verkiezingen van 2022 deed Bolsonaro valse en ongefundeerde claims tijdens zijn campagne dat de elektronische stemmachines in Brazilië niet te vertrouwen waren, wat de basis legde voor een betwiste verkiezing maanden voordat het eerste stemformulier werd ingediend. De verkiezingen eindigden in een tweede ronde, waarbij Lula met iets meer dan 2,1 miljoen stemmen voorstond. Experts noemden het de spannendste race sinds de terugkeer van Brazilië naar de democratie in de jaren ’80.

Toch weigerde Bolsonaro publiekelijk zijn nederlaag te erkennen, en zijn aanhangers gingen de straat op in protest. Ze blokkeerden snelwegen, vielen politiebureaus in de hoofdstad Brasilia aan, en zouden zelfs betrokken zijn geweest bij een bomdreiging tegen de aanstaande president.

De spanningen bereikten een hoogtepunt op 8 januari 2023, een week nadat Lula was beëdigd. Duizenden Bolsonaro-aanhangers verzamelden zich op het Drie Machtenplein, een plein in Brasilia waar het presidentieel paleis, de Hoge Raad en beide huizen van het Congres zich bevinden. Ze drongen binnen in de overheidsgebouwen, plunderden en vernielden eigendommen in de hoop een “militaire interventie” te ontketenen die Lula uit de macht zou zetten. Critici van Bolsonaro hebben zijn rol in deze gebeurtenissen lange tijd in twijfel getrokken, hoewel Bolsonaro volhoudt dat hij niet betrokken was.

Gelekte opnames

Gelekte audio-opnames suggereren echter dat hoge functionarissen van het Braziliaanse leger betrokken waren bij samenzweringen om Bolsonaro aan de macht te houden. Op maandag verkreeg een nieuwsorganisatie de audio-opnames, die dateren uit de weken voorafgaand aan Lula’s inauguratie eind 2022. In de 53 opnames zijn enkele militaire officieren te horen die hun verlangen uitspreken om Lula te weerhouden van het aantreden.

Een opname bevat een gesprek met kolonel Roberto Raimundo Criscuoli, een voormalig ondercommandant van de speciale eenheden van het leger. Hij vertelt de gepensioneerde brigadegeneraal Mario Fernandes — die op dat moment de tweede in bevel was van de generalsecretaris van het presidentschap — dat Bolsonaro een duidelijke keuze had over hoe te reageren op de verkiezingen. “Het zal nu een burgeroorlog zijn of later een burgeroorlog. We hebben nu een rechtvaardiging voor een burgeroorlog. Mensen zijn op straat. We hebben massale steun,” zei Criscuoli. “Laten we dit nu doen. Praat met 01,” zei hij, waarbij hij een code gebruikte voor de president van Brazilië.

Hoge Raad rechter Alexandre de Moraes, die toezicht houdt op het uitgebreide onderzoek van de federale politie naar Bolsonaro, citeerde enkele van de opnames in een uitspraak van vorige week, waarin hij de arrestatie van vijf mensen beval voor het plannen van de moord op de toenmalige president-elect Lula eind 2022. Vorige week vertelde Bolsonaro aan een Braziliaanse nieuwswebsite dat de beschuldigingen van de politie het resultaat waren van “creativiteit”, geen feit. Hij voegde eraan toe dat zijn advocaten de zaak aan het onderzoeken waren en de beschuldigingen zouden aanvechten.