Verzet en extractivisme: Een kijkje in Carrara, de thuisbasis van wit marmer in Italië

Weerstand en extractivisme: Binnen Carrara, de thuisbasis van wit marmer

In een plaats waar natuurlijke schoonheid en industriële extractie samenkomen, vechten mensen voor een Italiaanse stad die bedreigd wordt door achteruitgang. Carrara, een klein stadje genesteld aan de voet van de Apuan Alpen in het noordwesten van Toscane, is een van de belangrijkste districten voor de extractie van wit marmer ter wereld, met meer dan 100 steengroeves in de buurt.

Marmer wordt al meer dan 2000 jaar uit deze heuvels gehaald. Maar vandaag is de schade die dit heeft veroorzaakt duidelijker zichtbaar dan ooit. Aquifers zijn vervuild door industriële producten die voor het mijnproces worden gebruikt, er rijden voortdurend zware vrachtwagens die dampen in de lucht pompen, en het aantal arbeidsongevallen in de steengroeves is hoog. De laatste dodelijke gebeurtenis vond plaats op 28 april.

De afgelopen twee eeuwen is het proces drastisch veranderd, van ambachtelijke methoden naar industriële extractie. Vandaag de dag wordt marmer nog steeds gezien als een symbool van mondiale luxe, maar onder het gepolijste oppervlak schuilt een veel complexer verhaal. In de afgelopen 30 jaar is er meer marmer gewonnen dan in de voorgaande twee millennia.

De marmerindustrie van Carrara produceert jaarlijks tussen de 4 en 5 miljoen ton marmer en genereert 130 miljoen euro aan winst, aangedreven door export. Ongeveer 51 procent van de ruwe blokken gaat naar China, terwijl de bewerkte marmerproducten voornamelijk naar de Verenigde Staten, de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië worden gestuurd.

Het historische centrum van Carrara is een doolhof van smalle, middeleeuwse straatjes met pastelgekleurde gevels, ambachtelijke werkplaatsen en rustige binnenplaatsen. Het Carrione-stroompje, dat uit de Apuan Alpen stroomt, snijdt door het centrum van de stad, waar 14e- tot 18e-eeuwse stenen huizen met gesloten ramen naast sierlijke kerkportalen en marmeren sculpturen staan.

De opening van de Strada dei Marmi in 2012, een bypass van 119 miljoen euro die 6 km lang is en het verkeer van de steengroeves naar het lokale industrieterrein omleidt, heeft de luchtkwaliteit verbeterd. Voorheen reden er dagelijks tot wel 600 vrachtwagens door het stadcentrum, wat stof, lawaai en dieselrook met zich meebracht.

Toch weerspiegelt de stilte ook een bredere achteruitgang. De bevolking van Carrara is gedaald tot onder de 60.000, het laagste aantal sinds de Tweede Wereldoorlog, en meer dan 200 kleine bedrijven zijn de afgelopen 10 jaar gesloten. Jongeren zoeken werk elders, en automatisering heeft veel banen in de steengroeves vervangen.

De steengroeves zelf veranderen ook. Vandaag de dag wordt minder dan 1 procent van het gewonnen marmer gebruikt voor sculpturen. De marmer die hier wordt gewonnen, wordt tegenwoordig voornamelijk omgevormd tot calciumcarbonaat, een belangrijk ingrediënt voor alledaagse producten zoals tandpasta, papier en verf.

Matteo Procuranti, een kunstenaar en activist, zegt: “Carrara is veranderd.” Hij heeft samen met anderen de onafhankelijke culturele groep Fuoriluogo opgericht, die satire, muziek en tegen-narratieven produceert. Dit is een deel van een kleine creatieve scene die zich in Carrara heeft ontwikkeld, waar kunstenaars samenkomen om te vechten tegen extractivisme door middel van cultuur en politieke actie.

De verbinding van Carrara met het anarchisme begon bijna 150 jaar geleden. “Ik ben een van diegenen die van deze stad houden en willen dat ze bloeit,” zegt Rosmunda, die gelooft dat de stad hard is geraakt door jaren van bezuinigingsbeleid.

Ondanks de uitdagingen blijft de weerstand in deze regio sterk. “We hebben meer dan 30 jaar gestreden om de impact van het extractieve systeem te verminderen,” zegt Paola Antonioli, president van Legambiente Carrara. Sinds 2019 is de beweging Fridays for Future Carrara actief, geïnspireerd door de milieuactiviste Greta Thunberg.

Door samen te werken met lokale milieuorganisaties organiseren ze evenementen, protesten en bewustwordingscampagnes tegen marmerextractie, en vragen ze om gemeenschapscontrole over hulpbronnen zoals water en betere arbeids- en milieubescherming.

De bergen verdwijnen met een snelheid van 4 tot 5 miljoen ton per jaar. Carrara wordt armer. Maar de strijd gaat door in deze paradoxale stad, waar rijkdom en armoede naast elkaar bestaan.