Vereiste Internationale Druk voor Succes van Vredesinitiatieven in de DRC

OPINIE

De vredesinitiatieven in de Democratische Republiek Congo (DRC) vereisen aanhoudende internationale druk om succesvol te zijn. Het Washington Akkoord en de Doha Verklaring van Beginselen staan voor dezelfde uitdagingen als eerdere bemiddelingsinspanningen.

De situatie in het oosten van de DRC is historisch beïnvloed door verschillende factoren, zoals etnische spanningen, regionale rivaliteiten en zwakke politieke instellingen. Tegen deze achtergrond vertegenwoordigen het Washington Akkoord, dat in juni tussen de DRC en Rwanda werd ondertekend, en de Doha Verklaring van Beginselen, die in juli door de DRC-regering en de March 23 Movement (M23) werd ondertekend, een aanzienlijke diplomatieke prestatie.

Faciliteerd respectievelijk door de Verenigde Staten en Qatar, markeren deze overeenkomsten een ongebruikelijk moment van afstemming tussen regionale en lokale sporen ter ondersteuning van een duurzame vrede in de regio. Hun uiteindelijke succes hangt af van twee cruciale factoren: geloofwaardige uitvoering en het beheer van politieke narratieven. Zonder aanhoudend internationaal toezicht om de uitvoering te waarborgen en inspanningen om vijandige discoursen tussen elites en gemeenschappen te herformuleren, loopt de vooruitgang die in deze overeenkomsten is belichaamd het risico van stagnatie of omkering.

Het Washington Akkoord vertegenwoordigt een politieke overeenkomst tussen twee staten – Rwanda en de DRC – die centraal staan in de crisis in het oosten van Congo. De overeenkomst erkent de destabiliserende rol van wederzijdse beschuldigingen en verplicht beide partijen tot de-escalatie en het beëindigen van steun aan gewapende groepen. Cruciaal is dat het een kader schetst voor toekomstige samenwerking op het gebied van veiligheid, een wederzijdse erkenning van soevereiniteit en een overeenkomst om derde partijen in te schakelen als waarborg voor de verbintenissen.

Daarentegen is de Doha Verklaring van Beginselen een gedetailleerde routekaart naar een alomvattende vredesovereenkomst tussen de DRC-regering en de M23-rebellen. Gestructureerd rond zeven pijlers – algemene principes, een permanent staakt-het-vuren, vertrouwensopbouwende maatregelen, herstel van de autoriteit van de regering, terugkeer van ontheemden, regionale mechanismen en een verplichting om een definitieve vredesovereenkomst te bereiken – biedt het document een holistische benadering voor het beëindigen van het gewapende conflict. Het verbiedt duidelijk sabotage, propaganda en territoriale winsten door geweld, en legt opeenvolgende acties vast zoals vrijlating van gedetineerden, toezichtmechanismen en post-conflict herintegratie.

Een van de meest prijzenswaardige kenmerken van deze twee overeenkomsten is de toewijding aan sequencen en tijdschema’s. De Doha Verklaring specificeert tijdlijnen voor het implementeren van vertrouwensopbouwende maatregelen, het starten van directe onderhandelingen en het ondertekenen van een definitieve vredesovereenkomst. Evenzo weerspiegelt de synchronisatie van het Washington Akkoord met het Doha-proces een begrip van de onderlinge afhankelijkheid tussen regionale afstemming en het gedrag van binnenlandse gewapende groepen.

Bovendien benadrukken beide documenten de rol van externe waarborgers – Qatar en de VS – en bevestigen ze de rol van de Afrikaanse Unie en de Stabilisatie Missie van de Verenigde Naties in de Democratische Republiek Congo (MONUSCO). Dit weerspiegelt een geïntegreerd model voor vredesopbouw waarin niet-westerse en westerse actoren, naast multilaterale instellingen, elkaar versterken.

Uit onderzoek naar conflictbemiddeling blijkt dat samenwerking tussen meerdere bemiddelaars de kans op het bereiken van vredesovereenkomsten vergroot en bijdraagt aan de duurzaamheid en legitimiteit van die schikkingen. Gezamenlijke bemiddelingsinspanningen combineren vaak diverse sterke punten – zoals middelen, invloed en normatieve legitimiteit – waardoor onderhandelingsresultaten robuuster en acceptabeler worden voor de betrokken partijen.

Ondanks deze prestaties ligt de echte test voor ons. Veel eerdere vredesakkoorden in de DRC zijn mislukt door zwakke uitvoering, wantrouwen en politieke manipulatie. De huidige overeenkomsten lopen vergelijkbare risico’s.

Een gebrek aan politieke wil bij de conflictpartijen blijft een uitdaging. Eerdere processen zoals Nairobi en Luanda hebben aangetoond dat verklaringen vaak geen verandering op de grond opleveren, omdat partijen ze gebruiken om tijd te winnen of internationale legitimiteit te vergroten, in plaats van vrede na te streven. Zowel de Doha als de Washington kaders blijven kwetsbaar voor vertragingen en politieke schijnbewegingen door de conflictpartijen – patronen die eerdere vredesinspanningen herhaaldelijk hebben ondermijnd.

Dus is aanhoudende en geloofwaardige internationale politieke wil, naast toegewijde bemiddeling, essentieel om druk uit te oefenen op de partijen en vooruitgang te waarborgen naar een duurzame schikking. Even belangrijk is de discursieve omgeving rond de overeenkomsten. In de DRC blijft de publieke opinie diep wantrouwend tegenover de rol van Rwanda en sceptisch over de bedoelingen van de M23. Omgekeerd beschouwt Kigali de allianties van Kinshasa met elementen die verband houden met de rebellen van de Democratische Krachten voor de Bevrijding van Rwanda (FDLR) als een aanhoudende bedreiging. Het beheren van deze narratieven, met name in de nationale media en op sociale platforms, is essentieel.

Als elites en gemeenschappen de overeenkomsten als een verraad of zwakte kaderen, lopen ze het risico te vallen. Internationale partners zouden moeten investeren in een publiekscampagne om anti-vredesnarratieven tegen te gaan. Dit omvat het bestrijden van desinformatie en het versterken van vredesdividenden.

Bovendien vereist de uitvoering stabiele financiering voor ontwapening, demobilisatie en herintegratie van strijders (DDR)-programma’s, terugkeer van vluchtelingen en coördinatie van grensveiligheid. Ten slotte moet een regionaal vredesopbouwcompact steun verwerven van buurlanden en de opkomst van nieuwe verstoringen beperken.

De Washington en Doha overeenkomsten zijn een belangrijke stap voorwaarts in de oplossing van een van de meest gewelddadige conflicten in Afrika. Ze weerspiegelen een zeldzaam moment van multilaterale coördinatie, slimme sequencing en politieke wil. Om hun succes te waarborgen, moet het internationale toezicht aanhoudend en geloofwaardig zijn, en moet de discursieve ruimte zorgvuldig worden beheerd. Zonder dergelijke maatregelen lopen deze lovenswaardige prestaties het risico een andere onvervulde belofte te worden in Congo’s lange zoektocht naar vrede.