Tussen Grenzen en Bommen: Een Dochter’s Eerbetoon aan Haar Moeder uit Gaza

ESSAY

Israel-Palestina conflict

Tussen grenzen en bommen, ik verloor mijn moeder: Een eerbetoon van een dochter uit Gaza

Mijn geliefde moeder, ik begon dit stuk te schrijven in de eerste maand na jouw overlijden. Ik verzamelde mijn woorden en mijn pijn om in deze tekst te gieten, maar mijn tranen verstikten me, en ik sloot het bestand. Ik kwam er twee maanden later weer op terug, toen zes, en weer aan het einde van het jaar, maar ik kon het nog steeds niet afmaken. Elke keer dat ik het opende, droeg ik nieuwe lasten, nieuwe verdriet en nieuwe tranen terwijl de oorlog zich in ons leven weefde, met extra verdriet.

Op een gegeven moment opende ik het bestand huilend, tussen vreugde en hartzeer, met het nieuws waar je zo lang op had gewacht: Er was een wapenstilstand aangekondigd. Maar je was er niet meer, en ook die dag sloot ik het bestand.

Nu verzamel ik mijn kracht om dit te schrijven op de eerste verjaardag van jouw dood. Het eulogiseren van onze geliefden is geen keuze, het is een vorm van behoud.

Een oorlog zonder jouw gebeden

Kun je je voorstellen, Mama – de oorlog stopte, om met nog meer kracht terug te keren? Vandaag markeert 570 dagen van geweld. Het doden, bombarderen en verplaatsen was niet genoeg voor hen. Nu sterven mensen van de honger. Hoe kan ik uitleggen dat, hoezeer ik je ook mis, ik opgelucht ben dat je deze onvoorstelbare dagen niet hoeft te zien?

In ons familiehuis in het noorden is er nog maar een half zakje bloem over. Ze bewaken het angstig en proberen het te laten duren. Het ingemaakte voedsel raakt op, en de strijd om voedsel te vinden is dagelijks. Ik kan me jouw pijn voorstellen als je ons nu zou bellen, bezorgd dat we verhongeren.

Velen zijn gestorven van de honger, en duizenden staan in de rij bij liefdadigheidskeukens en gemeenschappelijke voedselstations. De overgangen zijn al meer dan twee maanden gesloten, met voedsel, medicijnen, hulp – allemaal verboden door Israël. Mama, mijn tranen verslaan me vaak, mijn angst dat deze oorlog nog langer zal aanhouden zonder jouw gebeden, jouw constante gebeden voor onze veiligheid en bescherming, die ik nu elke dag zeg.

Het leven is zwaar, en hoewel sommige dingen te doorstaan zijn, lijkt een oorlog zonder de gebeden van een moeder vooral ondraaglijk. Mama, ik ging naar ons familiehuis in het noorden. Het hele huis was verbrand, verwoest – behalve jouw kamer, jouw kleren, jouw spullen. We verzamelden ze en bewaren ze als schatten die nog steeds jouw geur dragen. We geven ze prioriteit voor het geval, God verhoede, we weer moeten vluchten.

Onlangs heb ik nagedacht over jouw laatste dagen in de IC, hoe ik moeite deed om op mijn benen te blijven, mezelf afleidend met werk. Maar dat was een valse ontsnapping. Dit is de conclusie van een jaar van rouw.

Ziekte, ontheemding en verlies in oorlog

Mijn moeder overleed op 7 mei 2024. Die ochtend werden we wakker met beelden van tanks die de grensovergang bij Rafah bestormden terwijl de Israëlische aanval op Rafah begon. De enige uitweg uit Gaza was geblokkeerd; we zaten vast. Toen, als een bliksemschicht te midden van de duisternis van die dag, kwam het nieuws van mijn moeders dood in Egypte, vijf maanden na haar medische evacuatie daar.

We huilden, om haar en omdat wij, net als duizenden anderen, de prijs betaalden voor simpelweg te bestaan in dit belegerde land. We werden een laatste afscheid van degene die we liefhadden ontzegd. Ontzegd een begrafenis, ontzegd een graf, ontzegd condoleances. Het enige wat we konden doen was huilen en bidden.

Mijn moeder leed aan longfibrose, een ernstige luchtwegaandoening. Ze had een zuurstofpomp nodig, een elektrische, wat betekende dat elke stroomuitval levensbedreigend was. Sinds 7 oktober voelde het alsof we door meerdere oorlogen leefden. De elektriciteit werd afgesloten aan het begin van de oorlog, generatoren stopten geleidelijk met werken, en het gezondheidszorgsysteem stortte in.

We verhuisden haar in Gaza-Stad, van ons familiehuis naar het huis van mijn broer, en daarna naar dat van mijn tante. Ongeacht de onophoudelijke Israëlische aanvallen, had ze dezelfde behoefte: een plek op de begane grond en een betrouwbare energiebron, zoals zonnepanelen. Maar net wanneer ze zich vestigde, kwamen de Israëlische bevelen, die mensen naar het zuiden verdrijven. Dus gingen we naar het huis van mijn grootvader in Deir el-Balah, centraal Gaza. We plaagden mijn vader dat hij een “strategische” beslissing had genomen door met iemand uit het zuiden te trouwen – anders zou onze ontheemding nog moeilijker zijn geweest.

Maar de bommen volgden ons. Er werd een uitzettingsbevel uitgevaardigd voor een huis naast dat van mijn oom en we renden, met de zuurstoftank in de hand, mijn moeder steunend. De crises kwamen één voor één: vervuild water dat haar nieren pijn deed, een tekort aan gas om voor haar te koken, medicijnen die opraakten, en toen raakten we zonder elektriciteit voor haar zuurstofpomp. Ze worstelde door de nachten wanneer de elektriciteit uitviel, en probeerde te ademen tot de zon opkwam en de zonnepanelen weer konden werken.

De zuurstoftank werd de dagelijkse metgezel van mijn broer en mij – we namen hem mee naar Al-Aqsa Ziekenhuis om bij te vullen totdat het ziekenhuis aankondigde dat het geen brandstof meer had en zijn zuurstofstations niet langer kon bedienen. De enige oplossing was dat Mama Gaza moest verlaten via de patiëntenlijst – op elke mogelijke manier.

We deden alles om haar naam op de lijst te krijgen, met mijn zus Mayar als haar metgezellin, en wonder boven wonder, het werkte en ze vertrok op 6 december 2023 – in een ambulance met een vergunning om de grens over te steken. Ik nam afscheid van mijn moeder, en dat was de laatste keer dat ik haar zag. Ik huilde die dag, terwijl de ambulance wegreed, bezorgd dat het de laatste keer zou zijn.

We realiseerden ons niet dat ziekte niet haar grootste vijand was – het was de angst en de psychologische kwelling veroorzaakt door de oorlog. Bij elke oproep nadat ze Egypte had bereikt, was haar gezicht en stem bleek en wankel, het resultaat van talloze mislukte pogingen om ons te bereiken door netwerknietjes die dagenlang duurden. We probeerden haar te vertellen dat ze zich geen zorgen hoefde te maken, dat we nog leefden. Maar een moeder vragen om haar overweldigende angst voor haar kinderen en kleinkinderen die door genocide gaan te negeren is onmogelijk. Ze bracht haar dagen door met het volgen van het nieuws, waarbij ze mijn zus ondervroeg over nieuws, vooral over Deir el-Balah.

Voor haar slopen ik naar het dak van het ziekenhuis om wat netwerk op mijn eSIM te krijgen, verstopte ik me achter watertanks nabij de gevaarlijke oostelijke grens, en stuurde ik een bericht naar mijn zus: “We zijn oké. Zeg Mama dat we oké zijn.” En haar stem kwam als een reddingsboei voor een verdrinkende ziel, God dankend en ons smekend om voorzichtig te zijn.

Ze zei me dat ik niet naar het ziekenhuis moest gaan, mezelf niet in gevaar moest brengen. We liepen lange afstanden om verbinding te maken met het internet bij een heuvel bij de zee, en bewogen van links naar rechts om een signaal te vangen, alleen maar om hetzelfde bericht te sturen: “We zijn oké, Mama. Maak je geen zorgen.” We stuurden haar foto’s, en wanneer het signaal sterk genoeg was, deden we videogesprekken. Maar de wereld om mijn moeder in Egypte bewoog in één richting, terwijl zij in een andere bewoog – haar hart, geest en ziel nog steeds hier bij ons.

Overleven doordrenkt van angst

Het was niet de ziekte die mijn moeder doodde, het was hartzeer, afstand en zorgen die haar uitputten en haar wil om te leven stalen. Mijn moeder stierf met slechts één wens in haar hart: dat de oorlog zou eindigen en ze ons weer zou zien, levend en veilig. Maar de dood was dichterbij dan die onmogelijke wens.

Mama, over een paar maanden betreedt de oorlog zijn tweede jaar, en het wordt alleen maar brutaler. De dagen zijn zwaarder geworden in jouw afwezigheid. Elke dag stond ik voor de lichamen van slachtoffers in het ziekenhuis, terwijl ik keek naar mensen die instortten bij het nieuws over de dood van hun geliefden. Ik zag hun tranen, hun schreeuwen, hun laatste afscheid.

Soms benijdde ik hen, zij kregen tenminste de kans om afscheid te nemen, terwijl mijn hart voor hen en met hen huilde. Mama, wij, de getroebleerden in dit land, bevinden ons in een vrij voor allen festival van de dood. Gisteren, Mama, bombardeerden ze een school vol ontheemden. In een moment doodden ze meer dan 30 mensen. De wereld is gewend geraakt aan onze massale sterfgevallen die live worden uitgezonden. Maar wie heeft gezegd dat wij eraan gewend zijn geraakt?

Mama, er is geen rust, niet deze dagen, en niet in de dagen die nog komen. Hoe kunnen we doorgaan met leven als we langzaam sterven? Het enige dat ons troost is dat degenen die zijn gegaan eindelijk in vrede zijn. Dat de dood, hoe wreed het ook is, genadiger is. Genade aan jouw ziel. En geduld voor onze harten. Slaap in vrede, in comfort en veiligheid.