Trump’s Zoektocht naar Systeemverandering: Heeft de VS een Verplichting aan Vluchtelingen?

Hoe ver kan een president gaan? Terwijl Donald Trump systeemverandering nastreeft, blijft de vraag of de VS zijn traditie van het opvangen van vluchtelingen zal voortzetten.

Beelden van samengepakte massa’s die de haven van New York binnenvaren, aangetrokken door de fakkel van de “moeder der ballingen”, de Vrijheidsbeeld, zijn verweven met de nationale mythe van het land. In de afgelopen decennia zien we ook families die commerciële vluchten nemen terwijl ze oorlogen en vervolging ontvluchten over continenten.

Maar waarnemers beweren dat de opschorting van het Amerikaanse vluchtelingenprogramma dat nationale beeld op zijn kop heeft gezet. Op 27 januari kwam het uitgebreide systeem dat de VS gebruikt om vluchtelingen goed te keuren, binnen te laten en te herplaatsen officieel tot stilstand.

Het US Refugee Admissions Program (USRAP), de belangrijkste tak waardoor de federale regering vluchtelingenclaims verwerkt, werd op last van president Donald Trump onder een onbepaalde opschorting geplaatst. “De Verenigde Staten hebben niet de capaciteit om grote aantallen migranten, en in het bijzonder vluchtelingen, op te vangen,” schreef Trump in het uitvoerend bevel dat de opschorting autoriseerde.

Experts wijzen erop dat Trump hiermee twee belangrijke vragen aan de orde stelt: hoe ver zijn presidentiële macht reikt en hoe hij de verplichtingen van de VS ten opzichte van vluchtelingen kan transformeren. Chris Opila, een stafadvocaat van de American Immigration Council, merkte op: “We worden geconfronteerd met de vraag hoe ver een president kan gaan in het inperken van een programma dat door het Congres is gecreëerd.”

Volgens Jaya Ramji-Nogales, een geassocieerd decaan aan de Beasley School of Law van Temple University, kan het antwoord ernstige gevolgen hebben over de hele wereld.

Een constitutionele vraag Waarnemers zoals Ramji-Nogales beweren dat de opschorting al schade heeft berokkend aan de status van de VS in het buitenland. Onlangs riep een Franse politicus op tot de terugkeer van het Vrijheidsbeeld, dat in 1884 aan de VS werd geschonken, en dit deed hij met het argument dat het land zijn waarden verraadde.

De gevolgen van Trumps bevel van januari waren onmiddellijk. Duizenden vluchtelingen die al waren goedgekeurd om de VS binnen te komen, stonden plotseling op straat. Onder de getroffen vluchtelingen bevonden zich 10.000 Afghanen die al waren goedgekeurd voor de reis. Ook gezinnen die in overvolle vluchtelingenkampen woonden na het ontvluchten van geweld in de Democratische Republiek Congo, en ontheemde bewoners van Myanmar die veiligheid zochten te midden van de repressie door de militaire regering, om maar een paar voorbeelden te noemen.

Vluchtelingen zijn per definitie mensen die vervolging ondervinden vanwege hun ras, religie, nationaliteit, politiek of lidmaatschap van een bepaalde sociale groep. Hun leven hangt vaak af van hun vermogen om in het buitenland asiel te zoeken.

Om een systeem voor het faciliteren van die verzoeken te creëren, heeft het Congres de Refugee Act van 1980 aangenomen, die een formeel proces vastlegt voor het toelaten en herplaatsen van vluchtelingen. De wet specificeert ook dat het Amerikaanse vluchtelingen systeem “permanent en systemisch” moet zijn, waardoor onnodige verstoringen in toelatingen effectief worden uitgesloten.

Desondanks zeggen experts dat Trump dat “permanente” systeem heeft verstoord, door zijn uitvoerende autoriteit te gebruiken om de wil van het Congres te ondermijnen. “De positieve uitkomst van de juridische uitdagingen tegen Trumps stappen zou kunnen zijn dat de eerste tak van de regering en de door haar aangenomen wetten door de tweede tak moeten worden uitgevoerd,” aldus Chang-Muy, verwijzend naar het Congres en het presidentschap.

Maar dat is niet de enige uitkomst, waarschuwde Chang-Muy. “Het negatieve is dat het een slecht precedent kan scheppen dat de tweede tak belangrijker is dan de eerste.” Het gebruik van “terrorisme” als rechtvaardiging voor de opschorting van het vluchtelingenprogramma is niet nieuw; eerder werden soortgelijke maatregelen genomen na de aanslagen van 11 september 2001 en tijdens Trumps eerste ambtstermijn.

De Trump-administratie heeft deze keer echter een andere strategie gekozen. In plaats van het vluchtelingenprogramma te koppelen aan “terrorisme”, heeft Trump nieuwe vluchtelingen gekoppeld aan de algehele migratie naar de VS, en gezegd dat ze een onhoudbare “last” voor de Amerikaanse gemeenschappen vormen. In het uitvoerend bevel van januari suggereerde hij zelfs dat vluchtelingen “de beschikbaarheid van middelen voor Amerikanen zouden kunnen in gevaar brengen”.

Vluchtelingenadvocaten wijzen erop dat individuen die onder USRAP worden hervestigd, hogere controle en meer formele ondersteuning van de gemeenschap ontvangen dan bijna elke andere soort immigrant. De president van de nonprofit Global Refuge, Krish O’Mara Vignarajah, noemde USRAP de “gouden standaard van legale immigratiepaden in termen van veiligheidscontroles, gemeenschapscoördinatie en wederzijds economisch voordeel”.

Vluchtelingen kunnen bovendien een positieve impact op de binnenlandse economie hebben. Een rapport van het Amerikaanse ministerie van Volksgezondheid en Human Services uit 2024 toonde aan dat de 2,1 miljoen vluchtelingen en 800.000 asielzoekers die tussen 1990 en 2022 in de VS werden toegelaten, een positieve netto fiscale impact hadden.

Een strijd in de rechtbanken Al zijn er al twee juridische uitdagingen ingediend tegen Trumps bevel. Een van de zaken, ingediend in de staat Washington door het International Refugee Assistance Program (IRAP), heeft enige vroege successen geboekt. In februari oordeelde rechter Jamal Whitehead in het voordeel van IRAP en verleende een tijdelijke injectie tegen Trumps besluit om het vluchtelingenprogramma op te schorten.

De rechter legde uit dat Trumps onbepaalde opschorting in strijd was met de Refugee Act van 1980. “De president heeft aanzienlijke discretie over vluchtelingen toelatingen,” voegde Whitehead toe, “maar de autoriteit van de president is niet onbeperkt”.

Toch blijft USRAP, ondanks Whiteheads injectie, nog steeds niet normaal functioneren. Overheidsadvocaten hebben gewezen op een “significante verslechtering van de functies” na Trumps uitvoerende bevelen en bezuinigingen op overheidsfinanciering. Ze zeggen dat het maanden kan duren voordat het programma volledig operationeel is.

Melissa Kearney, de juridische adviseur van IRAP, zei dat de regering “opzettelijk vertraging lijkt op te bouwen” terwijl ze een beroep instelt. De regering gebruikt ook “het feit dat deze infrastructuur zo verwoest is als een excuus voor waarom ze momenteel niet meer kunnen doen om te voldoen aan de injectie van de rechtbank”.

De regering kan uiteindelijk in beroep gaan bij het Hooggerechtshof, waar een uitspraak verstrekkende gevolgen kan hebben. “Ik denk dat de kernvraag die deze zaak oproept is: Heeft de uitvoerende macht onbeperkte discretie om de wet van het Congres te negeren?” zei ze.

Zelfs een juridische overwinning is mogelijk niet genoeg om het Amerikaanse vluchtelingenprogramma te herstellen. “Als ze het niet volledig kunnen stoppen, kunnen ze de aantallen echt verlagen en aanzienlijke schade aan het programma toebrengen,” zei ze.

De wetgeving van 1980 creëerde een jaarlijks proces voor de president om toelatingslimieten vast te stellen: een maximum aantal vluchtelingen dat de VS binnen mag komen. Sinds 1990 is het gemiddelde aantal vluchtelingen dat wordt toegelaten ongeveer 65.000 per jaar, maar de Refugee Act van 1980 stelt geen minimum aantal vast.

Het is onduidelijk hoe ver Trump legaal kan gaan om het programma te minimaliseren tijdens zijn tweede termijn. “Er is niet veel jurisprudentie over de grenzen waarmee de president te maken kan krijgen,” aldus Opila.

Voor zijn deel heeft de Trump-administratie aangegeven dat er tenminste één groep is die ze willen prioriteren bij vluchtelingen toelatingen: blanke Afrikaners uit Zuid-Afrika. In een uitvoerend bevel in februari zei Trump dat de VS “de hervestiging van Afrikaner-vluchtelingen die ontsnappen aan door de overheid gesponsorde raciale discriminatie, waaronder raciaal discriminerende eigendomsconfiscatie, zullen bevorderen”.

Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa heeft echter gezegd dat Trumps claims van anti-witte discriminatie onwaar zijn. Het is onduidelijk wat de gevolgen van al deze veranderingen zullen zijn, volgens Ramji-Nogales, die opmerkt dat er traditioneel bipartisan steun is voor het vluchtelingenprogramma, omdat dit samenviel met religieuze belangen en inspanningen om de “zachte macht” van de VS in het buitenland te bevorderen.

Wat er ook gebeurt, het is duidelijk dat de komende verkiezingen van cruciaal belang zullen zijn voor de toekomst van het vluchtelingenprogramma in de VS.