Toename van het gebruik van restrainbedden in Nederlandse ziekenhuizen baart zorgen over patiëntveiligheid

Toenemend gebruik van tentbedden in Nederlandse ziekenhuizen

Ondanks de inspanningen om het gebruik van beperkende maatregelen in ziekenhuizen te verminderen, is het gebruik van zogenaamde “tentbedden,” een vorm van opsluiting voor patiënten, in Nederland toegenomen. Deze trend roept vragen op over de zorgpraktijken voor patiënten, aangezien ziekenhuizen worstelen met de uitdagingen van het beheren van oudere patiënten die zich onrustig of cognitief beperkt gedragen.

De Nederlandse Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) heeft gepleit voor een vermindering van het gebruik van alle dwangmaatregelen, met het principe van “nee, tenzij” als richtlijn voor dergelijke interventies. Echter, bevindingen uit een enquête uitgevoerd door Nieuwsuur tonen een stijging aan in het gebruik van tentbedden, die vallen onder de op één na meest ernstige categorie van beperkende maatregelen.

Een tentbed is een bed dat is omgeven door gaas en alleen van buitenaf kan worden geopend, waardoor patiënten niet zelfstandig kunnen ontsnappen. Het wordt vaak gebruikt om patiënten met onrustig of verward gedrag te beheersen, vaak veroorzaakt door delirium, dementie of andere cognitieve beperkingen. Hoewel het bedoeld is als een minder ernstige alternatieve oplossing dan fysieke dwang met pols- of enkelbanden, blijft het gebruik ervan controversieel.

Alle 28 ziekenhuizen die door Nieuwsuur zijn ondervraagd, meldden tentbedden te gebruiken, en de meeste gaven een toename in hun inzet aan. Het Diakonessenhuis in Utrecht merkte op dat tentbedden in bepaalde situaties veiligheid en rust kunnen bieden. “Voor patiënten in een verwarde staat die kunnen rondlopen, kan het bed voorkomen dat ze vallen en hun heup breken,” zei senior verpleegkundige Melanie van Essen.

Enkele instellingen, zoals VieCuri Medisch Centrum in Venlo, zijn echter helemaal gestopt met het gebruik van tentbedden. “Wat ons betreft is het tentbed verouderd,” aldus Bart Verheijen, teamleider geriatrische geneeskunde bij VieCuri. In plaats daarvan past het ziekenhuis alternatieve zorgstrategieën toe om het gedrag van patiënten te beheren.

De enquête onthulde aanzienlijke discrepanties in hoe vaak ziekenhuizen op tentbedden vertrouwen. Eén ziekenhuis meldde dat het tentbedden slechts tweemaal in 2023 gebruikte, terwijl een ander ze voor 195 patiënten gebruikte. De meeste ziekenhuizen bevonden zich in een bereik van 13 tot 79 gebruiksgevallen per jaar. De IGJ heeft zich onthouden van het veroordelen van het toegenomen gebruik van tentbedden, waarbij werd benadrukt dat ze minder ingrijpend zijn dan fysieke dwang, maar alleen moeten worden gebruikt na zorgvuldige overweging van alternatieven. “Elke beslissing moet afwegen of de maatregel absoluut noodzakelijk is en of er minder ingrijpende opties beschikbaar zijn,” stelde een woordvoerder van de IGJ.

De toename van het gebruik van beperkende maatregelen valt samen met toenemende uitdagingen in het beheer van ziekenhuispatiënten met geheugenproblemen. Bijna de helft van de oudere patiënten ervaart cognitieve beperkingen tijdens ziekenhuisopnames, een cijfer dat naar verwachting zal stijgen naarmate de bevolking veroudert. Onrust en verwarring komen vaak voor wanneer patiënten moeite hebben om hun omgeving of behandeling te begrijpen.

“De ziekenhuiszorg voor oudere patiënten heeft drastische hervormingen nodig,” zegt dementiezorgonderzoeker Annette Plantinga, die samenwerkte met Alzheimer Nederland aan een studie over het gedrag van patiënten. De studie toonde aan dat 74 procent van de verzorgers in 2024 onrust meldde bij hun dierbaren tijdens ziekenhuisopnames, vergeleken met 60 procent in 2019.

Plantinga benadrukte dat zorgverleners onbedoeld de onrust van patiënten kunnen verergeren. “Verpleegkundigen erkennen vaak niet hun rol in het uitlokken van gedrag. Bijvoorbeeld, het binnenlopen van een kamer en beginnen met het wassen van een patiënt zonder uitleg kan iemand met geheugenproblemen verwarren en van streek maken,” legde ze uit.

Om onrust te beheersen, hebben ziekenhuizen verschillende strategieën geïmplementeerd, waaronder het inhuren van extern personeel zoals beveiligingsmedewerkers of niet-gecertificeerde verzorgers om te helpen bij het monitoren van patiënten. In sommige gevallen worden kalmeringsmiddelen toegediend om patiënten te kalmeren. Experts waarschuwen echter dat kalmeringsmiddelen kunnen leiden tot complicaties, waaronder een verhoogd risico op vallen. “Ik zie medicatie als het onzichtbare tentbed,” zei geriatrisch professor Marcel Olde Rikkert, waarbij hij de risico’s van overmatige afhankelijkheid van farmacologische oplossingen benadrukte.

Sommige ziekenhuizen hebben ook geëxperimenteerd met het creëren van een meer geruststellende omgeving voor patiënten. Dit omvat het betrekken van familieleden of vrijwilligers, het meenemen van vertrouwde voorwerpen van thuis en het behouden van een gestructureerde dagelijkse routine met activiteiten om angst te verminderen.

In tegenstelling tot verpleeghuizen en psychiatrische instellingen zijn Nederlandse ziekenhuizen niet verplicht om hun gebruik van beperkende maatregelen aan de IGJ te rapporteren. Plantinga bekritiseerde dit gebrek aan toezicht en betoogde dat de Inspectie deze interventies in ziekenhuizen ook zou moeten volgen. “Het is onduidelijk waarom er een verschil is. De IGJ zou op zijn minst minimale inzicht moeten hebben in hoe vaak en waarom beperkende maatregelen in ziekenhuizen worden gebruikt,” zei ze.