Tekort aan artsen leidt tot maandenlange wachttijden voor Nederlandse patiënten

Patiënten in Nederland ondervinden steeds langere wachttijden om medische specialisten te zien. Volgens een recente analyse van vergelijkingssite Independer zijn de wachttijden voor gastro-enterologen gemiddeld 13 weken langer dan de aanbevolen vier weken, terwijl neurologisten gemiddeld zeven weken langer wachten. Deze vertragingen voldoen niet aan de nationale richtlijnen, die voorschrijven dat patiënten binnen vier weken bij specialisten terecht moeten kunnen.

De vergrijzende bevolking is een belangrijke factor die de vraag naar specialistische zorg aanjaagt, aldus Manon Spaander, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Gastro-enterologie en Hepatologie. “Niemand is blij met deze wachtlijsten. De situatie wordt steeds urgenter en wij, als artsen, denken na over hoe we dit kunnen verbeteren,” zei Spaander.

Een verontrustende 86 procent van de gastro-enterologieklinieken en bijna 80 procent van de neurologische afdelingen kan de doelstellingen niet halen, wat wijst op een probleem met de toegang tot gezondheidszorg in het hele land, veroorzaakt door een tekort aan specialisten en een toenemende vraag. “Er zijn gewoon te veel patiënten en te weinig artsen,” zei Robert Chabot, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie. “Een ziekenhuis in het noordoosten is bijvoorbeeld momenteel op zoek naar vijf neurologisten, terwijl in Zeeland één ziekenhuis nog maar één neurologist heeft.”

Patiënten met urgente gezondheidsproblemen krijgen prioriteit, terwijl degenen met minder kritieke aandoeningen, zoals chronische migraine of buikklachten, vaak maandenlang moeten wachten. “De gevolgen kunnen zeer ingrijpend zijn,” zei Tijmen Hendriksen, woordvoerder van de Patiëntenfederatie. “Mensen moeten langer pijn doorstaan, hun aandoeningen verergeren en ze hebben uiteindelijk meer behandeling nodig.”

Chabot erkende de uitdagingen bij het balanceren van zorgprioriteiten. “Het is natuurlijk erg jammer wanneer mensen langer moeten wachten, bijvoorbeeld met migraine,” zei hij. “Maar migraine is geen aandoening die plotseling onbehandelbaar wordt na drie maanden. We moeten andere patiënten prioriteit geven om ervoor te zorgen dat we aandoeningen die onmiddellijke aandacht vereisen, zoals hersentumoren, niet mislopen.”

De wachttijden onderstrepen de toenemende druk op het gezondheidssysteem. Hoewel er richtlijnen zijn die vereisen dat patiënten binnen vier weken worden gezien, zijn deze niet wettelijk bindend en lopen ziekenhuizen geen risico op sancties als ze deze niet halen. De groeiende achterstand wordt echter gezien als een kritieke indicatie dat de toegankelijkheid van de gezondheidszorg onder druk staat.

Het probleem is vooral acuut in de noordelijke en oostelijke regio’s van het land, waar de wachttijden aanzienlijk langer zijn. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) adviseert patiënten om hulp te zoeken bij hun zorgverzekeraars voor bemiddeling bij wachttijden. Verzekeraars helpen patiënten vaak bij het vinden van alternatieve ziekenhuizen met kortere wachttijden, hoewel dit proces moeilijker is in gebieden met minder medische voorzieningen. “In de noordelijke provincies merken we dat patiënten steeds vaker om hulp vragen,” zei een woordvoerder van Zilveren Kruis, een Nederlandse zorgverzekeraar. “Maar het is moeilijker om patiënten naar andere klinieken in die gebieden over te plaatsen. Wanneer het lukt, kunnen patiënten vaak hun wachttijden aanzienlijk verkorten.”

Een andere verzekeraar, VGZ, wees op personeelstekorten als het belangrijkste probleem in de noordelijke ziekenhuizen. “Helaas is dit iets wat we niet kunnen oplossen,” zei een VGZ-woordvoerder. CZ, een andere zorgverzekeraar, heeft wachttijden als een belangrijk aandachtspunt voor 2025 geïdentificeerd, maar gaf toe dat het nog steeds geen oplossingen heeft. “We proberen de oorzaken te achterhalen. Op dit moment weten we niet hoe we dit moeten oplossen,” zei een woordvoerder.

Gezondheidseconoom Wim Groot benadrukte dat systemische financieringsproblemen een belangrijke oorzaak zijn van de vertragingen. Ziekenhuizen zijn beperkt tot een groeipercentage van 0,7 procent per jaar, terwijl de vraag naar patiënten met 3 procent toeneemt. “Het is logisch dat de wachttijden onder deze omstandigheden toenemen,” zei Groot.

Inspanningen om de druk te verlichten, zoals het bieden van zorg thuis of via eerstelijnszorgverleners, hebben niet veel voet aan de grond gekregen. “Jaren zijn besteed aan het bespreken van het idee van de juiste zorg op de juiste plaats,” merkte Groot op. Bloedtestmonitoring voor bepaalde patiënten thuis is bijvoorbeeld getest, maar brede implementatie blijft beperkt.

Sommige ziekenhuizen hebben geëxperimenteerd met innovatieve benaderingen om de druk te verlichten. Chabot noemde een voorbeeld uit zijn neurologische afdeling, waar huisartsen diagnostische tests voor het carpaal tunnel syndroom mochten aanvragen zonder patiënten naar een neuroloog te verwijzen. Dit initiatief verminderde de behoefte aan 450 specialistische afspraken. “Dat was een echte besparing,” zei Chabot. “Maar we mogen deze tests alleen declareren als de patiënt een afspraak heeft gehad met een neuroloog. Dus zijn we toch gedwongen om al deze patiënten te zien.”

De Patiëntenfederatie heeft ook frustratie geuit over het trage tempo van de hervormingen in de gezondheidszorg. “Het is duidelijk dat de druk op het systeem immens is,” zei Hendriksen. “Maar er lijkt een gebrek aan urgentie te zijn om het effectief aan te pakken.”