Syrië’s Druzen verdeeld door aanhoudende sektarische spanningen na geweld

Syrische Druzen verdeeld door aanhoudende sektarische spanningen na geweld

De afgelopen weken heeft Syrië te maken gehad met instabiliteit na gevechten die uitbraken in twee buitenwijken van Damascus en een zuidelijke gouverneurij, waarbij zowel overheidsinstanties als niet-statelijke gewapende facties betrokken raakten. De onrust bood ook een voorwendsel voor Israël om aanvallen uit te voeren op verschillende locaties in Syrië.

De strijd en de Israëlische aanvallen voegen extra moeilijkheden toe voor de nieuwe Syrische regering, die pas aan de macht is gekomen na de val van de langdurige dictator Bashar al-Assad. De regering probeert Syrië opnieuw op te bouwen na bijna veertien jaar oorlog.

De recente conflicten begonnen op 28 april in de stad Jaramana, aan de rand van Damascus, en verspreidden zich naar het nabijgelegen Ashrafiyat Sahnaya en de zuidelijke gouverneurij Sweida, waar veel Druzen wonen. De geweldsuitbarstingen volgden op een beledigend audiobestand dat de profeet Mohammed bekritiseerde, waarvan werd beweerd dat het afkomstig was van een religieuze leider uit de Druzen gemeenschap. Deze leider ontkende dat het zijn stem was, en een onderzoek van het Syrische ministerie van Binnenlandse Zaken bevestigde dit. Desondanks begonnen de gevechten tussen lokale gewapende Druzen groepen en buitenstaanders.

De Israëlische aanvallen volgden snel, waaronder een nabij het presidentiële paleis in Damascus. De Syrische regering beschouwde dit als een “gevaarlijke escalatie”. Israël heeft Syrië honderden keren aangevallen sinds de val van al-Assad, terwijl Syrië nog niet heeft gereageerd en heeft aangegeven betrokken te zijn bij niet-directe gesprekken met Israël om de situatie te kalmeren.

Israël probeert zijn aanvallen in Syrië voor te stellen als bewijs dat het de Druzen verdedigt, van wie velen in Israël wonen. Premier Benjamin Netanyahu en Minister van Defensie Israel Katz gaven een gezamenlijke verklaring af waarin stond dat de aanvallen “een duidelijke boodschap aan het Syrische regime” waren: “Wij zullen niet toestaan dat Syrische troepen zich ten zuiden van Damascus of enige bedreiging voor de Druzen gemeenschap positioneren.”

Toch hebben veel functionarissen in de Druzen gemeenschap in Syrië hun bereidheid uitgesproken om samen te werken met de nieuwe autoriteiten in Damascus en de beweringen van Israël dat zij hen beschermen ontkend.

Deskundigen hebben verklaard dat Israël er de voorkeur aan geeft om zwakke staten aan zijn grenzen te hebben, en daarom Syrië aanvalt om de nieuwe regering te verzwakken en te voorkomen dat deze haar macht over het hele land uitoefent. Het aangaan van allianties met regionale minderheidsgroepen kan voor sommigen in Israël aantrekkelijk lijken, hoewel een vergelijkbare strategie in het verleden, met name in Libanon tijdens de burgeroorlog van 1975-1990, heeft gefaald.

De Israëlische regering staat echter ook onder interne druk om te handelen vanuit de eigen Druzen gemeenschap, waarvan de overgrote meerderheid het Israëlische staatsbestel steunt en dient in het Israëlische leger, ondanks dat zij Arabisch spreken.

Druzen diversiteit

De Druzen gemeenschap in het Midden-Oosten is verdeeld over Libanon, Syrië, Israël en een kleine gemeenschap in Jordanië. Ze hebben een invloedrijke rol gespeeld in deze landen. In Syrië was een van de leiders van de onafhankelijkheid een beroemde Druze genaamd Sultan al-Atrash. De Druzen in Syrië zijn voornamelijk verdeeld tussen de door Israël bezette Golanhoogten en de Berg Hermon, Sweida (in een gebied dat Jabal al-Druze of Berg van de Druzen wordt genoemd), en een paar buitenwijken van Damascus, terwijl er ook een kleine gemeenschap nabij Idlib is.

Syriërs in de bezette Golanhoogten leven onder Israëlische autoriteit, maar de meesten hebben aanbiedingen van Israëlisch burgerschap verworpen. Historisch gezien hebben ze ook hun banden met Syrië kunnen behouden, soms studerend in Damascus of over de grens trouwen, aldus Tobias Lang, directeur van het Oostenrijkse Centrum voor Vrede, die de Druzen gemeenschap in de Levant uitgebreid heeft bestudeerd.

De Druzen in Syrië zijn echter “zeer politiek gefragmenteerd”, aldus Lang, als gevolg van jaren leven onder het al-Assad regime. “Er mocht geen duidelijke Druzen leiderschap ontstaan, en het traditionele leiderschap heeft veel van zijn macht verloren aan het Baath-regime,” zei hij, verwijzend naar de Baath partij die Syrië van 1963 tot 2024 regeerde.

Tijdens de oorlog in Syrië kwamen er concurrerende stemmen binnen de Druzen gemeenschap naar voren. Sommigen, zoals Hikmat al-Hijri, de belangrijkste Druze religieuze figuur in Syrië, steunden aanvankelijk het al-Assad regime. Anderen, zoals Wahid al-Balous, oprichter van de Men of Dignity Movement, scheidden zich veel eerder af van het regime en weigerden lokale mannen te sturen om te sterven ter ondersteuning van de regering. Al-Balous werd later vermoord in 2015, en oppositiefiguren gaven het regime de schuld.

In 2023, toen er antiregeringsprotesten uitbraken in Sweida, keerde al-Hijri zich uiteindelijk tegen al-Assad en steunde de lokale oppositie. Hij is sindsdien scherp kritisch geweest over de nieuwe Syrische autoriteiten sinds de uitbraak van geweld vorige maand en noemde de aanvallen op de Druzen een “genocidale campagne”. “Wij vertrouwen niet langer een groep die zichzelf een regering noemt, omdat de regering haar eigen mensen niet doodt door extremistische bendes die loyaal aan haar zijn, en na de slachtpartij beweert dat ze losstaande krachten zijn,” zei al-Hijri.

De Syrische regering heeft enige betrokkenheid bij de aanvallen op de Druzen ontkend en benadrukt in plaats daarvan dat haar troepen geprobeerd hebben om veiligheid te bieden en verdere sektarische aanvallen te voorkomen.

‘We zijn bang voor onze buren’

Akkoorden die begin deze maand zijn gesloten tussen lokale actoren en de nieuwe regering hebben de gevechten voorlopig beëindigd. Maar tientallen mensen zijn gedood, waaronder veel burgers. In Jaramana zijn de inwoners nog steeds op hun hoede.

In de vroege dagen na de val van al-Assad waren plaatsen als Jaramana en Sweida huiverig om samen te werken met de nieuwe Syrische regering. Lokale leiders, waarvan sommige Druze notabelen zijn, eisten een stem in lokale bestuur en veiligheidskwesties. Maar leden van de Druzen gemeenschap werken nu samen met de centrale autoriteit in Damascus om spanningen te kalmeren, geschillen op te lossen en veiligheidsarrangementen te onderhandelen. Sommige van deze overeenkomsten zullen ervoor zorgen dat lokale inwoners zich aansluiten bij de interne veiligheidsdienst van de nieuwe regering en hun eigen gebieden onder de autoriteit van de centrale regering zullen politiëren.

“Het vertrouwen [in de nieuwe regering] begon af te nemen na de gebeurtenissen aan de kust,” zei Jarbou, verwijzend naar aanvallen in maart op Alawieten – een andere minderheidsgemeenschap – in de kustregio na aanvallen op de regeringslegers. Honderden mensen zijn gedood, velen van hen burgers, en terwijl de regering snel een onderzoek naar de aanvallen aankondigde, bood het geweld bewijs voor degenen die bang zijn voor de nieuwe orde in Syrië. Dat is misschien begrijpelijk na veertien jaar oorlog en meer dan vijf decennia van brute dictatuur.

“Met andere woorden, we kunnen zeggen dat de oorlog niet is gestopt,” zei Jarbou, en voegde eraan toe dat er een serieuze, participatieve politieke oplossing nodig is voor het land. Als dat niet gebeurt, zal het huidige patroon van conflicten en toegenomen gemeenschaps spanningen alleen maar verergeren. “Seditie woedt,” zei hij. “Het is niet dat we bang zijn voor opstand. We zitten nu in een opstand.”