Stilte van wapens, maar oorlog blijft bestaan voor de voormalige vrouwelijke verzetsstrijders in Ogaden

Hinda Aden en haar medestrijders waren in augustus 2006 onderweg door de graslanden van de Ethiopische Ogaden-regio, op zoek naar schuilplaatsen om de vijand te ontlopen. “We wisten wie het was – dat is toen we begonnen te rennen,” zegt Hinda over die fatale nacht. Het was de eerste keer dat ze zich aan de frontlinies bevond van een decennialange oorlog in het verre oosten van Ethiopië.

Op dat moment, als 22-jarige, dook Hinda dieper het struikgewas in, terwijl Ethiopische militaire voertuigen haar team van ONLF-rebellen achtervolgden. De Ogaden Nationale Bevrijdingsfront (ONLF), opgericht in 1984, was een sociale en politieke beweging die in de jaren ’90 in een gewapende strijd veranderde met als doel zelfbeschikking voor de etnische Somaliërs in Ogaden.

Hinda voegde zich in 2002 bij de opstand op 18-jarige leeftijd. Vier jaar later, terwijl ze door het grasland trok met een geweer in de hand, werd ze achtervolgd door het Ethiopische leger. “Ik zag flitsen van de militaire vliegtuigen; dat is wanneer ik wist dat ze [bewakings]foto’s van ons maakten,” herinnert Hinda zich. Ondanks hun pogingen om zich te verstoppen, wisten ze dat ze vroeg of laat ontdekt zouden worden.

De strijd die volgde op 5 augustus 2006 in Hashalile was haar eerste gevechtservaring na terugkeer uit Eritrea, waar ze vier jaar militaire training had ondergaan. Deze ervaring blijft haar bij, zelfs jaren na de vredesovereenkomst die in 2018 werd ondertekend en de vijandelijkheden formeel beëindigde.

Oorzaak van het conflict in Ogaden ligt in het Europese kolonialisme, wat generaties etnische Somaliërs heeft beïnvloed. De Britse koloniale verdeling van Somalië begon in 1948, waarbij Ogaden aan Ethiopië werd overgedragen. Sindsdien beschouwen veel Somaliërs hun strijd tegen de Ethiopische staat als een anti-koloniale strijd.

Na de ineenstorting van de Somalische regering in 1991 veranderde de opstand in Ogaden van een door Mogadishu geleide oorlog in een grassroots-beweging, geleid door de Ogaden-Somaliërs zelf en aangevoerd door de ONLF. In 1992 won de ONLF regionale verkiezingen met een overweldigende meerderheid, maar de oproep tot een referendum over onafhankelijkheid werd genegeerd door de Ethiopische premier Meles Zenawi.

De intensieve rebellie die door de ONLF werd gevoerd, duurde bijna een kwart eeuw, met de Ethiopische regering die met brute campagnes reageerde. In oktober 2018 kwam er een einde aan de oorlog na de ondertekening van een vredesovereenkomst in Asmara, die leidde tot een staakt-het-vuren tussen de strijdende partijen.

Hinda, nu 40 jaar oud, werd geboren in Degehabur, ongeveer 800 km van Addis Ababa. “Onze gemeenschap was altijd overgeleverd aan gewapende mannen in uniform die onze taal niet spraken,” zegt ze. Op jonge leeftijd werd Hinda geconfronteerd met de verschrikkingen van de oorlog, toen haar huis meerdere keren werd doorzocht door soldaten die op zoek waren naar haar moeder, een van de eerste vrouwelijke rebellen van de ONLF.

Na een leven vol angst, besloot Hinda in 2002 zich bij de ONLF aan te sluiten. “Dat is wanneer ik wist dat het tijd was om te vertrekken,” zegt ze. Hinda werd opgeleid in Eritrea, waar ze haar vertrouwen vond en zich voorbereidde om in de voetsporen van haar moeder te treden. De strijd die volgde, maakte haar steeds dieper betrokken bij de gewapende strijd.

Na de vredesovereenkomst in 2018 keerde Hinda terug naar Ogaden en herenigde ze zich met haar man, die in de gevangenis was gemarteld. Ondanks het beëindigen van de vijandelijkheden, staan de voormalige vrouwelijke strijders voor de uitdaging om zich aan te passen aan het burgerleven. “Veel vrouwelijke ex-strijders beschrijven het burgerleven als een voortzetting van de harde werkelijkheid van het rebellenleven,” zegt Dr. Juweria Ali.

In 2019 richtte Hinda samen met andere ex-strijders de Hormud-organisatie op, om hun geschiedenis als vrouwen en hun rol in de strijd te behouden. “Het is van het grootste belang dat we elkaar steunen en helpen met het trauma van de oorlog,” voegt Gaari Ismael, de voorzitster van Hormud, toe. De organisatie, bestaande uit 68 voormalige vrouwelijke rebellen, biedt ondersteuning aan vrouwen die worstelen met de gevolgen van hun ervaringen in de oorlog.

Hinda concludeert: “De wapens zijn misschien stil, maar we zijn nog steeds onzeker over wat de toekomst brengt. Onze reis als voormalige vrouwelijke rebellen is verre van voorbij.”