Sluiting van de Darien Gap: Grensdrama in de Jungle

OPINIE: De ‘sluiting’ van de Darien Gap: Grensdramatiek in de jungle

Een belofte om de Darien Gap ’te sluiten’ wordt een kopwinst. De geleefde realiteit is omgeleid lijden en ontnomen rechten.

In januari, net voordat Donald Trump weer de leiding van de Verenigde Staten op zich nam met een reeks sociopatische beloftes, kondigde de nieuwe Amerikaanse grensczar Tom Homan aan dat de nieuwe administratie de Darien Gap zou ‘sluiten’ in het belang van de ‘nationale veiligheid’.

De Darien Gap is de beruchte 106 km lange strook van onbegaanbaar terrein en verraderlijke jungle die Panama en Colombia scheidt, op de kruising van de Amerika’s. De afgelopen jaren heeft het gediend als een van de weinige beschikbare paden naar potentiële bescherming voor honderden duizenden mensen die door hun armoede in feite als criminelen worden behandeld en die de kans op ‘legale’ migratie naar de VS wordt ontnomen.

Alleen al in 2023 zijn er ongeveer 520.000 mensen door de Darien Gap gereisd, wat betekent dat ze duizenden kilometers nog moeten afleggen naar de grens van de VS – het land dat veel van de internationale politieke en economische chaos heeft veroorzaakt die mensen dwingt hun huizen te ontvluchten.

Als bewijs van de inherente dodelijkheid van grenzen – niet te vergeten het bestaan in het algemeen voor de verarmde wereld – zijn talloze vluchters geëindigd als onbegraven lichamen in de jungle, waarbij ze zowel in leven als in de dood hun waardigheid werd ontnomen. Dodelijke obstakels zijn talrijk, variërend van sterke stromingen in rivieren tot steile ravijnen en aanvallen door gewapende aanvallers, tot de pure fysieke uitputting die weken van trekking door vijandig terrein zonder voldoende voedsel of water met zich meebrengt.

Terwijl het letterlijk ‘sluiten’ van de Darien Gap net zo haalbaar is als het sluiten van de Middellandse Zee of de Sahara, is de jungle drastisch minder druk begaan sinds de maatregelen van de Trump-administratie om de Amerikaanse grens zelf te sluiten, waarmee het recht op asiel in strijd met zowel internationaal als binnenlands recht in wezen werd afgeschaft.

In maart, twee maanden na de aanvang van Trumps termijn, registreerde de Panamese immigratiedienst slechts 194 aankomsten uit Colombia via de Darien Gap – vergeleken met 36.841 aankomsten in maart van het voorgaande jaar. Dit is ongetwijfeld muziek in de oren van de xenofobe leden van de Amerikaanse elite, die zich graag bezighouden met het eindeloos klagen over de ‘immigrantencrisis’.

Echter, dit vormt geenszins een oplossing voor de echte crisis – die is dat, grotendeels dankzij decennia van schadelijk Amerikaans buitenlands beleid, het leven in veel plaatsen simpelweg onleefbaar is. En het ‘sluiten’ van de Darien Gap zal wanhopige mensen zonder iets te verliezen er niet van weerhouden andere gevaarlijke paden in de richting van vermeende fysieke en economische veiligheid te volgen.

Bovendien kan de blijvende psychologische impact van de Darien-route op de overlevenden van de verschrikkingen niet worden onderschat. Tijdens mijn onderzoek voor mijn boek The Darien Gap: A Reporter’s Journey through the Deadly Crossroads of the Americas, vond ik het bijna onmogelijk om met iemand te spreken die de reis had gemaakt zonder een opsomming te krijgen van alle lichamen die ze onderweg waren tegengekomen.

In Panama in februari 2023 sprak ik bijvoorbeeld met een jonge Venezolaanse vrouw genaamd Guailis, die tien dagen door de jungle had gekruist in de regen met haar man en hun tweejarige zoon. Onder de talloze lichamen die ze tegenkwamen was een oude man die onder een boom was opgerold “alsof hij het koud had”. Guailis vertelde ook over een rouwende Haïtiaanse vrouw wiens zes maanden oude baby net voor haar ogen was verdronken.

Guailis’ man, Jesus, had ondertussen een meer intieme interactie met een levenloos lichaam gehad toen hij, terwijl hij een formidabele heuvel afviel, zich vastgrijpt aan wat hij dacht dat een boomwortel was, maar wat in feite een menselijke hand was die uit de modder stak. Bij het vertellen van het voorval aan mij, redenerde Jesus: “Die hand heeft mijn leven gered.”

Ik hoorde verhalen over opgezwollen lichamen die in de rivier drijven, over een dode vrouw die in een tent lag met haar twee dode pasgeboren tweeling en over een andere dode vrouw met twee dode kinderen en een man die zichzelf in de buurt had opgehangen – vermoedelijk de vader van de kinderen.

Een Venezolaanse vrouw genaamd Yurbis, die deel uitmaakte van een uitgebreide familie van tien met wie ik veel tijd doorbracht in Mexico eind 2023, gaf de volgende berekening over de prevalentie van lichamen in de jungle: “Ik kan zeggen dat we allemaal op dode mensen hebben gestaan.”

Voor bijna elke stap van de weg werden vluchtelingen die door de Darien Gap reisden herinnerd aan de verontrustende nabijheid van de dood – en de verwaarloosbare waarde die aan hun eigen levens werd toegekend in een door de VS geleide wereldorde.

Bovenop dat alles is er een toename van verkrachtingen en andere vormen van seksueel geweld. The New York Times meldde in april 2024 dat de “seksuele aanranding van migranten” aan de Panamese kant van de jungle was gestegen naar een “niveau dat zelden buiten oorlogstijd wordt gezien” – en het wordt pijnlijk duidelijk dat het individuele en collectieve trauma dat door de Darien Gap wordt betekend, niet zomaar kan worden opgelost door het ogenschijnlijke “sluiten”.

Toch heeft de Darien Gap ook gediend als een podium voor de vertoning van ongelooflijke solidariteit in het licht van structurele dehumanisatie. Ik ontmoette een jonge Colombiaanse man die persoonlijk een baby had gered van de verdrinkingsdood in een rivier. Ook hoorde ik over een Venezolaanse man die een zieke éénjarige Ecuadoraanse meisje door de jungle had gedragen toen haar moeder, te zwak om snel te bewegen, vreesde dat ze niet op tijd medische hulp zou kunnen zoeken.

Toen ik zelf in januari 2024 een incursion in de Darien Gap maakte, complimenteerden twee vluchtelingen uit Jemen me met mijn Palestijnse voetbalshirt en deden hun best om mijn blijkbaar zichtbare angst voor het betreden van de jungle te verlichten: “Als je iets nodig hebt, we zijn hier.” Dit van mensen die al meer dan twee decennia de gevolgen van letterlijke terreur ondergaan, veroorzaakt door mijn eigen land, terwijl opeenvolgende Amerikaanse administraties een geheime oorlog tegen Jemen voerden.

De Darien Gap heeft ook gefunctioneerd als een de facto oorlogsgebied waarin punitieve Amerikaanse politiek zich afspeelt op kwetsbare menselijke lichamen in het belang van het handhaven van systematische ongelijkheid. In het Spaans vaak aangeduid als “el infierno verde”, of De Groene Hel, heeft de gap zeker zijn bijnaam waargemaakt.

En hoewel de hoogtijdagen van de Darien Gap misschien voorlopig voorbij zijn, blijft het gebied een blijvend symbool van een van de belangrijkste crises van het moderne tijdperk waarin de wereldwijde armen hun leven op het spel moeten zetten om te kunnen leven en daarvoor als criminelen worden behandeld. In dat opzicht is de Darien Gap de wereld.