‘Schedel zonder kaak’: Overlevenden in Gaza zoeken naar wat er nog over is van de doden

Nieuws | Israël-Palestina conflict

‘Schedel zonder kaak’: Overlevenden in Gaza zoeken naar wat rest van de doden

Palestijnen maken gebruik van de tijdelijke wapenstilstand tussen Israël en Hamas om te zoeken naar de resten van hun geliefden. Abu Muhammed Ghaith doorzocht zorgvuldig de dikke nylon zakken die als noodlijdende lijkwaden worden gebruikt voor de slachtoffers in Gaza. In het mortuarium van het Nasser Ziekenhuis in de zuidelijke stad Khan Younis hoopte hij een spoor van zijn vermiste zoon te vinden. In plaats daarvan werd hij geconfronteerd met ongeïdentificeerde lichaamsdelen en fragmentarische resten.

De aanblik liet hem ter aarde storten, overweldigd door verdriet en uitputting. Toch verzamelde hij zijn kracht en ging door met zoeken naar een spoor van de 17-jarige Muhammed, waarbij hij zijn aandacht verschoof van lichamen naar persoonlijke bezittingen: een paar sandalen met een gele zool of een oranje trui, een zwarte jas, trainingsbroek – alles wat van zijn zoon kon zijn.

“Heeft iemand een gerepareerde sandaal met een gele zool gezien? Als je het vindt, laat het me weten,” smeekte Abu Muhammed anderen die, net als hij, vroeg op dinsdag naar het mortuarium waren gekomen om naar hun geliefden te zoeken tussen de resten van tientallen lichamen die de Palestijnse Civiele Bescherming had geborgen uit de puinhopen in Rafah, ten zuiden van Khan Younis aan de Egyptische grens. Tranen stroomden over zijn wangen terwijl hij op zijn knieën zakte en zich tegen de muur leunde. “Ik zoek niet langer naar zijn lichaam – alleen naar zijn sandaal. Zie je waar we zijn gekomen?” mompelde hij, een mix van verdriet en hulpeloosheid in zijn stem.

Een wapenstilstand die zondag van kracht werd tussen Israël en Hamas heeft honderden duizenden Palestijnen in staat gesteld om terug te keren naar hun overwegend verwoeste huizen in Rafah en elders in de Strook. Onophoudelijke bombardementen gedurende 15 maanden hebben bijna 2 miljoen Palestijnen in Gaza gedwongen tot ontheemding, velen zonder de kans om de lichamen van hun geliefden die onder het bombardement en puin stierven, op een juiste manier terug te eisen.

De verwoeste infrastructuur en het gericht aanvallen van ambulances en civiele verdediging door Israël belemmerden ook hun vermogen om de locaties te bereiken die door bommen zijn getroffen. Muhammed is sinds november vermist. Hij had het ontheemdingkamp van het gezin in al-Mawasi verlaten voor wat hij zei dat een snelle trip zou zijn om spullen uit hun huis in Rafah te halen. Hij is nooit teruggekeerd.

De lijkwaden liggen op de grond in Khan Younis, terwijl mensen zoeken naar enige aanwijzing van hun geliefden.

‘Een paar botten’

In de dagen sinds het gedeeltelijk terugtrekken van het Israëlische leger uit Rafah hebben lokale reddingsteams en medisch personeel tientallen resten en lichaamsdelen geborgen, die naar de Nasser en Europese ziekenhuizen in Khan Younis zijn vervoerd voor identificatie. Nu het nieuws zich verspreidt, stromen families met vermiste geliefden naar deze locaties in de hoop op afsluiting.

Voor Abu Muhammed was het de laatste hoop die hij had om zijn zoon te vinden. Sinds de dag dat hij vermist raakte, heeft Abu Muhammed geen enkele moeite gespaard om hem te zoeken. Hij heeft contact opgenomen met het Rode Kruis, het Ministerie van Volksgezondheid en iedereen die zou kunnen helpen. Hij is zelfs teruggekeerd naar zijn verwoeste huis in Rafah en heeft door het puin gezocht. “Ik heb overal gekeken. Zijn moeder staat op het punt om haar verstand te verliezen, en zijn zussen zijn wanhopig op zoek naar antwoorden,” zei hij.

De oorlog heeft naar schatting 47.000 mensen het leven gekost, volgens het Ministerie van Volksgezondheid van Gaza. De wereldwijd gerenommeerde medische tijdschrift Lancet verwacht echter dat het werkelijke dodental 41 procent hoger ligt dan het aangekondigde aantal. In mei zei de humanitaire tak van de Verenigde Naties, OCHA, dat er meer dan 10.000 mensen onder het puin in Gaza worden verondersteld te zijn begraven, met de toevoeging dat het tot drie jaar kan duren om deze lichamen terug te halen, gezien de zeer primitieve hulpmiddelen in het gebied.

Na uren het puin van zijn verwoeste huis in Rafah te hebben doorzocht, vond de gebroken-hearted Faraj Abu Mohsen geen spoor van zijn zoon. Op weg terug naar Khan Younis, waar zijn familie is ontheemd, kwam de 42-jarige ongeveer 200 meter van de ruïnes van zijn huis lichaamsdelen en gescheurde kleding tegen – items waarvan hij herkende dat ze van zijn zoon waren.

“Ik had de hoop opgegeven hem levend te vinden. Terwijl ik terugliep naar Khan Younis na de hele dag gezocht te hebben, stootte ik met mijn voet tegen wat botten. Ik duwde ze opzij en ontdekte kleding die toebehoorde aan mijn zoon – zijn zwarte shirt, blauwe broek en sneakers. Ik wist dat het hem was,” herinnerde Faraj zich, bedroefd. Hij verzamelde de resten in een tas, begroef wat hij kon, en beloofde terug te keren om verder te zoeken.

“Geen van ons had zich kunnen voorstellen dat alles wat we van hem over zouden houden, een paar botten zou zijn,” zei hij, zijn stem zwaar van verdriet.

Faraj Abu Mohsen vond enkele resten van zijn zoon en begroef ze, maar hij is op zoek naar de rest van het lichaam.

Uitdagingen bij identificatie

Binnen en buiten het mortuarium van het Nasser Ziekenhuis ontvouwde zich een hartverscheurend tafereel. Wanhopige families beschrijven fysieke kenmerken of kleding in de hoop hun geliefden te identificeren. “Mijn zoon had onlangs een tandimplantaat,” zei een moeder.

Een andere vader riep: “Hij droeg blauwe jeans.” Anderen spraken over lengte, postuur of unieke items zoals een cowboyhoed of een gerepareerde sandaal. Toegevoegd aan de pijn waren de schrijnende labels die op de lijkwaden waren geschreven: “Schedel zonder onderkaak”, “Botfragmenten”, “Ribbenkast”, of “Boven- en onderledematen”. In plaats van namen en leeftijden documenteerden medische teams de details die overbleven van Palestijnen die door Israëlisch artillerievuur werden gedood om families te helpen de resten te identificeren. Naast deze aantekeningen stonden beschrijvingen van persoonlijke items die met de resten waren gevonden – ringen, horloges, schoenen of beschadigde identiteitskaarten.

Het gebrek aan DNA-testcapaciteiten in Gaza belemmert de identificatie-inspanningen aanzienlijk, legde Dr. Ahmed Dhahir, een forensisch geneeskundige, uit. Hij voegde eraan toe dat Israël al lange tijd de toegang van DNA-testapparatuur tot de Strook heeft beperkt. “Zonder deze technologie blijven veel lichamen ongeïdentificeerd, wat gezinnen in voortdurende pijn laat,” zei hij.

Dr. Dhahir schetste het identificatieproces: resten worden eerst geborgen door reddingsteams, vervolgens onderzocht en gedocumenteerd. Details zoals de locatie van het herstel, datum en eventuele persoonlijke items worden genoteerd. Gezien de toestand waarin deze lichamen zijn aangetroffen, vertrouwen forensische experts sterk op indirecte bewijzen, zoals kleding of bezittingen, om gezinnen te begeleiden.

“We volgen de wettelijke protocollen door de lichamen tot 48 uur te bewaren om gezinnen de kans te geven ze te identificeren. Daarna worden de resten begraven door het Ministerie van Waqf en Civiele Bescherming op een aangewezen begraafplaats, met specifieke nummers en registraties die worden bijgehouden voor mogelijke toekomstige identificatie als testapparatuur beschikbaar komt,” zei Dr. Dhahir.

Hij merkte ook op dat ongeveer een derde van de resten die tot nu toe uit Rafah zijn geborgen – ongeveer 150 gevallen – ongeïdentificeerd blijven. “De meest uitdagende gevallen zijn die met gedeeltelijke resten: een schedel, beenbotten of fragmenten van een ribbenkast. Deze worden zorgvuldig genummerd en gecatalogiseerd, maar zonder DNA-testen is definitieve identificatie vaak onmogelijk,” voegde hij eraan toe.

Families in limbo

Huidige forensische middelen in Gaza zijn beperkt, met slechts drie specialisten beschikbaar in de zuidelijke regio en geen in het noorden, legde Dr. Dhahir uit, en voegde eraan toe dat deze tekortkoming een al overbelast systeem onder druk zet, vooral gezien het enorme aantal resten dat na Israëlische aanvallen is geborgen. Voor families zoals die van Abu Muhammed verlengt het onvermogen om geliefden te vinden of te identificeren hun verdriet. “We willen gewoon weten wat er met hem is gebeurd,” zei Abu Muhammed. “Zelfs als alles wat van mijn zoon overblijft een bot is, willen we hem begraven en afscheid nemen.”

De forensische teams staan onder toenemende druk, niet alleen van families maar ook van de groeiende achterstand van resten. Dr. Dhahir benadrukte de noodzaak van internationale hulp. “We hebben dringend DNA-testapparatuur en getrainde specialisten nodig om slachtoffers te helpen identificeren. Dit gaat niet alleen om afsluiting voor families – het is een humanitaire noodzaak,” zei hij.

Terwijl de inspanningen doorgaan, klampen families zich aan de hoop, hoe zwak die ook mag zijn. Voor Abu Muhammed is de zoektocht naar zijn zoon een dagelijkse ritueel geworden, dat hij niet kan opgeven ondanks de emotionele tol. “Ik ben de tel kwijtgeraakt van de lijkwaden die ik heb geopend. Ik weet niet of ik hem ooit zal vinden, maar ik blijf zoeken,” zei hij.

De tragedie van ongeïdentificeerde resten benadrukt de bredere menselijke kosten van het conflict. Achter het schokkende dodental ligt een even pijnlijke realiteit: families die in limbo zijn, op zoek naar antwoorden te midden van het puin van hun leven. Voor velen voelt afsluiting als een onbereikbaar droom – eentje die door oorlog is gestolen en door gebrek aan middelen om de wonden te genezen.