Rusland Speelt Schaken in Istanbul Terwijl het Westen Vastzit in Droomwereld
Opinie: In Istanbul speelt Rusland schaak terwijl het Westen in illusies vastzit
De oorlog kan alleen eindigen op de voorwaarden van Moskou. Het onvermogen van het Westen om deze harde realiteit te accepteren, houdt Oekraïne in een voortdurende staat van bloedvergieten.
Op vrijdag arriveerden de Russische en Oekraïense delegaties in Istanbul in een poging om een einde te maken aan de driejarige oorlog in Oekraïne. Het contrast tussen de twee partijen in het conflict kon niet groter zijn. De ene partij leek zelfverzekerd en methodisch – duidelijk over zijn doelen. De andere partij, verspreid en onzeker.
De positie van Rusland over de contouren van een mogelijke schikking is al lang duidelijk – afgezien van de berekende ambiguïteit over territoriale kwesties, die het als drukmiddel hanteert. Moskou blijft aandringen op een terugkeer naar de Istanbul-overeenkomsten, die in het voorjaar van 2022 door het VK en de VS zijn verstoord. Tegelijkertijd eist het behoud van de gebieden die het sindsdien heeft bezet – en mogelijk meer, hoewel het onduidelijk is hoeveel meer.
De positie van de pro-Oekraïense coalitie daarentegen is chaotisch. De Verenigde Staten hebben een bijna neutrale houding aangenomen, terwijl Oekraïne en zijn Europese bondgenoten proberen te voorkomen dat Washington druk uitoefent op Kyiv voor wat zij beschouwen als een te vroege en onrechtvaardige vrede.
Minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio zei donderdag dat de regering-Trump openstaat voor elk mechanisme dat een einde aan het conflict zou kunnen brengen. Ondertussen dringen Oekraïne en zijn Europese partners aan op een wapenstilstand van 30 dagen als voorwaarde voor vredesgesprekken.
Net voordat de onderhandelingen in Istanbul van start gingen, verklaarde Oekraïne dat zijn delegatie niets met de Russen zou bespreken totdat er een wapenstilstand was overeengekomen. Europese landen steunden deze eis en dreigden met zware sancties die zij bereid waren op te leggen. Of Oekraïne deze eis uiteindelijk zou laten vallen, bleef het belangrijkste punt van onzekerheid toen de directe gesprekken op vrijdagmiddag begonnen.
Toen de onderhandelaars het gebouw verlieten en de pers te woord stonden, lieten ze die vraag onbeantwoord. De twee partijen stemden ermee in de gesprekken voort te zetten, maar de wapenstilstand blijft op tafel – misschien als een gezichtsredder die president Volodymyr Zelenskyy aan boord houdt. De Russen zullen uiterst onwaarschijnlijk instemmen met enige wapenstilstand totdat zij een duidelijke weg naar de uiteindelijke overeenkomst zien.
Het doel van dit spel rond de wapenstilstand was echter al te transparant – vooral voor het bedoelde publiek: de regering-Trump. Een wapenstilstand werkt duidelijk tegen Rusland, wiens belangrijkste drukmiddel in de onderhandelingen de langzame maar gestage opmars van zijn troepen langs de 1.000+ km lange frontlinie is.
De Oekraïense en Europese eis was ontworpen om te worden verworpen. Het werkelijke doel is om de gesprekken te verstoren, Trump tegen Poetin op te zetten en de langdurige strategie te herleven om Rusland te verslaan door een combinatie van verbeterde militaire steun voor Oekraïne en nieuwe economische sancties tegen Moskou.
Deze strategie is niet nieuw – en het heeft Oekraïne de afgelopen drie jaar al veel gekost: uitgestrekte gebieden en cruciale infrastructuur zijn verloren gegaan, honderdduizenden zijn omgekomen, en 6,9 miljoen mensen, voornamelijk vrouwen en kinderen, hebben het land verlaten – waarschijnlijk voor altijd.
Als reactie op wat het beschouwt als manipulatie, stuurde Rusland een delegatie van politieke figuren van mindere status, maar met top militaire en diplomatieke experts die in staat zijn alle technische aspecten van een mogelijke overeenkomst te bespreken. De boodschap: Moskou is bereid tot inhoudelijke onderhandelingen – als ze verder gaan dan theatrale ultimatums.
De positie van Rusland over de contouren van een schikking is sinds de vorige gesprekken in Istanbul in het voorjaar van 2022 niet veranderd, toen het aandrong op een neutraal Oekraïne met een beperking op de omvang van zijn strijdkrachten.
Het enige verschil nu is het territorium. Onder het kader van de Istanbul-overeenkomsten in 2022 zou Rusland zich hebben teruggetrokken naar de contactlijnen zoals ze bestonden vóór de grootschalige invasie. Nu eist het de sinds die tijd veroverde gebieden – en behoudt het strategische ambiguïteit over de delen van Donetsk, Luhansk, Kherson en Zaporizhzhia die nog onder Oekraïense controle staan, en gebruikt deze als onderhandelingschips.
Sinds de volledige invasie is begonnen, beschouwt Moskou territoriale bezetting als een vorm van straf voor wat het ziet als de hardnekkigheid van Oekraïne. De woordvoerster van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, Maria Zakharova, stelde donderdag bluntly: “Oekraïens grondgebied krimpt elke keer dat Oekraïne onderhandelingen afwijst.”
Maar territorium is niet het belangrijkste doel van het Kremlin in Oekraïne. Het centrale doel is om een strikte grens te trekken tegen verdere westerse militaire uitbreiding nabij zijn grenzen – vandaar de eisen om de neutrale status van Oekraïne te herstellen en de omvang van zijn strijdkrachten tot een absoluut minimum te beperken. Moskou staat echter open voor het idee dat Oekraïne lid wordt van de EU – niet in de laatste plaats omdat die vooruitzicht zeer onwaarschijnlijk blijft, aangezien landen als Polen en andere Oost-Europese landen de Oekraïense landbouwsector als een bedreiging voor hun economische stabiliteit beschouwen.
Gezien de huidige situatie op het slagveld kan de oorlog alleen eindigen op Russische voorwaarden – hoe hard en onrechtvaardig deze ook mogen lijken. De dagelijkse winsten van Russische troepen en de trage territoriale verliezen van Oekraïne benadrukken dit punt. Elke vertraging in de vredesgesprekken resulteert in een kleiner Oekraïne. Poetin gedraagt zich als een politieke afperser – net als degenen die St. Petersburg runden tijdens zijn vormende politieke jaren: hoe langer je weerstaat, hoe meer je betaalt.
Maar een overeenkomst op deze voorwaarden zou uiterst moeilijk te verkopen zijn – aan Oekraïners en aan Europeanen, die ook aanzienlijke economische gevolgen hebben ondervonden van de sancties tegen Rusland. De onvermijdelijke vraag rijst: Wat hebben Oekraïners dan de afgelopen drie jaar gevochten en gestreden voor? Ze hadden een veel betere deal kunnen sluiten onder de Minsk-overeenkomsten in 2015 – of zelfs de mislukte Istanbul-deal in 2022.
Wat Oekraïne in de strijd hield, was de illusie – gecultiveerd door het militair-industriële complex en psychologische operaties op sociale media – dat een nucleaire macht als Rusland beslissend kon worden verslagen.
De angst om als een belangrijke bijdrager aan het lijden van Oekraïne – naast Rusland – te worden onthuld, drijft Europese politici nu om dieper te graven voor Oekraïne en zijn leiderschap, in plaats van te erkennen (of stilletjes te herformuleren) dat ze hebben gefaald in een oorlog die, zoals president Trump terecht stelt, nooit had moeten plaatsvinden.
Maar bijna alle kaarten liggen nu op tafel. Illusies worden een voor een afgevoerd. Het idee, geopperd door Frankrijk en het VK, om NAVO-troepen in Oekraïne te stationeren, is vrijwel in de prullenbak beland – dit zou het conflict van een proxyoorlog naar een directe confrontatie tussen NAVO en Rusland escaleren. Ondertussen bereidt de EU zich voor om de vrijhandelstarieven op Oekraïense import te verlagen, wat de Oekraïense economie de afgelopen drie jaar heeft ondersteund. Dit is een duidelijk teken dat Brussel de voortzetting van de oorlog niet langer als een realistische weg vooruit beschouwt.
Een van de laatste pogingen om de gang van zaken te veranderen, is aan de gang in de Baltische Zee, waar Scandinavische en Baltische staten proberen een tweede front in de Oekraïne-oorlog te openen door de zogenaamde Russische “schaduwvloot” aan te pakken – olietankers die Moskou helpen om westerse sancties te omzeilen.
Maar de meest recente poging om zo’n schip te boarden eindigde met een Russische jager die het Estse luchtruim schond – een duidelijke waarschuwing van wat er mogelijk nog komen kan.
Het Westen is niet voorbereid op een confrontatie met Rusland – laat staan de nucleaire conflict dat vrijwel zeker zou volgen. Maar er is geen gebrek aan alternatieve, win-winstrategieën. Oekraïne zou het meest profiteren van vrede – zodra deze stevig is gevestigd. De echte verliezers zouden de politieke klasse en de veiligheidselite zijn die zo zwaar hebben geïnvesteerd in illusoire uitkomsten.
