Rebellen in Myanmar Bevrijden Gebied – De Volgende Strijd om Bestuur

Soldaten van het Karen National Liberation Army (KNLA) patrouilleren in Myawaddy, de grensstad tussen Thailand en Myanmar, die onder controle staat van een coalitie van rebellenleiders, geleid door de Karen National Union (KNU), in Myanmar, in april 2024. Thaw Hti was een klein stipje temidden van een mars van honderdduizenden die in 2021 door de straten van Yangon slingerden, en vroegen om een terugkeer naar de democratie nadat het Myanmarese leger de macht had gegrepen. “We hadden borden en zij hadden wapens,” zei ze, met bitterheid terugdenkend aan de gebeurtenissen van maart 2021.

In de vier jaar die sindsdien zijn verstreken, is er veel veranderd voor Thaw Hti en haar generatie in Myanmar. Nadat het leger honderden mensen had vermoord in bloederige neerslag op de pro-democratische protesten, vluchtten jongeren naar gebieden die werden gecontroleerd door etnische gewapende groepen in de grensregio’s van Myanmar met Thailand, India en China. Thaw Hti ging ook.

Als gedeeltelijk Karen was haar keuze voor de KNU, de oudste etnische gewapende groep van Myanmar, die sinds de jaren veertig vecht voor politieke autonomie voor het Karenvolk, vanzelfsprekend.

Alle nieuwkomers in het KNU-gebied moesten een overlevingscursus volgen, die wapentraining, lange marsen in ruw terrein en basis zelfverdediging omvatte. “Het schieten met een wapen gaf me een gevoel van kracht nadat ik machteloos had gezien hoe het leger mijn medestanders vermoordde,” herinnert Thaw Hti zich. Nu breidt haar gezicht zich uit in een grote glimlach als ze zegt: “Ik hou van wapens.”

Maar, als kleine en slanke vrouw, had ze moeite om zelfs de basisoverlevingscursus te voltooien en wist ze dat ze de echte militaire training van de KNU niet zou doorstaan. “Ik kwam hier om me bij de revolutie aan te sluiten, maar als vrouw zijn er meer obstakels,” zei ze. “Mentaal wil ik het doen, maar fysiek kan ik het niet.”

Onderwijs in onderdrukking

Met een achtergrond in het onderwijs en de mogelijkheid om Karen te spreken, openden Thaw Hti en haar man in plaats daarvan een school die is geaccrediteerd door de KNU, waar ze meer dan 100 kinderen onderwijzen die door het conflict zijn ontheemd. De school is verborgen in het bos in het oosten van Myanmar vanwege de neiging van het leger om luchtaanvallen uit te voeren op de parallelle openbare diensten van de Karen, waaronder scholen en ziekenhuizen. De bombardementen zijn gericht op het vernietigen van de opkomende administratieve structuren die legitimiteit geven aan de autonomie van de Karen.

In tegenstelling tot scholen onder controle van het militaire regime, legt Thaw Hti uit dat haar school kinderen in de Karen-taal onderwijst en een Karen-gecentreerde versie van de Myanmarese geschiedenis leert die de decennia van onderdrukking die de Karen hebben ondergaan vaak negeert.

De Karen hebben decennialang voor hun autonomie gevochten, maar naarmate nieuwere, pro-democratische krachten zich aansluiten bij etnische gewapende groepen, is het langdurige conflict van de Karen met het Myanmarese leger – een meerderheid van etnische Bamar – in intensiteit geëxplodeerd.

Bijzonder in het afgelopen jaar heeft het leger enorme stukken grondgebied in de grensgebieden verloren, waaronder bijna de hele Rakhine Staat in het westen en het noorden van Shan Staat in het oosten, evenals grote stukken Kachin Staat in het noorden en meer van Karen Staat. Maar naarmate strijders meer en meer grondgebied innemen, worden ze geconfronteerd met een nieuwe uitdaging: het besturen ervan.

Parallelle administratie

Kyaikdon in Karen Staat, dat in maart van het leger werd veroverd, is gespaard gebleven van de verwoestende luchtaanvallen die andere grote steden die door verzetsgroepen zijn gewonnen, teisterden. Soe Khant, de 33-jarige door de KNU aangestelde administrator van de stad, zei dat hij grote plannen had voor het bevrijde gebied. “Ik wil openbare werken afronden, elektriciteit en water laten lopen en het plastic en de overwoekerde gebieden opruimen,” zei Soe Khant, die officieel als interim-administrator is aangesteld, met een verkiezing gepland na één jaar. Hij gaat akkoord met uiteindelijk gekozen te worden door de bevolking, in plaats van aangesteld.

Soe Khant zei dat het militaire regime “de mensen van deze stad totaal heeft verwaarloosd.” Opgegroeid in Kyaikdon, vertelde Soe Khant hoe hij als kind met een vriend naar de top van een heuvel bij de stad zou wandelen. Van daaruit schetsten ze de cluster van gebouwen rondom de stoffige hoofdweg, de kronkelige rivier die de boerderijen voedt, en de nabijgelegen bergketen die de grens met Thailand vormt.

Toen hij ouder werd, wendde hij zich tot fotografie en verdiende hij de kost met huwelijksreportages. Maar toen de COVID-19-pandemie Myanmar in 2020 trof, volgde hij een andere roeping en lanceerde hij een sociale welzijnsorganisatie. Na de staatsgreep verslechterde de situatie verder. “Het gezondheidszorgsysteem viel uit elkaar, dus mijn vrienden en ik boden ons aan om voor mensen te zorgen,” zei hij.

Hoewel Soe Khant relatief nieuw is in het runnen van een parallelle administratie, doet de KNU dit al tientallen jaren – meestal in kleinere, landelijke gebieden. “We gaan zo snel, maar we komen niet ver,” zei Thaw Hti over de vooruitgangen van de revolutie, maar de aanhoudende tekortkomingen. “We voelen dat we zo snel gaan, maar we komen niet ver.”

De wreedheid van het militaire regime is vaak de grootste vijand van zichzelf. Het heeft meer felle weerstand geïnspireerd en mensen gedreven naar de armen van hun vijanden.

Voormalig politieagent Win Htun, 33, sloot zich aan bij de KNU in plaats van bevelen op te volgen om pro-democratische activisten te arresteren en te mishandelen. “Ik wilde altijd al politieagent worden sinds ik jong was,” zei Win Htun. “Ik geloofde dat de politie goed was en mensen probeerde te helpen,” voegde hij eraan toe, en vertelde dat de realiteit een cultuur van corruptie, discriminatie en straffeloosheid was. Win Htun, die lid is van de Bamar etnische meerderheid in Myanmar, zei dat de politieautoriteiten hun Karen-collega’s zeer onrechtvaardig behandelden.

“Als een van hen een kleine fout maakte, kregen ze een zeer zware straf,” zei hij, terwijl hij vertelde hoe een Karen-agent een uur te laat terugkeerde naar de kazerne en 24 uur in een gevangeniscel werd gezet. Win Htun zei dat hij meerdere keren ontslagbrieven had ingediend tijdens zijn 10 jaar politie-dienst. Elke keer werden ze afgewezen. Na de staatsgreep van 2021 vluchtte hij met zijn vrouw en dochter naar het Karen-gecontroleerde gebied, waar hij onderworpen werd aan een grondige achtergrondcontrole en een “vertrouwen opbouwende” observatieperiode.

Nu is hij volledig geïntegreerd in de politie van de KNU. In reactie op de wreedheid van het leger en het gevoel dat de revolutie op het punt staat te zegevieren, vullen jongere opgeleide professionals, zoals Thaw Hti, en mensen met jarenlange overheidsdienst, zoals Win Htun, de vacatures in de administratie van de nieuw bevrijde gebieden.