Putin Krijgt Mogelijk Wat Hij Wil in Oekraïne

Bezoek van Poetin aan militaire hoofdkwartieren in Koersk

Op 12 maart 2025 bezocht de Russische president Vladimir Poetin, vergezeld door de Russische chef van de generale staf Valery Gerasimov, militaire hoofdkwartieren in de grensregio Koersk. Na een langdurig telefoongesprek tussen Poetin en de Amerikaanse president Donald Trump, dat volgde op de recente gesprekken tussen de VS en Oekraïne in Jeddah, lijkt de oorlog in Oekraïne zijn laatste fase te bereiken.

Zowel Moskou als Kyiv lijken het eens te zijn met de inspanningen van Trump voor een vredesovereenkomst, hoewel de details van hun posities over de specifieke voorwaarden nog onduidelijk zijn. Oekraïne heeft ingestemd met het voorstel van Washington voor een 30-daags onvoorwaardelijk staakt-het-vuren, gevolgd door vredesgesprekken. Het bevriezen van het conflict voordat de vredesgesprekken beginnen, was niet wat Oekraïne wilde, maar de dreiging van het verlies van meer grondgebied, infrastructuur en mensenlevens, en zeer waarschijnlijk ook Amerikaanse steun, heeft hen aan boord gebracht.

Rusland heeft op zijn beurt ingestemd met het opschorten van raketaanvallen op de Oekraïense energie-infrastructuur voor 30 dagen, terwijl de besprekingen voor een algeheel staakt-het-vuren doorgaan. Eerder heeft Moskou zijn bezorgdheid geuit over de logistiek van de uitvoering van het staakt-het-vuren en garanties om schendingen te voorkomen, maar ook over wat er daarna komt.

De terughoudendheid van Rusland is te wijten aan het feit dat het een voordeel heeft op het slagveld, dat het niet graag wil verliezen voordat het kader voor een overeenkomst is vastgelegd. In ieder geval klonken Russische functionarissen optimistisch over de vooruitzichten voor een regeling na het telefoongesprek tussen Trump en Poetin.

Als de onderhandelingen over het staakt-het-vuren vooruitgang boeken, rijst de vraag of Poetin zal krijgen wat hij wilde in februari 2022, toen hij de brute totale invasie van Oekraïne lanceerde. Het ruwe kader van een realistisch haalbare vredesovereenkomst is inmiddels voor alle partijen duidelijk. Moskou heeft herhaaldelijk aangegeven dat de vredesdeal moet volgen op de contouren van de Istanbul-overeenkomsten, die in het voorjaar van 2022 door de Russische en Oekraïense delegaties zijn ontwikkeld, maar uiteindelijk door Oekraïne onder druk van het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten zijn afgewezen.

Deze overeenkomsten zagen Oekraïne’s militaire neutraliteit voor ogen, een beperking op de grootte van het leger en maatregelen ter bescherming van Russischsprekenden die in Oekraïne wonen. Na drie jaar oorlog wil Moskou nu dat Kyiv het verlies van vier Oekraïense regio’s – Donetsk, Luhansk, Cherson en Zaporizja – erkent, die Rusland formeel als zijn grondgebied heeft uitgeroepen, hoewel het deze nog niet volledig heeft bezet. Het is echter mogelijk dat het Kremlin zijn maximalistische eis zal laten vallen dat Oekraïne zich moet terugtrekken uit de onbezet gebleven delen van deze regio’s.

President Donald Trump en de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy hebben aangegeven dat de territoriale discussies het lot van de Zaporizhzhia Kerncentrale zullen omvatten, die momenteel door Rusland is bezet en dicht bij de frontlinie ligt. Als Rusland deel gaat uitmaken van dat gesprek, betekent dit dat het niet langer aanspraak maakt op het onbezet noorden van Zaporizja en – bij uitbreiding – het onbezet gebied van de andere drie regio’s.

De besprekingen over de kerncentrale zijn een goed teken, omdat ze wijzen op een verschuiving naar realistisch haalbare concessies die het Westen en Oekraïne van Rusland zouden kunnen verkrijgen, in tegenstelling tot de volstrekt onrealistische eisen van NAVO-troepen in de hoedanigheid van “vredestroepen”, waarvoor het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk zich sterk maken.

De sleutel tot het begrijpen van Poetin’s logica is het accepteren dat hij niet vecht voor grondgebied. Hij ziet de totale invasie, die nu heeft geleid tot de bezetting van een vijfde van het Oekraïense grondgebied, als een straf voor Oekraïne dat de Minsk-overeenkomsten van 2015-2016 heeft ondermijnd, die voorzagen in de formalisering van de twee afvallige regio’s, Donetsk en Luhansk, onder Oekraïens bestuur. De annexatie van deze twee regio’s door Rusland, samen met Cherson en Zaporizja, was een straf voor Oekraïne dat zich terugtrok uit de Istanbul-overeenkomsten.

Hoewel de kerncentrale mogelijk kan worden geruild voor ander grondgebied of – waarschijnlijker – politieke concessies met betrekking tot de rechten van Russischsprekenden en de Moskou-geaffilieerde Oekraïense Orthodoxe Kerk, is wat voor Poetin niet onderhandelbaar is, de handhaving van enige veiligheidsinfrastructuur of invloed van NAVO-landen op Oekraïense veiligheidsinstanties.

Dit conflict is geworteld in de beslissing van het Westen in de jaren ’90 om de nieuw opgekomen democratische Rusland te confronteren in plaats van te integreren. Het gaat in wezen om het trekken van een dikke rode lijn waarachter het door de VS geleide Westen zich niet zal uitbreiden – althans niet totdat het gesprek over de westelijke integratie van Rusland weer mogelijk wordt.

Voorlopig zal Poetin echter niet alleen aandringen op de neutraliteit van Oekraïne, maar ook op de verwijdering van wat hij beschrijft als “NAVO-infrastructuur”, waaronder militaire training en logistieke faciliteiten, evenals CIA-afluisterstations langs de Russische grens. Hij zal waarschijnlijk ook de de-westernisering van Oekraïense veiligheidsstructuren eisen die sterk geassocieerd zijn met de CIA en MI6, zoals de Hoofddirectoraat Inlichtingendienst (HUR) en enkele directoraat van de Veiligheidsdienst van Oekraïne (SBU).

Cruciaal is dat hij zal aandringen op het intrekken van de belofte van de NAVO-top in Boekarest in 2008 dat Oekraïne lid van de alliantie zou worden. Die toezegging, opgelegd aan Europese bondgenoten door president George W. Bush, leidde tot tectonische veranderingen in het Russische buitenlands beleid, wat resulteerde in conflicten met Georgië en vervolgens Oekraïne.

Judging by signals from Trump’s administration, all of these goals are attainable along with the lifting of sanctions against Russia – at least by the US itself. Moskou heeft op zijn beurt gesignaleerd dat het zou kunnen instemmen met het gebruik van de $300 miljard aan bevroren Russische activa in het Westen voor de heropbouw na de oorlog in Oekraïne. Het ziet dit geld als al verloren en overweegt misschien dat een dergelijke welwillende geste hen kan helpen om de relaties met de nu zeer vijandige buur te herstellen.

Als Poetin dat allemaal kan krijgen, zal hij zijn beslissing om een oorlogsmisdadiger te worden door de brute agressie tegen de dichtstbijzijnde buur van Rusland op sociaal, etnisch, cultureel en economisch vlak als gerechtvaardigd beschouwen.

Bovenop het waarborgen van de neutraliteit van Oekraïne en het verder wegduwen van de NAVO van de Russische grenzen, lijkt Poetin ook gebonden te zijn aan het vervullen van een ander doel: de herstelling van de supermachtstatus van Rusland in de ogen van de wereld.

Voor westerse leiders zal het falen om Rusland in te dammen leiden tot een te late realisatie: dat een grote nucleaire macht, in staat om de mensheid te vernietigen, niet militair kan worden verslagen. Ze zullen dan misschien overwegen dat Moskou zeer effectief kan worden beïnvloed door middel van zachte macht – iets wat het Westen met veel groter succes heeft ingezet tijdens de Koude Oorlog.

Rusland zal cultureel en economisch afhankelijk blijven van Europa, zoals het altijd is geweest. Het zal zichzelf blijven beschouwen als deel van de Europese gemeenschap, ongeacht wat de gemeenschap zelf van Rusland denkt. Dit creëert meer strategische kansen voor het Westen om bedreigingen vanuit Moskou te verminderen dan het aangaan van wat westerse functionarissen nu een “proxy-oorlog” in Oekraïne noemen.