Pahalgam Aanval: Een Eenvoudige Gids voor het Conflict in Kasjmir
Islamabad, Pakistan – Pakistan en India blijven oorlogstaal gebruiken en hebben geschoten over de Line of Control (LoC), de facto grens in Kashmir, enkele dagen na de aanval in Pahalgam, waarbij op 22 april 26 burgers werden gedood in het door India bestuurde Kashmir.
Sindsdien hebben hoge leden van de Pakistaanse regering en militaire functionarissen meerdere persconferenties gehouden waarin zij beweerden “betrouwbare informatie” te hebben dat een militaire reactie van India aanstaande is.
Dit is niet de eerste keer dat de twee grootste landen van Zuid-Azië – met een gezamenlijke bevolking van meer dan 1,6 miljard mensen, ongeveer een vijfde van de wereldbevolking – zich in de schaduw van een mogelijke oorlog bevinden.
De langdurige vijandigheid tussen de landen draait om de status van de schilderachtige vallei van Kashmir, waarvoor India en Pakistan drie van hun vier voorgaande oorlogen hebben gevoerd. Sinds de onafhankelijkheid van Brits-Indië in 1947 hebben beide landen delen van Kashmir onder controle – met China dat een ander deel beheert – maar blijven ze het volledige gebied claimen.
Wat zijn de laatste spanningen?
India heeft gesuggereerd dat het gelooft dat Pakistan mogelijk indirect de aanval in Pahalgam heeft gesteund – een bewering die Pakistan ten stelligste ontkent. Beide landen hebben diplomatiek tegen elkaar uitgehaald, waaronder het annuleren van visa voor elkaars burgers en het terugroepen van diplomatiek personeel.
India heeft zijn deelname aan het Indus Waters Treaty, een watergebruik- en distributieovereenkomst met Pakistan, opgeschort. Pakistan heeft op zijn beurt gedreigd om zich terug te trekken uit de Simla-overeenkomst, die in juli 1972 werd ondertekend, zeven maanden nadat Pakistan de 1971-oorlog had verloren die leidde tot de oprichting van Bangladesh. De Simla-overeenkomst vormt sindsdien de basis van de relaties tussen India en Pakistan. Het regelt de LoC en schetst een verbintenis om geschillen vreedzaam op te lossen.
Op woensdag heeft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio de Pakistaanse premier Shehbaz Sharif en de Indiase minister van Buitenlandse Zaken Subrahmanyam Jaishankar gebeld om beide landen aan te sporen samen te werken om “de spanningen te verminderen en de vrede en veiligheid in Zuid-Azië te waarborgen”.
De Amerikaanse minister van Defensie, Pete Hegseth, belde ook de Indiase minister van Defensie Rajnath Singh op donderdag om de aanval te veroordelen. “Ik bood mijn sterke steun aan. We staan achter India en zijn geweldige mensen,” schreef Hegseth op X.
Wat ligt ten grondslag aan het conflict in Kashmir?
Gelegen in het noordwesten van het Indiase subcontinent, beslaat de regio 222.200 vierkante kilometer met ongeveer vier miljoen mensen in door Pakistan bestuurd Kashmir en 13 miljoen in door India bestuurd Jammu en Kashmir. De bevolking is overwegend moslim. Pakistan controleert de noordelijke en westelijke delen, namelijk Azad Kashmir, Gilgit en Baltistan, terwijl India de zuidelijke en zuidoostelijke delen controleert, inclusief de Kashmirvallei en de grootste stad, Srinagar, evenals Jammu en Ladakh.
Het einde van de Britse koloniale heerschappij en de verdeling van Brits-Indië in augustus 1947 leidde tot de oprichting van het overwegend moslim Pakistan en het overwegend hindoeïstische India. Op dat moment kregen prinselijke staten zoals Jammu en Kashmir de optie om zich bij een van beide landen aan te sluiten. Met een bijna 75 procent moslimpopulatie geloofden veel mensen in Pakistan dat de regio vanzelf bij dat land zou aansluiten. Pakistan werd immers onder Muhammad Ali Jinnah gecreëerd als een thuisland voor moslims, hoewel een meerderheid van de moslims in wat na de verdeling India bleef, in dat land achterbleef, waar Mahatma Gandhi en de eerste premier van onafhankelijk India, Jawaharlal Nehru, de fundamenten van een seculiere staat legden.
De maharaja van Kashmir zocht aanvankelijk onafhankelijkheid van beide landen, maar koos later voor aansluiting bij India nadat Pakistan was binnengevallen, wat de eerste oorlog van 1947 tot 1948 inluidde. De wapenstilstandlijn die daarna werd vastgesteld, werd formeel als de LoC vastgelegd in de Simla-overeenkomst.
Ondanks dit blijven beide landen aanspraak maken op de hele regio, inclusief, in het geval van India, het door China bestuurde Aksai Chin aan de oostkant.
Wat leidde tot de eerste Indo-Pakistaanse oorlog in 1947?
De heersende hindoe-maharaja van Kashmir was Hari Singh, wiens voorvaderen de controle over de regio hadden gekregen als onderdeel van een overeenkomst met de Britten in 1846. Tijdens de verdeling zocht Singh aanvankelijk naar manieren om de onafhankelijkheid van Kashmir te behouden. Maar tegen die tijd was er een opstand uitgebroken tegen zijn heerschappij door pro-Pakistaanse inwoners in een deel van Kashmir. Gewapende groepen uit Pakistan, gesteund door de regering van het pas opgerichte land, vielen binnen en probeerden de regio over te nemen.
Sheikh Abdullah, de meest prominente Kashmiri-leider in die tijd, verzette zich tegen de aanval die door Pakistan werd gesteund. Hari Singh deed een beroep op India voor militaire hulp. De regering van Nehru intervenieerde tegen Pakistan, maar alleen op voorwaarde dat de maharaja een Instrument of Accession ondertekende dat Jammu en Kashmir met India verenigde. In oktober 1947 werd Jammu en Kashmir officieel onderdeel van India, wat New Delhi de controle over de Kashmirvallei, Jammu en Ladakh gaf.
India beschuldigde Pakistan van het zijn van de agressor in het conflict – een beschuldiging die Pakistan ontkende – en bracht de zaak in januari 1948 voor de Verenigde Naties. Een belangrijke resolutie werd aangenomen waarin stond: “De vraag van de aansluiting van Jammu en Kashmir bij India of Pakistan moet worden beslist door middel van de democratische methode van een vrije en onpartijdige referendum.” Bijna 80 jaar later is er geen referendum gehouden – een bron van onvrede voor de Kashmiri’s.
De eerste oorlog over Kashmir eindigde uiteindelijk met een door de VN bemiddelde wapenstilstand, en in 1949 formaliseerden de twee landen een wapenstilstandlijn onder een overeenkomst die in Karachi, de toenmalige hoofdstad van Pakistan, werd ondertekend. De nieuwe lijn verdeelde Kashmir tussen delen die onder India en Pakistan stonden.
Hoe veranderde de situatie na de overeenkomst van 1949?
Tegen 1953 had Sheikh Abdullah de Jammu Kashmir National Conference (JKNC) opgericht en de staatsverkiezingen in door India bestuurd Kashmir gewonnen. Zijn toenemende interesse in het nastreven van onafhankelijkheid van India leidde echter tot zijn arrestatie door de Indiase autoriteiten. In 1956 werd Jammu en Kashmir uitgeroepen tot een “integrerend” onderdeel van India.
In september 1965, minder dan twee decennia na de onafhankelijkheid, gingen India en Pakistan opnieuw oorlog voeren over de regio. Pakistan hoopte de Kashmiri-zaak te steunen en een lokale opstand aan te wakkeren, maar de oorlog eindigde in een patstelling, waarbij beide partijen instemden met een door de VN gecontroleerde wapenstilstand.
Hoe kreeg China een deel van Kashmir?
De regio Aksai Chin in het noordoosten van de regio ligt op een hoogte van 5.000 meter en was door de geschiedenis heen een moeilijk bereikbare, nauwelijks bewoonde omgeving die in de 19e en vroege 20e eeuw aan de grens van Brits-Indië en China lag. Het maakte deel uit van het koninkrijk dat de Kashmiri Hari Singh erfde als gevolg van de overeenkomst met de Britten in 1846. Tot in de jaren ’30 erkenden Chinese kaarten Kashmir als zijnde ten zuiden van de Ardagh-Johnson-lijn die de noordoostelijke grens van Kashmir markeerde.
Na 1947 en de aansluiting van Singh bij India beschouwde New Delhi Aksai Chin als deel van zijn grondgebied. Maar begin jaren ’50 bouwde China, nu onder communistische heerschappij, een enorme 1.200 km lange snelweg die Tibet en Xinjiang met elkaar verbond en door Aksai Chin liep. India was onvoorbereid; de desolate regio was tot dan toe geen prioriteit geweest op het gebied van veiligheid. In 1954 riep Nehru op om de grens te formaliseren volgens de Ardagh-Johnson-lijn – in feite erkende hij Aksai Chin als een deel van India.
Maar China volhardde dat de Britten de Ardagh-Johnson-lijn nooit hadden besproken en dat Aksai Chin volgens een alternatieve kaart aan hen toebehoorde. Het belangrijkste was echter dat China al boots on the ground in Aksai Chin had vanwege de snelweg. Ondertussen hadden Pakistan en China ook meningsverschillen over wie wat controleerde in delen van Kashmir. Maar begin jaren ’60 bereikten ze een overeenkomst: China gaf weidegronden op die Pakistan had gezocht, en in ruil daarvoor droeg Pakistan een dunne strook van noordelijk Kashmir over aan China. India beweert dat deze deal illegaal was, aangezien volgens het Instrument of Accession van 1947 heel Kashmir aan het land toebehoorde.
Wat gebeurde er daarna tussen India en Pakistan?
In december 1971 volgde een andere oorlog – ditmaal over wat toen bekend stond als Oost-Pakistan, na een populaire opstand door India-ondersteunde Bengaalse nationalisten tegen het Pakistanese bestuur. De oorlog leidde tot de oprichting van Bangladesh. Meer dan 90.000 Pakistaanse soldaten werden door India als krijgsgevangen genomen.
De Simla-overeenkomst zette de wapenstilstandlijn om in de LoC, een de facto maar niet internationaal erkende grens, waardoor de status van Kashmir opnieuw ter discussie bleef staan. Maar na de beslissende overwinning van India in 1971 en te midden van de groeiende politieke invloed van premier Indira Gandhi – Nehru’s dochter – zag de jaren ’70 Abdullah af van zijn eis voor een referendum en het recht van het Kashmiri volk op zelfbeschikking.
In 1975 ondertekende hij een akkoord met Gandhi, waarbij hij de aansluiting van door India bestuurd Kashmir bij India erkende, terwijl hij de semi-autonome status onder Artikel 370 van de Indiase grondwet behield. Later diende hij als de chief minister van de regio.
Wat leidde tot een vernieuwde drang naar Kashmiri onafhankelijkheid in de jaren ’80?
Naarmate de banden tussen Abdullah’s National Conference Party en de heersende Indiase National Congress sterker werden, groeide ook de frustratie onder Kashmiri’s in door India bestuurd Kashmir, die het gevoel hadden dat de sociaaleconomische omstandigheden in de regio niet waren verbeterd. Separatistische groepen zoals het Jammu-Kashmir Liberation Front, opgericht door Maqbool Bhat, kwamen op. India’s claims van democratie in Kashmir faalden in het licht van de groeiende steun voor de gewapende groepen. Een keerpunt was de verkiezing in 1987 voor de staatswetgevende macht, waarbij Abdullah’s zoon, Farooq Abdullah, aan de macht kwam, maar die breed werd gezien als zwaar gemanipuleerd om populaire, anti-India politici buiten te sluiten.
De Indiase autoriteiten lanceerden een harde onderdrukking van separatistische groepen, die New Delhi beschuldigde van steun en training door de militaire inlichtingendienst van Pakistan. Pakistan heeft op zijn beurt volgehouden dat het alleen morele en diplomatieke steun biedt, en de “recht op zelfbeschikking” van de Kashmiri’s steunt.
In 1999 ontstond er conflict in Kargil, waar Indiase en Pakistaanse troepen vochten om de controle over strategische hoogtes langs de LoC. India heroverde uiteindelijk het verloren grondgebied en de status quo van vóór het conflict werd hersteld. Dit was de derde oorlog over Kashmir – Kargil is een deel van Ladakh.
Hoe zijn de spanningen over Kashmir sindsdien geëscaleerd?
De daaropvolgende jaren zagen een geleidelijke vermindering van directe conflicten, met meerdere wapenstilstanden die werden ondertekend. India verhoogde echter aanzienlijk zijn militaire aanwezigheid in de vallei. Spanningen werden opnieuw aangewakkerd in 2016 na de dood van Burhan Wani, een populaire separatistische figuur. Zijn dood leidde tot een toename van geweld in de vallei en vaker schoten langs de LoC.
Belangrijke aanvallen in door India bestuurd Kashmir, waaronder die in Pathankot en Uri in 2016, waren gericht op Indiase troepen, die Pakistan-gesteunde gewapende groepen de schuld gaven. De meest ernstige escalatie vond plaats in februari 2019, toen een konvooi van Indiase paramilitaire personeel werd aangevallen in Pulwama, waarbij 40 soldaten werden gedood en de twee landen op de rand van oorlog werden gebracht.
Zes maanden later heeft de Indiase regering onder premier Narendra Modi eenzijdig Artikel 370 opgeheven, waarbij Jammu en Kashmir zijn semi-autonome status werd ontnomen. Pakistan veroordeelde de stap als een schending van de Simla-overeenkomst.
De beslissing leidde tot wijdverspreide protesten in de vallei. India zette 500.000 tot 800.000 soldaten in, plaatste de regio onder lockdown, schoot internetservices af en arresteerde duizenden mensen.
India volhardt dat Pakistan verantwoordelijk is voor de aanhoudende crisis in Kashmir. Het beschuldigt Pakistan van het huisvesten, financieren en trainen van de in Pakistan gebaseerde gewapende groepen die in de loop der jaren verantwoordelijk zijn gesteld voor meerdere aanvallen in door India bestuurd Kashmir. Sommige van deze groepen worden ook beschuldigd door India, de VS en anderen van aanvallen op andere delen van India – zoals tijdens de aanslag in Mumbai in 2008, waarbij minstens 166 mensen tijdens drie dagen omkwamen.
Pakistan blijft ontkennen dat het geweld in door India bestuurd Kashmir aanwakkert en wijst in plaats daarvan op de wijdverspreide wrok onder de lokale bevolking, waarbij het India beschuldigt van het opleggen van harde en ondemocratische heerschappij in de regio. Islamabad zegt alleen de Kashmiri separatisten diplomatiek en moreel te steunen.
