Nu is het tijd om te handelen om een nieuw conflict in de Hoorn van Afrika te voorkomen

OPINIE

Om een nieuw conflict in de Hoorn van Afrika te voorkomen, is het nu tijd om actie te ondernemen. De Eritrese president Isaias Afwerki werkt eraan om het conflict in het noorden van Ethiopië nieuw leven in te blazen. Hij moet gestopt worden.

De Hoorn van Afrika is een turbulente regio wiens geschiedenis en hedendaagse realiteiten nauw verweven zijn met die van het Midden-Oosten. Net als het Midden-Oosten ligt deze regio op strategische wateren die miljoenen mensen onderhouden en continenten met elkaar verbinden, waardoor het een toneel is van felle geopolitieke rivaliteit. Grote mogendheden en regionale spelers cirkelen voortdurend rond de enorme strategische middelen, wat leidt tot conflicten die de regio en haar volkeren verwoesten.

Eritrea is al lange tijd een gretige deelnemer aan dit toneel van onenigheid. Bijna een halve eeuw is Eritrea in verschillende mate betrokken bij bijna elk conflict in de regio. Soedan, Zuid-Soedan, Somalië en Ethiopië zijn allemaal beïnvloed door zijn intriges. De ambities van Isaias Afwerki, de eerste en enige president van Eritrea sinds 1993, hebben ervoor gezorgd dat zijn land betrokken is geraakt bij vele conflicten ver van zijn grenzen, waaronder die in de Grote Meren regio. Het lijkt erop dat Isaias niet alleen door conflict wordt aangetrokken, maar het ook actief opzoekt en erin gedijt, als een pyromaan die niet kan weerstaan om vuur te stichten.

Isaias’ 32-jarige heerschappij in Eritrea is een waarschuwing. Sinds de onafhankelijkheid heeft het land alle traditionele middelen van bestuur ontbeerd die de meeste landen als vanzelfsprekend beschouwen. Geen grondwet. Geen parlement. Geen ambtenarij. In Eritrea is er slechts één uitvoerende, wetgevende en juridische autoriteit – president Isaias.

In Isaias’ Eritrea is militaire dienst ook verplicht en onbepaald. Jonge Eritreeërs riskeren vaak alles om te proberen te ontsnappen aan een leven in het leger van de president. Als zodanig is de belangrijkste export van de Eritrese staat, naast illegaal goud, het grote aantal jonge mannen en vrouwen die hun leven riskeren om illegaal naar buurlanden en Europa te migreren. Eritreeërs vluchten massaal uit hun land om te ontsnappen aan gedwongen conscriptie en andere dystopische realiteiten die door het regime zijn gecreëerd.

Oorlog is de belangrijkste bezigheid en zorg van de Eritrese staat. Het aansteken van conflicten hier en daar, het steunen van rebellen, opstandelingen of regeringen die oorlog en verdeeldheid in de regio zoeken, lijkt de reden van bestaan van de Eritrese staat te zijn.

Vandaag is Isaias opnieuw betrokken bij manoeuvres die zowel destructief als voorspelbaar zijn. Na jaren van sterke vijandigheid en directe confrontaties met het Tigray People’s Liberation Front (TPLF) – de partij die de Ethiopische Tigray-regio regeerde van 1975 tot 2022 en oorlog voerde tegen de federale regering – probeert Isaias nu de verdeeldheid binnen de gelederen van de groep te benutten.

De geschiedenis hier is lang en bitter. Eind jaren ’90 leidde een ruzie tussen Eritrea en Ethiopië tot een bloedige oorlog. Na jaren van bloedvergieten wist premier Abiy Ahmed in 2018 een vredesovereenkomst tussen de twee landen te bereiken en werd hij voor zijn inspanningen bekroond met de Nobelprijs voor de Vrede.

Helaas heeft de verzoening met Eritrea geen langdurige vredesdividenden opgeleverd. Voor Isaias was het opbouwen van handels- en infrastructuurverbindingen tussen Ethiopië en Eritrea van geen belang. Hij had geen belangstelling voor economische samenwerking, ondanks de voordelen voor beide landen.

Toen de TPLF in 2020 haar ongelukkige poging lanceerde om de macht in Ethiopië te heroveren door premier Abiy af te zetten, zag Isaias zijn kans. Eritrese troepen stroomden Tigray binnen en lieten verwoesting achter. De Pretoria Vredesovereenkomst van 2022, die een einde maakte aan het conflict tussen de TPLF en de Ethiopische regering, was een diplomatiek succes voor Ethiopië en de Afrikaanse Unie. Maar het was een persoonlijke tegenslag voor Isaias, die gedijt in conflict en vrede ziet als een obstakel voor zijn pogingen om zijn invloed uit te breiden.

Al snel werd duidelijk dat Isaias wilde dat het conflict in de Tigray-regio onbepaald zou voortduren en Ethiopië in de vergetelheid zou laten wegzinken. Om de Pretoria Vredesovereenkomst ongeldig te maken, creëerde hij een militie in de Amhara-staat van Ethiopië. Meer recent heeft hij ook gemeenschappelijke belangen gevonden en samengewerkt met elementen binnen de TPLF die ontevreden waren met de vredesovereenkomst.

Zijn cynische en gevaarlijke intriges dreigen nu de Pretoria Vredesovereenkomst te ondermijnen. Een factie van de TPLF en haar gewapende aanhangers uiten openlijk hun voornemen om de interim-administratie die volgens de vredesovereenkomst is opgezet, af te breken en de hele vredesdeal te verscheuren. De implicaties van een dergelijke ontwikkeling zouden catastrofaal zijn, zowel voor Ethiopië als voor de bredere regio.

De inzet kon niet hoger zijn. Ten westen van Ethiopië wordt Soedan verteerd door een burgeroorlog. Ten oosten worstelt Somalië om zich te herbouwen na tientallen jaren van geleidelijke instorting. In de Sahel krijgen extremistische groepen terrein. Een mogelijke terugkeer van het conflict naar de Tigray-regio moet in deze context worden beoordeeld. Een chaosgordel die zich uitstrekt van de Sahel tot de Hoorn van Afrika zou catastrofaal zijn. Het zou groepen zoals al-Shabab en ISIL (ISIS) sterker maken, nieuwe toevluchtsoorden voor terrorisme creëren en de wereldhandel door de Rode Zee verstoren.

De gevolgen van hernieuwd conflict in de Hoorn zouden niet stoppen bij de grenzen van Afrika. Golfen van vluchtelingen zouden op weg gaan naar Europa en daarbuiten, wat de al fragiele systemen verder onder druk zou zetten. Extremistische ideologieën zouden vruchtbare grond vinden, met hun invloed die zich uitbreidt naar het Midden-Oosten. Wereldmachten, van Washington tot Beijing en Brussel, hebben een belang bij wat hier gebeurt. De stabiliteit van de Hoorn is een gedeeld belang.

De wereld moet actie ondernemen. Diplomatiek druk is nodig om degenen die een einde aan de vrede willen, zoals Isaias, af te schrikken. De Pretoria Vredesovereenkomst moet worden verdedigd. Regionale samenwerking moet worden gestimuleerd met investeringen in handel, infrastructuur en governance. Dit is niet alleen een Afrikaans probleem. Het is een wereldwijde uitdaging.

Als de Hoorn in chaos afglijdt, zullen de ripple-effecten overal voelbaar zijn. Maar als de vrede wortel schiet, kan de regio een brug worden – die continenten verbindt, handel bevordert en potentieel ontsluit. De keuze is duidelijk, en de tijd om te handelen is nu.