NS behoudt voorlopig exclusieve rechten voor exploitatie van het Nederlandse spoorwegnet
NS blijft voorlopig de enige treinoperator in Nederland
De Nederlandse Spoorwegen (NS) zullen vooralsnog geen strengere concurrentie op de Nederlandse markt ervaren, aangezien het bedrijf toestemming heeft om treinen te laten rijden op de belangrijkste spoorlijnen, zelfs als de rechtbank de vervoersvergunning van het bedrijf intrekt of een verbod oplegt. Regionale spoorvervoerders die de manier waarop het vorige demissionaire kabinet de concessie in december aan de NS heeft verleend, aanvechten, gaven tijdens een hoorzitting voor het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) aan dat zij het openbaar vervoer in Nederland niet willen ontwrichten.
De bedrijven betwisten de toekenning van de concessie, die volgens hen de NS een monopolie op het hoofdspoorwegnet geeft. De concessie, die eind 2023 is verleend, betekent dat de NS tot 2033 passagiers mag vervoeren op de belangrijkste spoorlijnen in Nederland. Maar als het CBb de vergunning intrekt, zullen de regionale vervoerders een “noodconcessie” voor de NS accepteren. “Het is niet onze bedoeling om chaos op de spoorwegen te creëren,” zei advocaat Marc Kuijper namens de regionale vervoerders, waaronder Arriva, Connexxion, Keolis, de Duitse Flixbus en de Europese belangengroep AllRail.
Het geschil loopt al jaren. Meerdere rechtbanken hebben de zaak al beoordeeld voordat deze werd voorgelegd aan het CBb. In de tussentijd hebben de regionale vervoerders steun ontvangen vanuit Brussel. De Europese Commissie heeft enkele maanden geleden verklaard dat de Nederlandse overheid zich aan de EU-concurrentieregels moet houden bij het toekennen van contracten voor openbaar vervoer per spoor. Het CBb moet nu beslissen of het Hof van Justitie van de Europese Unie geraadpleegd moet worden over de zaak. Het Hof kan dan ingaan op verschillende kwesties en duidelijkheid verschaffen over de vraag of de Nederlandse Staat de vergunning aan de NS had mogen verlenen zonder eerst een marktonderzoek uit te voeren.
De Nederlandse Staat en de NS zijn van mening dat tussenkomst van het Europese Hof niet noodzakelijk is. Het Nederlandse spoorwegnet biedt volgens Sebastiaan Cnossen, die optreedt als de Staatadvocaat, nauwelijks “ruimte voor open toegang, behalve aan de randen.” Het aanpassen van verbindingen in de Randstad zou ten koste gaan van het aanbieden van spoorvervoer.
Kuijper ging hier fel tegenin namens de regionale vervoerders. “Dat is nooit onderzocht. Dat zou betekenen dat in tien jaar de concessie opnieuw aan de NS wordt verleend.” De concessie omvat een bindende overeenkomst tussen de NS en de overheid over het dienstreglement, financiën en regels waaraan het spoorbedrijf zich moet houden. Het omvatte ook het laten varen van plannen om tickets duurder te maken tijdens de spits na een protest in de Tweede Kamer. Diegenen die in het Parlement zitten, krijgen inspraak wanneer de NS nieuwe prijsverhogingen voorstelt.
De concessie was enigszins controversieel, aangezien deze privé aan de NS werd verleend nadat een rechtbank had geoordeeld dat zij niet de bevoegdheid had om de deal vorig jaar tegen te houden. Voormalig Staatssecretaris van Infrastructuur Vivianne Heijnen zei dat ze deze weg had gekozen omdat ze “gelooft dat we in het belang van reizigers een samenhangend spoorweg dienstreglement hebben dat passagiers naar alle delen van ons land kan brengen.”
De verzameling regionale vervoerders, georganiseerd onder de vereniging FMN, gaf al in mei 2023 aan dat zij zo’n concessie zouden aanvechten. Ze stelden dat de Nederlandse Staat Europese regels schond door de concessie privé toe te kennen. Ze moesten echter wachten tot deze daadwerkelijk in december werd verleend voordat ze een zaak konden indienen bij het CBb.
Het is nog niet bekend wanneer het CBb een uitspraak zal doen. De betrokken partijen hebben nog een maand de tijd om hun standpunten schriftelijk verder toe te lichten.
