Nieuwe studie onthult verontrustende ‘voor altijd chemische’ besmetting in Europese wijnen

BRUSSEL — De favoriete fles rode of witte wijn van Europa kan een ongewenst ingrediënt bevatten: giftige chemicaliën die niet op natuurlijke wijze afbreken.

Een nieuw onderzoek heeft aangetoond dat er wijdverspreide verontreiniging is in Europese wijnen met trifluoroazijnzuur (TFA) — een hardnekkig bijproduct van PFAS, de groep industriële chemicaliën die bekendstaat als “voor altijd chemicaliën.” Geen van de wijnen die de afgelopen jaren in 10 EU-landen zijn geproduceerd, bleken schoon te zijn. In sommige flessen werden niveaus gevonden die 100 keer hoger waren dan wat doorgaans in drinkwater wordt gemeten.

De studie, gepubliceerd door het Pesticide Action Network (PAN) Europa, geeft extra urgentie aan de oproepen voor een snelle afschaffing van pesticiden die PFAS bevatten, een familie van door de mens gemaakte chemicaliën die zijn ontworpen om bestand te zijn tegen hitte, water en olie, en om niet af te breken in het milieu.

De wijnproductie behoort tot de grootste gebruikers van pesticiden in de Europese landbouw, met name fungiciden, wat wijngaarden een waarschijnlijke hotspot voor chemische accumulatie maakt. Druiven zijn bijzonder kwetsbaar voor schimmelziekten, wat frequent spuiten gedurende het groeiseizoen vereist, inclusief met producten die PFAS-verbindingen bevatten.

Onderzoekers ontdekten dat terwijl TFA niet detecteerbaar was in wijnen die voor 1988 werden geoogst, de verontreinigingsniveaus sindsdien gestaag zijn toegenomen — tot 320 microgram per liter in flessen van de afgelopen drie oogsten, een niveau dat meer dan 3.000 keer de wettelijke limiet voor pesticidenresiduen in grondwater in de EU overschrijdt. De auteurs van de studie linken deze stijging aan het toenemende gebruik van PFAS-gebaseerde pesticiden en nieuwere gefluoreerde koelmiddelen in het afgelopen decennium.

“Dit is een rode vlag die niet genegeerd mag worden,” zei Helmut Burtscher-Schaden van de Oostenrijkse NGO Global 2000, die het onderzoek leidde. “De enorme accumulatie van TFA in planten betekent dat we waarschijnlijk veel meer van deze voor altijd chemicaliën via ons voedsel binnenkrijgen dan voorheen werd aangenomen.”

Het rapport, getiteld Bericht vanuit de Fles, analyseerde 49 wijnen, waaronder zowel conventionele als biologische producten. Hoewel biologische wijnen de neiging hadden om lagere TFA-concentraties te hebben, was geen enkele vrij van contaminatie. Wijnen uit Oostenrijk vertoonden bijzonder hoge niveaus, hoewel onderzoekers benadrukten dat het probleem zich over het hele continent verspreidt.

“Dit is geen lokaal probleem, het is een wereldwijd probleem,” waarschuwde Michael Müller, professor farmaceutische en medicinale chemie aan de Universiteit van Freiburg, die een onafhankelijk onderzoek uitvoerde dat soortgelijke resultaten bevestigde. “Er zijn geen ongecontamineerde wijnen meer. Zelfs biologische landbouw kan niet volledig beschermen tegen deze vervuiling omdat TFA nu alomtegenwoordig is in het milieu.”

De bevindingen onderstrepen de toenemende aandacht voor PFAS — een brede klasse van gefluoreerde verbindingen die worden gebruikt in producten variërend van antiaanbakpannen tot blusmiddelen en landbouwpesticiden. Deze stoffen worden gewaardeerd om hun duurzaamheid, maar het is aangetoond dat ze zich ophopen in het milieu en in levende organismen, met verbanden naar kanker, leverbeschadiging en reproductieve schade.

Hoewel de risico’s van lange-keten PFAS al lange tijd erkend worden, werd TFA tot voor kort relatief onschadelijk geacht door zowel regelgevers als fabrikanten. Dat standpunt wordt nu in twijfel getrokken. Een in 2021 gefinancierde studie door de industrie onder de EU REACH-chemicaliënregelgeving koppelde TFA-expositie aan ernstige misvormingen bij konijnenfoetussen, wat leidde tot voorstellen van regelgevers om TFA te classificeren als “giftig voor de voortplanting.”

“Dit maakt het des te urgenter om actie te ondernemen,” zei Salomé Roynel, beleidsmedewerker bij PAN Europa. Ze wees erop dat volgens de huidige EU-pesticidenregels metabolieten die risico’s voor de reproductieve gezondheid met zich meebrengen niet detecteerbaar mogen zijn in grondwater boven 0,1 microgram per liter — een limiet die TFA regelmatig overschrijdt in zowel water als nu ook voedsel.

De timing van het rapport voegt politieke druk toe, net enkele weken voordat de EU-lidstaten moeten stemmen over het al dan niet verbieden van flutolanil, een PFAS-pesticide dat is geïdentificeerd als een belangrijke emitter van TFA. Activisten pleiten ervoor dat de EU verder moet gaan en een groepsbrede ban op alle PFAS-pesticiden moet doorvoeren.

“De stemming over flutolanil is een eerste test of beleidsmakers deze bedreiging serieus nemen,” zei Roynel. “Maar uiteindelijk moeten we de hele categorie van deze chemicaliën uit de landbouw verwijderen.”

Industriegroepen zullen waarschijnlijk verzet bieden en beweren dat PFAS-gebaseerde pesticiden cruciaal blijven voor de bescherming van gewassen. Maar Müller weerlegt die claim en zegt dat er alternatieven beschikbaar zijn: “Er zijn vervangers. Het idee dat deze chemicaliën essentieel zijn, is eenvoudigweg niet waar.”

Met de bredere PFAS-beperkingen van de EU momenteel in bespreking, injecteert de wijnstudie nieuwe urgentie in de debatten over hoe chemische vervuiling aan te pakken en de voedselvoorziening van Europa te beschermen.

“Hoe langer we wachten, hoe erger de verontreiniging wordt,” zei Burtscher-Schaden. “En omdat we te maken hebben met een voor altijd chemisch, vergrendelt elk jaar van inactiviteit de schade voor toekomstige generaties.”

De Europese Commissie weigerde commentaar te geven op het rapport.