Minstens acht doden bij dodelijke protesten in Kenia: Wat we moeten weten
UITLEG: Nieuws | Conflict
Minimaal acht doden bij dodelijke protesten in Kenya: Wat we weten
De protesten markeerden dodelijke demonstraties in 2024 tegen een omstreden belastingwet.
Een man zwaait met een Keniaanse vlag terwijl demonstranten op 25 juni 2025 door het centrum van Nairobi marcheren, waar duizenden demonstranten de straat op gingen.
Tijdens de antigouvernementele protesten in de hoofdstad Nairobi werden op woensdag verschillende demonstranten gedood en raakten meer dan 400 anderen gewond. Keniaanse autoriteiten hebben het aantal slachtoffers niet bekendgemaakt. Media en mensenrechtenorganisaties variëren in hun rapportage, met doden tussen acht en zestien.
Dit is de laatste uitbarsting van geweld in het Oost-Afrikaanse land, waar jonge demonstranten de afgelopen maanden regelmatig de straat op gingen om te protesteren tegen verschillende kwesties, waaronder politiegeweld, overheidscorruptie en hoge belastingen.
De demonstraties op woensdag waren gehouden ter herdenking van de bloedige protesten van 25 juni 2024 tegen belastingverhogingen, waarbij de politie op grote groepen demonstranten vuur opende en volgens mensenrechtenorganisaties minstens 60 mensen doodde.
Tijdens een toespraak op televisie op donderdag gaf de Keniaanse minister van Binnenlandse Zaken, Kipchumba Murkomen, de demonstranten de schuld van het geweld. Hij beschreef de demonstraties als “terrorisme vermomd als verzet” en beschuldigde de demonstranten van het proberen om een coup tegen de overheid te plegen.
Wat gebeurde er tijdens de protesten?
Duizenden mensen gingen in de vroege uren van woensdag de straat op in Nairobi, Mombasa, Kisii en verschillende andere grote Keniaanse steden om de verjaardag van de gewelddadige protesten van 2024 te markeren, vooral de dood van 60 demonstranten op 25 juni vorig jaar.
Met Keniaanse vlaggen scandeerden de demonstranten leuzen zoals “Ruto Moet Weg” en “Bezet het Statehouse” tegen de regering van president William Ruto, verwijzend naar zijn officiële residentie.
Banken en scholen in het centrale zakendistrict van Nairobi werden gesloten in afwachting van de protesten, en de politie had het State House en het parlementsgebouw afgezet met lagen prikkeldraad. Vorig jaar brak een groep demonstranten het parlementsgebouw binnen, jaagde politici weg en stak delen van het gebouw in brand.
De mars van woensdag was aanvankelijk grotendeels vreedzaam – en veel kleiner in vergelijking met de protesten van vorig jaar. De situatie in Nairobi escaleerde echter later, nadat “gangsters”, vermoedelijk ondergedoken beveiligingsagenten gewapend met zwepen en knuppels, de demonstranten aanvielen. De politie gebruikte ook scherp vuur, rubberkogels, waterkanonnen en traangas om de demonstranten uiteen te drijven.
Winkels en bedrijven in het centrum van Nairobi werden ook aangevallen, geplunderd en in brand gestoken door onbekende groepen onder de demonstranten. Sommige demonstranten staken ook beveiligingsbarrières in de stad in brand en vielen vermoedelijke agenten in burger aan.
In Kikuyu, ongeveer 20 km van Nairobi, stormden demonstranten lokale overheidsgebouwen binnen en staken deze in brand, waaronder een politiebureau en een rechtbank. Sommige werden door de politie gearresteerd, maar niet geïdentificeerd. In andere steden, waaronder Mombasa, bleven de marsen vreedzaam.
Er werden ook confrontaties gemeld in de steden Matuu en Mlolongo in het oostelijke Machakos County, ongeveer 100 km van de hoofdstad. Geweld werd ook gerapporteerd in Karatina, Nyeri County.
Hoeveel mensen zijn er gedood?
De cijfers variëren en de Keniaanse autoriteiten hebben het aantal doden niet bevestigd. Volgens een gezamenlijke verklaring van de Kenya Medical Association, de Law Society of Kenya en de Police Reforms Working Group werden acht mensen gedood, de meesten in Nairobi. De groep meldde dat 400 anderen werden behandeld voor verwondingen, waaronder drie politieagenten. Van hen hadden 83 mensen ernstige verwondingen, waaronder minstens acht demonstranten die werden behandeld voor schotwonden.
Irungu Houghton, het hoofd van Amnesty Kenya, vertelde echter dat 16 mensen waren overleden, en voegde eraan toe dat dit cijfer was bevestigd door de wereldwijde mensenrechtenwaakhond en de Keniaanse Nationale Commissie voor Mensenrechten (KNCHR).
Beveiligingsagent Fred Wamale Wanyonyi, die op wacht stond bij een winkelcentrum in het centrum van Nairobi, was een van de bevestigde doden, volgens mensenrechtenorganisaties.
Wat waren de protesten over?
De demonstranten waren samengekomen om de verjaardag van de anti-belastingprotesten van vorig jaar te herdenken, waarbij ongeveer 60 mensen door de politie omkwamen, hoewel geen enkele ambtenaar is gestraft. Activisten zeiden dat het belangrijk was dat de Kenianen de bloedige protesten van 2024 herinneren.
“Het is uiterst belangrijk dat de jongeren 25 juni markeren, omdat zij mensen hebben verloren die op hen lijken en voor goed bestuur vechten,” zei Angel Mbuthia, voorzitter van de jongerenafdeling van de oppositiepartij Jubilee.
Op woensdag eisten de demonstranten ook de afzetting van Ruto’s regering en vroegen ze om een einde aan politiegeweld, corruptie en algemene economische ontberingen in het land.
“De regering behandelt ons als een grap. Ze willen niet naar ons luisteren… ze luisteren niet naar ons als burgers. Wij zijn het volk en zij moeten luisteren vanwege de macht van het volk,” voegde hij eraan toe.
De spanningen waren in de afgelopen weken gestegen na de dood van de 31-jarige blogger en leraar Albert Ojwang in politiehechtenis tussen 7 en 8 juni. Hij was gearresteerd voor het vermeende beledigen van plaatsvervangend politiechef Eliud Lagat, en de politie vertelde aanvankelijk zijn familie dat hij was overleden door zelf toegebrachte verwondingen.
De dood van Ojwang leidde tot woede en protesten in het hele land, waarbij mensen vroegen om de betrokken agenten te straffen. Lagat, die enige schuld ontkent, trad vorige week af in afwachting van de uitkomst van een onderzoek. Drie agenten werden deze week aangeklaagd voor de moord op Ojwang.
Hoe hebben de autoriteiten gereageerd op deze protesten?
“We hebben een opzettelijk gebruik van geweld gezien om (protesten) te onderdrukken,” zei hij. “We veroordelen het buitensporige gebruik van geweld… Ze moeten zich houden aan de rechtsstaat en ervoor zorgen dat mensenrechten te allen tijde worden gerespecteerd.”
De autoriteiten schakelden de live-uitzending van de protesten op woensdagmiddag uit, maar die richtlijn werd later teruggedraaid door de Hoge Raad van Nairobi, die de Communications Authority of Kenya opdroeg om de signalen naar drie onafhankelijke televisiestations te herstellen.
Ruto, die woensdag een begrafenis bijwoonde in de kustplaats Kilifi, riep op tot vreedzame demonstraties in een verklaring. “Protesten mogen niet bedoeld zijn om de vrede in Kenia te verstoren. We hebben geen ander land om naar toe te gaan als er iets misgaat. Het is onze verantwoordelijkheid om ons land veilig te houden,” zei hij.
Wat waren de protesten van juni 2024 over?
Gewelddadige protesten schokten het land vanaf 18 juni 2024, nadat Ruto een omstreden Financiële Wet aankondigde, een belastingwet die velen zeiden dat deze essentiële goederen duurder zou maken, terwijl het land werd getroffen door een economische crisis die de waarde van de Keniaanse shilling met 22 procent had doen dalen.
Jongeren leidden grotendeels de protesten, die meer dan een week duurden, maar ook oudere Kenianen vulden de straten uit woede. Hoewel wetgevers bepaalde clausules uit de wet verwijderden voordat deze in werking trad, gingen de protesten door, waarbij demonstranten vroegen om Ruto af te treden. Ambtenaren volhielden dat hogere belastingen nodig waren voor de overheid om aan leningsovereenkomsten met het Internationaal Monetair Fonds (IMF) te voldoen.
Op 25 juni braken demonstranten het Keniaanse parlement binnen, waar wetgevers vergaderden. De demonstranten plunderden het gebouw en staken de ingang in brand. In reactie daarop opende de politie het vuur, waarbij minstens 60 mensen omkwamen en verschillende anderen, waaronder enkele journalisten, werden ontvoerd.
Ruto trok de wet op 26 juni in, maar het geweld ging door. Human Rights Watch heeft gerapporteerd dat na de protesten de lichamen van enkele van de vermisten opdoken in rivieren, bossen en mortuaria, en tekenen van marteling en verminking vertoonden. Sommige ontvoerden vertelden de mensenrechtenorganisatie dat ze door ambtenaren waren meegenomen die hen dwongen de namen van protestleiders te onthullen.
Wat staat er nu te gebeuren?
Rust keerde donderdagmorgen terug in Nairobi, hoewel de verwoesting duidelijk zichtbaar was. Rook steeg nog steeds op van minstens 10 in brand gestoken gebouwen in het centrum van Nairobi terwijl ondernemers terugkeerden naar geplunderde en leeggeroofde winkels in het centrale zakendistrict.
In het parlement stemde Ruto in met de nieuwe Financiële Wet 2025, waarvan belastingverhogingen waren verwijderd. Echter, een controversieel voorstel dat de Kenya Revenue Authority toegang geeft tot persoonlijke en financiële gegevens van belastingbetalers werd wel goedgekeurd.
Het is nog onduidelijk of en hoe wetgevers van plan zijn om in te gaan op de eisen van de demonstranten.
