Met overwinning van Trump, Afrika bereidt zich voor op hulpverlaging en onzekerheid

Nieuws| Amerikaanse Verkiezingen 2024

Met de overwinning van Trump bereidt Afrika zich voor op mogelijke hulpverlaging en onzekerheid. Analisten wijzen erop dat dit Afrika zou kunnen dwingen om de koers van de Verenigde Staten naar Azië en het Midden-Oosten te wijzigen.

Op woensdag, toen de resultaten van de Amerikaanse presidentsverkiezingen binnenkwamen en bleek dat voormalig president Donald Trump had gewonnen, voelde men in Kampala, de hoofdstad van Oeganda, een zekere opluchting, meer dan 11.000 kilometer (7.000 mijl) verderop. “De sancties zijn voorbij,” zei Anitah Among, de parlementsvoorzitter van Oeganda, in het parlement, verwijzend naar haar verwachting van verbeterde betrekkingen met de VS onder Trump. Zij is een van de Oegandese functionarissen die de afgelopen jaren de toegang tot de VS is ontzegd vanwege beschuldigingen van mensenrechtenschendingen.

Terwijl sommige Afrikaanse regeringen, die beschuldigd zijn van autoritarisme, misschien reden hebben om te vieren, waarschuwen analisten dat sancties niet het enige zijn dat onder Trump zou kunnen verdwijnen: Amerikaanse hulp zou ook in gevaar kunnen komen. Vier dagen na Trumps herverkiezing worstelt Afrika met de mogelijkheden van wat zijn tweede termijn voor het continent zou kunnen betekenen.

Zijn overwinning op dinsdag over vicepresident Kamala Harris ontving onmiddellijk felicitaties van Afrikaanse leiders, waaronder de Egyptische Abdel Fattah el-Sisi, de Ethiopische Abiy Ahmed, de Nigeriaanse Bola Tinubu en de Zuid-Afrikaanse Cyril Ramaphosa, die allemaal snel contact zochten met Trump.

Toch geloven veel experts dat Trumps buitenlandse beleid de nadruk zal leggen op transactionele relaties en zich zal verwijderen van multilaterale partnerschappen, waardoor hulp, handel en klimaatovereenkomsten onzeker worden. Trump’s focus zou, zo waarschuwen ze, beperkt kunnen zijn tot hoe Afrika past binnen zijn bredere geopolitieke doelen, vooral in het licht van zijn rivaliteit met China. Degenen die zich conformeren, zullen worden bevoordeeld, terwijl anderen onder druk worden gezet om zich aan te passen – dat was, zeggen analisten, Trumps trackrecord tijdens zijn eerste termijn van 2017 tot 2021.

“Hij is een dealer. Hij handelt op basis van wat hij kan krijgen,” zei Christopher Isike, professor in Afrikastudies en internationale betrekkingen aan de Universiteit van Pretoria.

Autoritaire bondgenoten

Patrick Bond, professor en politiek socioloog aan de Universiteit van Johannesburg, verwacht dat leiders die onder toezicht staan vanwege hun mensenrechtenrecords – zoals Oeganda’s Yoweri Museveni en Rwanda’s Paul Kagame – zullen proberen zich in de gratie van Trump te werken. Zowel Museveni als Kagame zijn lange tijd belangrijke bondgenoten van de VS geweest, en hun aanhangers hebben zich verzet tegen recente aanvallen op hun mensenrechtenrecords, en volhouden dat de leiders nog steeds breed populair zijn in hun landen.

De Zimbabweaanse president Emmerson Mnangagwa, die ook met Amerikaanse sancties te maken heeft, prees ook Trumps overwinning en beschreef hem als een leider die “voor het volk spreekt.” Samuel Oyewole, een Nigeriaanse docent politieke wetenschappen, merkte op dat Trump waarschijnlijk niet zal toestaan dat mensenrechten en democratische normen zijn relatie met Afrikaanse leiders sturen.

Oyewole waarschuwde dat Trump landen zou kunnen targeten die als tegenstanders van Amerikaanse belangen worden beschouwd. Dit zou de relaties met democratieën zoals Zuid-Afrika kunnen onder druk zetten, dat de Amerikaanse steun voor Israël heeft bekritiseerd en sterke banden met Rusland en China onderhoudt. Zuid-Afrika, dat – ondanks recente spanningen met Washington – de VS beschouwt als een belangrijke economische en strategische partner, zal dat niet willen.

“Ik kijk ernaar uit om de nauwe en wederzijds voordelige samenwerking tussen onze twee landen in alle domeinen van onze samenwerking voort te zetten,” schreef Ramaphosa in zijn felicitatie aan Trump op X.

Economie onder druk

Trumps terugkeer naar het ambt brengt ook de toekomst van de African Growth and Opportunity Act (AGOA) in gevaar, met de huidige overeenkomst die in september volgend jaar afloopt, zeggen analisten. De AGOA, die voor het eerst in 2000 werd ingevoerd, biedt Afrikaanse landen belastingvrije toegang tot de Amerikaanse markt voor specifieke producten. Trump, die bekend staat om zijn aversie tegen multilaterale overeenkomsten, zou de AGOA kunnen zien als een onderhandelingsinstrument om voordeliger bilaterale deals te sluiten, wat het bestaande kader in gevaar brengt, waarschuwen experts.

“Trump zal elk instrument dat hij ter beschikking heeft gebruiken, inclusief AGOA, om Afrikaanse regeringen onder druk te zetten,” zei Isike.

In december 2022 beloofde de regering van Biden $55 miljard over drie jaar aan Afrikaanse landen, maar deze investering zou kunnen worden bedreigd als Trump de Amerikaanse buitenlandse hulp heroriënteert naar zijn strategische prioriteiten. Bond waarschuwde dat de AGOA “in de wacht kan worden gezet” terwijl Trump deze kwesties inzet in onderhandelingen.

Oyewole suggereerde dat Trump ook hulp strategisch zou inzetten, afhankelijk van de afstemming van het continent met zijn belangen – net zoals de aankomende president heeft gedreigd te doen met andere delen van de wereld, zoals in Oekraïne. “We kunnen Trump niet beschouwen als de Kerstman,” zei hij.

De Amerikaanse hulp aan Afrika, momenteel ongeveer $8 miljard per jaar, zou onder Trump kunnen worden verlaagd, vooral programma’s zoals PEPFAR (het Amerikaanse noodplan voor AIDS-hulp), dat een aanzienlijk deel van de Amerikaanse hulp uitmaakt. Vaccinprogramma’s, HIV/AIDS-programma’s en programma’s voor reproductieve gezondheid behoren tot de risico’s.

Bovendien zeiden analisten dat Trumps scepsis ten aanzien van klimaatverandering een groot probleem voor het continent vormt. Hij trok de VS eerder terug uit het Klimaatakkoord van Parijs, en zijn herverkiezing roept angsten op voor een herhaalde uittreding. Bond benadrukte de mogelijke gevolgen en verklaarde dat Trumps aanpak “catastrofaal” zou zijn voor Afrika, dat onevenredig de gevolgen van klimaatverandering ondervindt, ondanks dat het minimaal bijdraagt aan de wereldwijde uitstoot.

Door de VS uit klimaatovereenkomsten te trekken, zou Trump niet alleen Afrika’s toegang tot internationale klimaatsfondsen verminderen – die nodig zijn om alles aan te pakken, van waterschaarste tot voedselonzekerheid – maar ook vervuilende industrieën wereldwijd aanmoedigen, waardoor Afrika’s klimaatkwetsbaarheid toeneemt, aldus Bond.

Geopolitieke gevolgen

Trumps overwinning kan ook andere geopolitieke gevolgen voor Afrika hebben. De regering-Biden had twee permanente zetels voor Afrika in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties gesteund. Echter, Oyewole wees erop dat met Trumps minachting voor multilaterale instellingen, Afrika’s langgekoesterde wens voor hervormingen van de VN-Veiligheidsraad nieuwe obstakels kan tegenkomen.

Trumps rivaliteit met China compliceert ook de positie van Afrika, gezien de diepe investeringen van China in het continent. Analisten verwachten dat Trump druk zal uitoefenen op Afrikaanse landen om zich van Beijing te distantiëren, wat moeilijke keuzes creëert voor landen die afhankelijk zijn van Chinese infrastructuurfinanciering en handel.

Toch zou die druk averechts kunnen werken: Experts beweren dat Trumps afstandelijkheid van Afrika het continent zou kunnen aansporen om alternatieve partnerschappen te zoeken. Isike, de professor, suggereerde dat Trumps minachting onbedoeld Afrikaanse landen zou kunnen aanmoedigen om mogelijk sterkere intra-continentele handel en diepere relaties met landen in Azië en het Midden-Oosten te ontwikkelen.

“Als Afrika afhankelijk wil blijven van hulp en steun van de VS, dan is Trumps verkiezing catastrofaal,” zei Isike. “Maar misschien is het een goede zaak voor Afrika, zodat we elders kunnen kijken naar onze handelspartners en allianties.”