‘Meer kogels’: Analisten over de mogelijkheid van Russische acties in Libië na Syrië
Libya verkeert in een machtsstrijd, die mogelijk verstoord wordt door de herverplaatsing van het Russische leger van Syrië naar Noord-Afrika. Het is algemeen erkend dat het Kremlin zijn strategische invloed in de Middellandse Zee en Afrika, die het afgelopen decennium is opgebouwd, wil behouden. Tijdens de oorlog in Syrië bood Rusland cruciale militaire en diplomatieke steun aan de regering van Bashar al-Assad. Dit leidde tot de oprichting van een belangrijke luchtbasis in Khmeimim en een aanzienlijke uitbreiding van de marinebasis in Tartous, de enige haven van Rusland met warm water.
Nu Syrië onder de controle staat van een administratie geleid door Hayat Tahrir al-Sham (HTS), is de toekomst van deze bases onduidelijk, en er zijn al berichten dat Rusland gedeeltelijk zijn troepen heeft teruggetrokken. Het verlies van deze bases zou schadelijk zijn voor Rusland, dat op zoek is naar alternatieven. Libya wordt erkend als de enige praktische optie als Rusland besluit al zijn troepen uit Syrië terug te trekken.
Wat een plotselinge toename van Russische troepen in het onvoorspelbare Libya zou kunnen betekenen, evenals de implicaties van een versterkte Russische aanwezigheid dicht bij de grens van de NAVO, blijft onzeker. Oleg Ignatov, een senior analist bij het International Crisis Group, wijst erop dat het uitbreiden van de Russische aanwezigheid in Afrika via Syrië en Libya een doel is geweest van Kremlin-planners sinds ongeveer 2017.
“Rusland ziet Afrika als een van de belangrijkste arena’s van concurrentie tussen de huidige grootmachten,” zei Ignatov. Via de door het Kremlin gecontroleerde militaire aannemer, het Africa Corps (voorheen de Wagner Groep), handhaaft Rusland een militaire aanwezigheid in veel delen van Afrika. De troepen van het Africa Corps ondersteunen de regeringen van Mali, Burkina Faso en Niger, die allemaal hun banden met het Westen hebben verbroken na recente staatsgrepen.
Libya biedt Rusland iets unieks: een voet aan de grond in zowel Noord-Afrika als de Middellandse Zee. Dit is ideaal voor het projecteren van macht in het kwetsbare onderlichaam van Europa en over de Sahel, aldus Anas El Gomati van het Sadeq Institute in Tripoli. Er zijn echter weinig aanwijzingen dat Oost-Libya zich voorbereidt op een instroom van Russische troepen.
“Onderzoek Tobruk niet te onderschatten. Het is nog niet Tartous, maar dat is precies waarom Rusland het wil. Ze kijken niet naar wat er nu is, maar naar wat ze kunnen bouwen,” voegde El Gomati toe. “Vergeet niet, Tartous was niet altijd wat het nu is.”
Libya is sinds de revolutie van 2011 weinig stabiel geweest en wordt beheerd door twee regeringen, beide beschuldigd van illegitimiteit. Khalifa Haftar, de zelfverklaarde militaire commandant, wordt gesteund door de Oost-Libische regering van nationale stabiliteit, terwijl de internationaal erkende regering van nationale eenheid in het westen wordt geleid door de onder druk staande premier Abdul Hamid Dbeibah.
De laatste voorgestelde verkiezingen mislukten in december 2021. Na een recente impasse tussen de twee machten over de onafhankelijkheid van de centrale bank, werden er onderhandelingen gevoerd onder toezicht van de Verenigde Naties. De VN kondigde nieuwe onderhandelingen aan om de eerste nationale verkiezingen sinds de mislukking van 2021 te organiseren.
Echter, volgens analisten zoals Tarek Megerisi van de European Council on Foreign Relations, zou de oprichting van een belangrijke Russische militaire hub in Oost-Libya Haftar in een sterke onderhandelingspositie brengen. “Als Rusland zich volledig naar het oosten verplaatst, kan Haftar doen wat hij wil,” waarschuwde Megerisi.
De geopolitieke manoeuvres in de regio blijven complex, met Haftar als een sleutelspeler. “De aanwezigheid van Rusland in Libya is niet alleen een kwestie van militaire bases, maar ook van het creëren van drukpunten op de migratieroutes, energievoorzieningen en handelscorridors van Europa,” aldus El Gomati. In de afgelopen jaren hebben verschillende Westerse functionarissen Haftar ontmoet, in een poging zijn reputatie in het Westen te herstellen, ondanks zijn nauwe banden met Rusland.
De situatie in Libya blijft dus onvoorspelbaar en de geopolitieke implicaties van een grotere Russische aanwezigheid kunnen verstrekkende gevolgen hebben.
