Kunnen verdeelde Europese machten helpen de oorlog van Israël tegen Iran te beëindigen?

Kunnen verdeelde Europese machten helpen om de oorlog van Israël tegen Iran te beëindigen?

De Europese landen zijn verdeeld over hun aanpak van het conflict en de gesprekken van vrijdag hebben geen resultaten opgeleverd. De drie grootste Europese landen naar bevolking, Duitsland, Frankrijk en het VK, hebben op vrijdag gesprekken gevoerd met de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken, Abbas Araghchi, in Genève, Zwitserland, in een poging om een langdurige oorlog in het Midden-Oosten te voorkomen.

De Amerikaanse president Donald Trump, die heeft gezegd binnen twee weken te beslissen of hij zich bij de aanval op Teheran zal aansluiten, heeft de gesprekken met de Europese leiders als een mislukking bestempeld. “Iran wil niet met Europa praten. Ze willen met ons praten. Europa kan hier niet helpen,” vertelde hij aan verslaggevers.

Araghchi verklaarde dat Iran niet naar de gesprekken in Genève was gekomen om te onderhandelen, maar alleen om te luisteren. Hij voegde eraan toe: “Er is geen ruimte voor onderhandelingen met de VS [ook] totdat de Israëlische agressie stopt,” terwijl Iran en Israël raketten en drones op elkaar afvuurden.

De VS is de belangrijkste bondgenoot en supporter van Israël in al zijn oorlogen en is het enige land met belangrijke militaire middelen in de regio, die de loop van de oorlog zou kunnen veranderen.

Waarom zijn de Europeanen betrokken?

Duitsland, Frankrijk en het VK, samen de E3 genoemd in het kader van de gesprekken over Iran, hielpen bij het onderhandelen over een verdrag met Iran in 2015. Het verdrag, het Gezamenlijk Alomvattend Actieplan (JCPOA), hield in dat Iran zich verbond tot het ontwikkelen van alleen vreedzame nucleaire programma’s en zich onderwierp aan onafhankelijke monitoring. Rusland, China en de Verenigde Staten hielpen ook bij de onderhandelingen, net als de VN.

Echter, Trump trok de VS in mei 2018 terug uit de JCPOA tijdens zijn eerste termijn als president. De E3 probeerde het verdrag in leven te houden maar faalde. Iran verliet het een jaar nadat de VS dat deden.

Op zaterdag gaf de hoge vertegenwoordiger voor extern beleid van de EU, Kaja Kallas, die ook de gesprekken op vrijdag bijwoonde, een verklaring uit waarin ze de “toewijding aan de veiligheid van Israël” en “langdurige zorgen over de uitbreiding van het nucleaire programma van Iran, dat geen geloofwaardig civiel doel heeft en in strijd is met bijna alle bepalingen van het JCPOA” bevestigde.

Maar de oorlog van Israël in Gaza heeft de E3 verdeeld over hun aanpak ten opzichte van Israël, wat de eenheid van de Europese buitenlandse politiek verder verzwakt, hoewel iedereen een nieuwe oorlog aan de deur van Europa probeert te vermijden.

Hoe zijn de E3 verdeeld in hun aanpak tegenover Israël?

De posities van de E3 ten aanzien van Israël zijn sinds het begin van de oorlog in Gaza in oktober 2023 divergerend. Duitsland is het meest pro-Israël gebleven en weigerde Israël te bekritiseren voor de indiscriminate bombardementen op burgers in Gaza en stopte de financiering aan UNWRA, de VN-agentschap dat Palestijnse vluchtelingen helpt, wat Israël beschuldigt van het steunen van Hamas.

Oorspronkelijk pro-Israël, heeft het VK zijn standpunt enigszins veranderd na de verkiezingswinst van Labour vorig jaar. Eerder deze maand heeft het VK zich bij vier andere landen gevoegd om formeel sancties op te leggen aan de rechtse minister van nationale veiligheid van Israël, Itamar Ben-Gvir, en de minister van Financiën Bezalel Smotrich, vanwege “aanzetten tot geweld” tegen Palestijnen in de bezette Westelijke Jordaanoever en Gaza. Israël noemde de beslissing “schokkend” en “onaanvaardbaar.”

Frankrijk is nog sceptischer tegenover Israël. Het was een van de vier EU-lidstaten die in april vorig jaar begon te pleiten voor een wapenstilstand in Gaza. Een jaar later, op 9 april, zei de Franse president Emmanuel Macron dat hij de staat Palestina binnen enkele maanden formeel zou erkennen, deels omdat “het op een gegeven moment juist zal zijn” en deels om Arabische staten aan te moedigen Israël te erkennen. Frankrijk zou andere Europese landen hebben aangespoord om hetzelfde te doen. Spanje, Noorwegen en Ierland hebben Palestina de volgende maand formeel erkend.

Wat voor invloed hebben de E3 op Iran of Israël?

Ze zijn de drie grootste economieën in Europa, met een gezamenlijk bruto binnenlands product (BBP) van ongeveer $11 biljoen. Twee van hen, Frankrijk en het VK, beschikken over vliegdekschepen en expeditietroepen die zijn ingezet in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Ze zijn ook nucleaire machten.

Uiteindelijk is echter geen van deze dingen genoeg om Iran of Israël te beïnvloeden op het gebied van nationale veiligheid. De ware waarde van de E3 ligt in hun “acceptatie” door zowel Iran als Israël als goede trouw mediators en hun vermogen om te werken aan gemeenschappelijke doelen met de VS.

Kan de E3 een overeenkomst bereiken tussen Iran en Israël?

Dat zou moeilijk zijn, gezien hun falen om de JCPOA zonder de VS te herleven. “De belangrijkste reden [waarom de E3 faalde met de JCPOA] is de conclusie, gemaakt door zowel de Trump-administratie, president Trump zelf, als de Israëlische regering dat diplomatie niet kan werken in het geval van Iran, en daarom werd de rol van de drie opzij geschoven,” zei Tzogopoulos.

Maar het is ook moeilijk voor hen om te coördineren met de VS. Trump heeft nu zijn eigen inlichtingendiensten opzijgeschoven om de Israëlische opvatting over te nemen dat Iran een bom aan het ontwikkelen is. Op vrijdag vertelde Trump aan verslaggevers dat zijn directeur nationale inlichtingendienst, Tulsi Gabbard, “fout” was toen zij getuigde dat Iran geen nucleaire wapens bouwde en dat opperste leider ayatollah Ali Khamenei het opgeschorte nucleaire wapenprogramma van het land niet had herbevestigd.

“Als Israël bewijs heeft dat Iran zich haast naar een bom, denk ik dat het publiekelijk meer naar voren moet komen en dat moet delen, omdat niemand anders die beoordeling bevestigt,” zei Kelsey Davenport, directeur van niet-proliferatiebeleid bij de Arms Control Association, een ngo gevestigd in de VS.

“Als er enige coördinatie is tussen de VS en de E3, zouden we optimistischer kunnen zijn, maar voor Europa, voor de E3 om autonoom te handelen, zou ik mijn geld niet inzetten op hun potentiële succes,” zei hij.

“De Europeanen hebben zeer lage kansen,” stemde Angelos Syrigos, professor internationaal recht aan de Panteion Universiteit in Athene, in. “De enige mensen die serieus kunnen ingrijpen zijn de Amerikanen. Maar ik weet niet of de Iraniërs daarvoor openstaan. Voor definitieve vrede heb je meestal een beslissende nederlaag nodig,” zei hij, verwijzend naar de Yom Kippur-oorlog tussen Israël en Egypte in 1973, die zes jaar later leidde tot de Camp David-overeenkomst, en de Amerikaanse interventie in de Joegoslavische oorlog, die leidde tot het Dayton-akkoord in 1995. “Eén partij moet begrijpen dat er geen militaire oplossing is.”

Kan de Veiligheidsraad van de VN een diplomatieke oplossing vinden?

Nee, zeggen experts, omdat China, Rusland en de VS het niet eens zijn over Israël en Iran. “De Veiligheidsraad zal hier geen oplossing voor vinden,” zei Syrigos. “Ofwel de VS, Rusland of China zal een veto uitspreken. Het verschil zit voornamelijk tussen de VS en China. De Chinezen hebben de laatste jaren veel in Iran geïnvesteerd. Dat is waar ze de meeste olie kopen; ze sturen [Iran] materialen voor nucleaire wapens. Het is China dat voornamelijk verbonden is met Iran.”

Rusland heeft de VS opgeroepen om Iran niet aan te vallen, vanwege het risico van destabilisatie van de regio. Maar Rusland heeft ook niet de macht om Iran te helpen, zei Syrigos. “Op dit moment gaat Rusland mee met de VS. Het wil zich niet bemoeien. Het heeft de kracht niet. Dus, het verandert een noodzaak in een vrijwillige daad,” zei hij.

“De logica van oorlog zal diplomatieke inspanningen op dit moment sturen, en we kunnen niet weten hoe de oorlog zal verlopen, of de omvang van de schade aan het nucleaire programma van Iran,” zei Tzogopoulos.