Kunnen de Houthi’s de volgende zijn? Jemenieten reflecteren op de val van al-Assad in Syrië

Sanaa, Jemen – Mansour Saleh, een 25-jarige afgestudeerde in de geschiedenis in Sanaa, volgt de politieke en militaire ontwikkelingen in Syrië nauwlettend. “Verbazingwekkend”, “mysterieus” en “onverwacht” zijn enkele woorden die hij gebruikt om de gebeurtenissen in het land deze maand te beschrijven. De val van de Syrische leider Bashar al-Assad eerder deze maand heeft miljoenen Jemenieten aan het denken gezet over wat hen te wachten staat in hun eigen land. Sommigen zeggen dat de val van de Iran-gezinde Houthis in Jemen – die Sanaa en een groot deel van Noord- en West-Jemen controleren – de “volgende verrassing” in de regio zou kunnen zijn.

“Mijn vrienden hebben verschillende meningen. Sommigen belden me op, blij over de ondergang van het Syrische regime, terwijl anderen verdrietig waren over zo’n scenario. We zijn een sterk verdeelde samenleving,” zegt Saleh.

Huilen om de val van Damascus Al-Assad’s nederlaag voelt persoonlijk aan voor Houthi-ondersteuners die zichzelf beschouwen als deel van een bredere, door Iran geleide “as van weerstand” tegen Israël en de Verenigde Staten. Onder al-Assad werd Syrië beschouwd als een belangrijk onderdeel van de as en een route voor de overdracht van wapens tussen Iran, Irak en Libanon. Abdulrahman Ali, een 40-jarige in Sanaa, zegt dat de ondergang van het voormalige Syrische regime een “enorme verlies” is.

De Houthis, die in september 2014 Sanaa gewapend veroverden en in 2015 de internationaal erkende regering verdrongen, maken deel uit van de ‘as van weerstand’ van Iran, die ook de Islamitische Weerstand in Irak, de Populaire Mobilisatie Krachten in Irak en de Hezbollah in Libanon omvat. De voormalige Syrische regering werd ook als onderdeel van deze as beschouwd. De Houthi-overname leidde tot een oorlog, terwijl de afgezetten regering en regionale bondgenoten – geleid door Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten – probeerden de controle over Jemen terug te krijgen. In april 2022 stopte een door de VN gesponsorde wapenstilstand de gevechten, maar de controle blijft verdeeld tussen verschillende groepen, waaronder de Houthis en de Jemenitische regering en de Zuidelijke Overgangsraad in het zuiden en oosten.

Tegenwoordig zeggen pro-Houthi Jemenieten zoals Ali dat de oorlog in Jemen opnieuw kan beginnen. “Het huidige scenario in Syrië kan anti-Ansar Allah-groepen aanzetten tot het beginnen van een oorlog,” zei hij, verwijzend naar de officiële naam voor de Houthis. “Dit zal ons in een nieuwe cyclus van geweld storten.” De Houthi-leiding is niet bang voor een hernieuwing van de gevechten, zei Mohammed Ali al-Houthi, een senior lid van de Houthi Hoge Politieke Raad in Sanaa, in een interview op televisie op 12 december. Hij voegde eraan toe dat de Houthis klaar waren als de “agressie” tegen Jemen weer zou beginnen, een term die de Houthis gebruiken voor aanvallen van de krachten die tegen hen zijn. “Het Jemenitische volk maakt zich niet druk om bedreigingen,” voegde al-Houthi toe. “Elke dwaasheid die door de Israëlische vijand tegen Jemen wordt gepleegd, zal de [militaire] operaties van de Jemenitische strijdkrachten in gang zetten.”

‘Einde van de Iraanse aanwezigheid’ Aan de andere kant van de Jemenitische verdeeldheid staan miljoenen die tegen de Houthis zijn en al-Assad’s val beschouwen als een overwinning voor vrijheid en een nederlaag voor tirannie. “Eindelijk heeft het Syrische volk rechtvaardigheid,” zei Faisal Mohammed, een 39-jarige leraar in Taiz, een stad die grotendeels in handen is van anti-Houthi-strijdkrachten en jarenlang geleden heeft onder een belegering door de rebellen. “De val van Assad geeft ons hoop dat de Arabische wereld kan opstaan boven onderdrukking.” Faisal Mohammed ziet de gebeurtenissen in Syrië als een boodschap aan de Houthis. “De dynastieke heerschappij van de Assads is na 54 jaar in elkaar gezakt… ongeacht hoe lang de Houthis doorgaan, ze zullen hetzelfde lot ondergaan.”

Met de Iraanse steun van het afgelopen decennium, waaronder wapens en experts, hebben de Houthis talloze gevechten gevoerd tegen pro-regeringsstrijdkrachten in Jemen en hun grip op grote delen van Jemen verstevigd. De groep lijkt militair en politiek veilig te zijn, en Saoedi-Arabië zoekt al jaren naar een manier om zich uit zijn betrokkenheid in Jemen te onttrekken, en leek soms dichtbij een overeenkomst met de Houthis. De anti-Houthi-kamp, aan de andere kant, lijkt vaak zwak en verdeeld, met veel anti-Houthi Jemenieten teleurgesteld over de mislukkingen van hun vertegenwoordigers. In feite leek het erop dat de Jemenitische regering enige vorm van overeenkomst met de Houthis zou moeten accepteren of door Saoedi-Arabië zou worden buitengesloten.

Echter, gebeurtenissen in de bredere regio, waaronder de algemene zwakte van Iran en zijn bondgenoten als gevolg van hun conflict met Israël, hebben velen in het anti-Houthi-kamp hoop gegeven dat de dingen veranderd zijn. “Hezbollah heeft enorme verliezen geleden door de handen van Israël, en het regime van Assad is geëlimineerd. Iran kon niets doen,” zei Faisal Mohammed. “Daarom zullen de Houthis waarschijnlijk een soortgelijk lot ondergaan, en dit betekent dat de Iraanse aanwezigheid in Jemen zal worden uitgeroeid.”

“De militaire kracht en bekwaamheid van de Houthis is enorm. Ze hebben duizenden strijders en wapenarsenalen,” zei hij. “Echter, een collectieve inspanning van de Jemenitische regering en haar regionale en internationale bondgenoten kan de ineenstorting van de Houthis versnellen.”

Een waarschuwing Voor sommige Jemenieten dient de val van al-Assad echter meer als een waarschuwing dan iets anders. “Syrië toont ons dat het verwijderen van een dictator niet het einde van het verhaal is,” zei Yunis Saleh, een winkelier in Sanaa. “Wat ertoe doet is wat er daarna komt. Als Syrië geen vrede vindt, zullen we dezelfde eindeloze cyclus van geweld onder ogen zien.” Jemenieten die moe zijn van oorlog delen deze sentimenten, ongeacht hun politieke affiliaties. Voor hen is de val van al-Assad een herinnering aan de noodzaak van een alomvattende oplossing voor de decennialange crisis in Jemen.

De oorlog tussen de door Saoedi-Arabië gesteunde Jemenitische regering en de door Iran-gezinde Houthis heeft geleid tot een humanitaire catastrofe. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zei in maart van dit jaar dat, nu het conflict in Jemen zijn tiende jaar ingaat, meer dan de helft van de bevolking van het land dringend hulp nodig heeft. Ongeveer 17,8 miljoen mensen hebben gezondheidszorg nodig, 50 procent van hen zijn kinderen; 4,5 miljoen mensen zijn ontheemd; en meer dan 3.700 scholen zijn beschadigd of herbestemd, aldus de VN.

‘Door vrede of door geweld’ De Houthis hebben ook raket- en drone-aanvallen op Israël uitgevoerd, wat heeft geleid tot Israëlische aanvallen op Jemen. Nadat de Houthis in 2021 door de VS van hun terreurstatus waren verwijderd, werden ze in januari opnieuw aan deze lijst toegevoegd. “Er is een nationale, regionale en internationale beslissing om een einde te maken aan de heerschappij van de Houthis in Jemen, hetzij door middel van vrede of door geweld,” zei Abdulsalam Mohammed. “De tijd zal leren hoe dit zich zal materialiseren.” Abdulsalam Mohammed gelooft ook dat deze wending weg van de Houthis zich uitstrekt naar de Golf. “De Houthi-drones en raketten hebben voortdurend een bedreiging gevormd voor de olieproducerende Golfstaten,” zei Abdulsalam Mohammed. “Daarom, wanneer de kans zich voordoet om de Houthis te verzwakken, zal de Golf hiervan profiteren. Evenzo zullen Houthi-tegenstanders in Jemen een militaire oplossing prioriteren nu de val van de groep mogelijk wordt.” De nederlaag van de “as van weerstand” in Syrië en de verliezen in Libanon kunnen ook de weg vrijmaken voor de val van de Houthis in Jemen, volgens Abdulsalam Mohammed. “De Houthis hebben naar nieuwe bondgenoten gezocht, zoals Rusland,” zei hij. “Echter, dit voorkomt niet dat het scenario van de ineenstorting van Hezbollah of de val van al-Assads heerschappij zich herhaalt in Jemen.” “Dit is een gouden kans voor de Jemenitische regering om de controle over de provincies die ze in de afgelopen jaren van oorlog aan de Houthis verloren heeft terug te winnen.” Maar dat kan gemakkelijker gezegd zijn dan gedaan. Er zijn weinig aanwijzingen dat anti-Houthi-strijdkrachten zich voorbereiden op een grote offensief. De Houthis controleren enkele van de dichtstbevolkte delen van Jemen, maar het gebied is ook grotendeels bergachtig en gemakkelijker te verdedigen dan het vlakke terrein van de voormalige Syrische oppositie tijdens hun opmars naar Damascus voordat het viel. De Houthis hebben ook nog steeds de steun van veel van Jemen’s invloedrijke stammen, in het bijzonder de stammen rondom Sanaa, die cruciaal zijn voor enige kans om de controle over de hoofdstad terug te krijgen. Saleh, de geschiedenisafgestudeerde in Sanaa, beschrijft de sfeer in Jemen momenteel als kalm, maar voegt eraan toe dat het “op elk moment kan exploderen”. “De Houthis wachten op een levensbedreigende strijd, en hun tegenstanders blijven aarzelen om een oorlog te beginnen,” zegt Saleh. “Het kan op elk moment beginnen, maar het einde zal onbepaald zijn.”