Kan koning Abdullah van Jordanië de Amerikaanse druk over Gaza weerstaan tijdens zijn ontmoeting met Trump?

Nieuws|Israël-Palestina conflict

Terwijl koning Abdullah van Jordanië Donald Trump ontmoet, kan hij de druk van de VS op Gaza weerstaan? De opmerkingen van Trump over het verplaatsen van Palestijnen uit Gaza stuiten op sterke tegenstand van Jordanië en andere Arabische landen.

Koning Abdullah II van Jordanië is van plan om met de Amerikaanse president Donald Trump te praten in Washington, DC. Dit gebeurt te midden van Trumps herhaalde insistentie dat de monarch de Palestijnen accepteert die hij uit Gaza zou willen verdrijven, zodat de VS controle over het gebied kan overnemen.

Het idee kwam naar voren in Trumps opmerkingen – gemaakt naast een glimlachende Israëlische premier Benjamin Netanyahu – waarin hij stelde dat Palestijnen “verwijderd” moeten worden uit de verwoeste Gazastrook. Trump heeft benadrukt dat, in zijn ogen, de Palestijnen niet zullen terugkeren, wat zijn voorstellen tot etnische zuivering maakt. Jordanië verwerpt dit idee.

Trumps opmerkingen werden niet alleen door Jordanië, maar ook door Egypte veroordeeld, dat volgens Trump ook Palestijnen uit Gaza zou moeten “nemen”, evenals Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar. Trump gaf echter aan dat Amerikaanse financiële steun voor Jordanië en Egypte hen zou dwingen om in te stemmen. “Als ze het niet eens zijn, zou ik mogelijk hulp kunnen onthouden,” zei Trump op maandag, de dag voordat hij koning Abdullah ontmoette.

Een rode lijn

De Amerikaanse financiële steun voor Jordanië is belangrijk – het land was de vierde hoogste ontvanger van Amerikaanse buitenlandse hulp in 2023, met $1,72 miljard. Maar het accepteren van de ontheemding van miljoenen Palestijnen uit Gaza zou een politieke non-starter zijn voor Amman, volgens analisten.

Koning Abdullah, een langdurige Amerikaanse bondgenoot, staat onder druk, zowel internationaal als nationaal, sinds het begin van de oorlog van Israël tegen Gaza in oktober 2023. Jordanië’s positie als een belangrijke regionale bondgenoot van de VS en als handelspartner van Israël heeft de overwegend pro-Palestijnse bevolking boos gemaakt, waaronder minstens 2 miljoen Palestijnse vluchtelingen en Jordaniërs van Palestijnse afkomst.

Elke acceptatie van Trumps ideeën, die zijn vergeleken met de Nakba waarin 750.000 Palestijnen door zionistische groepen etnisch werden gezuiverd om de staat Israël in 1948 uit te roepen, zou leiden tot binnenlandse onrust en de legitimiteit van de monarchie uitdagen. Protesten tegen de oorlog van Israël in Gaza, die meer dan 61.700 Palestijnen het leven kostte, hebben gedurende het grootste deel van de afgelopen 16 maanden in Amman plaatsgevonden.

Hoewel de protesten zijn afgenomen sinds het staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas, gingen de Jordaniërs afgelopen vrijdag weer de straat op om te protesteren tegen het idee van Trump om Palestijnen uit Gaza naar Jordanië te verplaatsen. “Jordaniërs waren duidelijk met hun boodschappen tijdens de protesten op vrijdag,” zei Toukan.

Woede kan snel leiden tot instabiliteit: een aanval in september door een Jordaniër kostte het leven aan drie Israëlische grenswachters. “Mijn gevoel is dat de koning een zeer urgente boodschap overbrengt dat Trumps rampzalige ‘plan’ Jordanië effectief zal vernietigen,” zei Sean Yom, een universitair hoofddocent politieke wetenschappen aan de Temple University.

“Het idee van ontheemding/relocatie raakt de existentiële angst van alle Jordaniërs – van de monarchie tot de samenleving – dat Israël heel Palestina zal annexeren, en dat het hulpbronnenarme, sociaal onrustige Jordanië de brokstukken zal moeten opruimen.”

Hulpproblemen

Maar Jordanië moet ook andere overwegingen in overweging nemen als het gaat om Trumps opmerkingen. Zelfs vóór de oorlog van Israël tegen Gaza stond de monarchie onder druk door economische problemen die leidden tot onvrede onder enkele van de invloedrijke stammen van het land.

Jordanië krijgt al een voorproefje van Trumps potentieel om decennia van financiële hulp op zijn kop te zetten, nadat hij op de dag van zijn inauguratie aankondigde dat de meeste wereldwijde hulpverplichtingen van de VS voor 90 dagen zouden worden bevroren. Sommige Jordaniërs zeggen dat ze hun werk hebben verloren of dat hun bedrijven zijn geraakt door Trumps beslissing. Het is ook opmerkelijk dat terwijl Egypte en Israël uitzonderingen kregen op de bevriezing van buitenlandse hulp, Jordanië’s positie als een trouwe regionale bondgenoot het niet beschermde.

“Jordanië is direct afhankelijk van Amerikaanse hulp en veiligheidssteun,” zei Yom. “Het koninkrijk is kwetsbaar voor geopolitieke chantage.” Sinds Jordanië en Israël in 1994 de Wadi Araba-vredesovereenkomst ondertekenden, is het Hasjemitische Koninkrijk een belangrijke bondgenoot van de VS, met steun die vaak door verschillende administraties en partijen heen gaat.

Maar de druk van Trump kan Jordanië en andere regionale bondgenoten dwingen om hun inzet te heroverwegen, aldus analisten. “Veel zal afhangen van hoezeer dat de Trump-administratie bang maakt en hoe geloofwaardig elke dreiging van defectie of heroverweging lijkt in het licht van de signalen die uit Moskou en Peking komen.”

Troepen als drukmiddel

Om normaal te blijven functioneren, zou Jordanië genoeg financiering van buitenlandse machten moeten vinden om een tekort van een miljard dollar op te vullen. Analisten zeiden dat de kans dat het volledige bedrag gedekt wordt onwaarschijnlijk is. Maar Jordanië kan nog een middel van druk hebben.

“Het grootste om naar te kijken is de stationering van Amerikaanse troepen in Jordanië,” zei Hughes. Er zijn ongeveer 3.000 Amerikaanse troepen in Jordanië, voornamelijk gericht op het bestrijden van ISIL (ISIS) in de afgelopen jaren, als onderdeel van een breder netwerk van Amerikaanse troepen dat de afgelopen tien jaar is opgebouwd om ISIL tegen te gaan, met andere troepen die zijn gestationeerd in Syrië en Irak.

En toch, met Trump aan de macht, is zelfs die druk mogelijk niet zo belangrijk als het ooit leek. De Amerikaanse president is gebroken met zijn voorgangers, die het belang van een Amerikaanse aanwezigheid in de regio benadrukten, en sprak over het terugtrekken van Amerikaanse troepen uit Syrië en Irak. Trump herhaalde de bedoeling om Amerikaanse troepen eind januari uit Syrië terug te trekken, waardoor sommigen zich afvragen of een Amerikaanse aanwezigheid in Jordanië een prioriteit zou zijn.

Het zou ook de relatie tussen Jordanië en Israël kunnen veranderen, waardoor Israël een excuus krijgt om direct in te grijpen bij vermeende “veiligheidsbedreigingen” op Jordaanse grond. “Misschien wil Trump zelfs niet dat [Amerikaanse troepen in Jordanië] … ze compliceren ook elke Israëlische agressie die mogelijk op komst is,” zei Hughes.