Hoeveel vertraging zullen Amerikaanse aanvallen veroorzaken voor het nucleaire programma van Iran?

Uitleg: Hoe ver zullen de Amerikaanse luchtaanvallen de nucleaire programma’s van Iran terugdringen?

De Amerikaanse president Donald Trump heeft geclaimd dat de belangrijke nucleaire verrijkingsfaciliteiten van Iran ‘volledig verwoest’ zijn na bombardementen op drie nucleaire locaties in Iran. De Verenigde Staten hebben vroeg op zondag drie essentiële nucleaire sites in Iran aangevallen, waarmee het zich mengde in de oorlog van Israël met Iran, wat angst voor militaire escalatie in het Midden-Oosten oproept temidden van de brute aanvallen van Israël op Gaza.

In een televisietoespraak op zondag rechtvaardigde Trump de aanvallen door te zeggen dat ze gericht waren op het stoppen van ‘de nucleaire bedreiging’ die Iran vormt. De sites Natanz, Isfahan en Fordow, die betrokken zijn bij de productie of opslag van verrijkt uranium, waren het doelwit. “Vanavond kan ik de wereld melden dat de aanvallen een spectaculaire militaire overwinning waren. De belangrijkste nucleaire verrijkingsfaciliteiten van Iran zijn volledig en totaal verwoest,” zei hij, terwijl hij Teheran waarschuwde voor vergelding.

Israël en Trump beweren dat Iran het verrijkte uranium kan gebruiken om atoomkoppen te maken. Iran daarentegen houdt vol dat zijn nucleaire programma uitsluitend voor civiele doeleinden is. De nucleaire toezichthouder van de Verenigde Naties, het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA), heeft ook de Israëlische beweringen afgewezen dat Iran op het punt stond nucleaire wapens te maken.

De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken, Abbas Araghchi, heeft de aanvallen, die volgens Amerikaanse functionarissen covert waren gecoördineerd, veroordeeld en verklaard dat de tijd voor diplomatie voorbij is en dat zijn land het recht heeft om zichzelf te verdedigen. “De oorlogszaaiende, rechteloze administratie in Washington is volledig verantwoordelijk voor de gevaarlijke gevolgen en verstrekkende implicaties van zijn agressieve daad,” zei hij op een persconferentie in Istanbul, Turkije.

Ondertussen hebben Iraanse functionarissen niet in detail uiteengezet wat de schade was en geprobeerd de betekenis van de aanvallen te bagatelliseren. Hassan Abedini, de plaatsvervangende politieke directeur van de Iraanse staatsomroep, zei dat de drie nucleaire sites “een tijd geleden” waren geëvacueerd en dat ze “geen grote klap hebben ontvangen omdat de materialen al waren verwijderd”.

Wat u moet weten over de getroffen nucleaire installaties:

Trump verklaarde op zondag dat een volledige “lading” bommen “de Fordow, Natanz en Isfahan nucleaire sites van Iran verwoestte.” Iraanse functionarissen bevestigden ook dat de drie faciliteiten zijn getroffen.

Fordow is een ondergrondse verrijkingsfaciliteit die sinds 2006 operationeel is. Gelegen diep in de bergen, ongeveer 48 km van de Iraanse stad Qom, geniet de site van natuurlijke dekking. De belangrijkste focus van de aanvallen op zondag lag op Fordow, dat werd getroffen met Massive Ordnance Penetrator (MOPs) of “bunker-buster” bommen die zijn afgeleverd door B-2 stealth bommenwerpers, aldus generaal Dan Caine van de Joint Chiefs of Staff. De 13.000 kg GBU-57 MOP is de krachtigste bunker-buster bom, in staat om 60 m onder de grond door te dringen en tot 2.400 kg explosieven af te leveren, terwijl de bommenwerpers moeilijk te detecteren zijn. Caine voegde toe dat er 14 MOPs zijn afgeleverd op ten minste twee nucleaire sites.

Natanz wordt beschouwd als de grootste nucleaire verrijkingsfaciliteit in Iran, gelegen op ongeveer 300 km ten zuiden van Teheran. Het bestaat vermoedelijk uit twee faciliteiten. Een daarvan is de Pilot Fuel Enrichment Plant (PFEP), een test- en onderzoeksfaciliteit die boven de grond is gelegen en wordt gebruikt voor het assembleren van centrifuges. De andere faciliteit, die diep onder de grond ligt, is de Fuel Enrichment Plant (FEP). Caine gaf op zondag geen details over welke wapens Natanz hebben getroffen.

Isfahan is een atoomonderzoeksfaciliteit in de centrale stad Isfahan, gebouwd in de jaren ’70 en gebruikt voor uraniumconversie. Het was de laatste locatie die werd getroffen voordat de Amerikaanse bombardementsmissie, waarbij ongeveer 125 vliegtuigen betrokken waren, zich terugtrok uit het Iraanse luchtruim. Caine zei dat “meer dan twee dozijn” Tomahawk-raketten op Isfahan zijn afgevuurd vanuit Amerikaanse onderzeeërs.

Zijn de sites verwoest?

Een onafhankelijke impactbeoordeling van de Amerikaanse aanvallen op Fordow blijft onduidelijk. Minister van Defensie Hegseth zei op zondag dat de “eerste beoordeling is dat al onze precisiewapens zijn geraakt waar we wilden dat ze zouden raken en het gewenste effect hebben bereikt”, met speciale nadruk op de schade aan Fordow.

De omvang van de schade aan Natanz is ook onduidelijk na de aanvallen van zondag. Eerdere Israëlische aanvallen “verwoestten volledig” de bovengrondse faciliteit en veroorzaakten “ernstige schade aan de centrifuges” in de ondergrondse delen van de uraniuminstallatie, hoewel deze niet rechtstreeks is geraakt. Het IAEA meldde op zondag dat zes gebouwen in Isfahan schade hadden opgelopen na de Amerikaanse aanvallen, waaronder een werkplaats voor besmette apparatuur.

Voorlopige rapporten uit Iran en buurlanden zoals Koeweit geven verder aan dat er geen significante lekken van radioactief materiaal zijn vanuit de getroffen installaties. Dit zou kunnen suggereren dat Iraanse functionarissen de voorraden verrijkt uranium uit de door de VS aangevallen faciliteiten hebben verplaatst, aldus analisten.

Volgens het IRNA-nieuwsagentschap bevestigde Reza Kardan, plaatsvervangend directeur van de Iraanse Organisatie voor Atoomenergie, op zondag dat “er geen stralingsvervuiling of nucleaire straling is waargenomen buiten” de sites.

Zal dit Iran’s nucleaire inspanningen ondermijnen?

De impact van de aanvallen op het nucleaire programma van Iran is nog onbekend. Analisten zeggen echter dat er geen duidelijk bewijs is dat Iran zo ver gevorderd is dat het in staat is om nucleaire wapens te maken. Parsi voegde toe dat de meest waardevolle nucleaire activa van Iran zijn de voorraden verrijkt uranium.

“Zolang ze dat hebben, hebben ze nog steeds een nucleair programma dat potentieel kan worden bewapend,” zei hij. “En ik denk dat we binnenkort van de Israëli’s zullen horen dat dit niet het soort succesvolle aanval is dat Trump heeft beweerd, maar dat ze zullen beginnen te pleiten voor een voortdurende bombardementscampagne tegen Iran.”

Heeft Iran’s nucleaire programma eerder tegenslagen geleden?

Ja. Iran’s nucleaire ambities begonnen in de jaren ’50 onder leiding van sjah Mohammad Reza Pahlavi, een nauwe bondgenoot van de VS en Israël. De oorspronkelijke visie van de sjah was om de nucleaire capaciteiten van Iran te bouwen voor zowel energieproductie als, in mindere mate, wapensfabricage. De VS, Duitsland en Frankrijk steunden het land met hulp en technologie. Echter, na de Islamitische Revolutie van 1979 stopte de nieuwe regering, onder leiding van Ayatollah Ruhollah Khomeini, delen van het programma, met het argument dat het duur was en dat het de voortdurende afhankelijkheid van Iran van Westerse technologie vertegenwoordigde.

Opgeschorte of geannuleerde programma’s kregen verdere klappen tijdens de Iran-Irak Oorlog (1980-1988) toen het land gedwongen werd middelen af te leiden naar de oorlogsinspanning na de invasie van Irak. De bouw van de nucleaire reactor in Bushehr werd zwaar gebombardeerd door Irak en raakte bijna volledig beschadigd. De regering zou later het nucleaire programma naar verluidt opnieuw opstarten, hoewel de Iraanse leiding altijd heeft volgehouden dat het nucleaire energie voor civiel gebruik nastreeft.

Stuxnet, een computervirus ontwikkeld door Israël en de VS, veroorzaakte uitgebreide schade aan de nucleaire capaciteiten van Iran. Het programma, met de codenaam Operation Olympic Games, verstoorde het Iraanse netwerk en zorgde ervoor dat centrifuges zichzelf uit elkaar trokken. Het werd naar verluidt snel uitgebreid onder voormalig president Barack Obama, maar begon tijdens de regering van George W. Bush.

Onder de nucleaire overeenkomst van 2015 (officieel bekend als het Joint Comprehensive Plan of Action of JCPOA) werd Iran gedwongen zijn verrijkingscapaciteiten te beperken in ruil voor sanctieverlichtingen. De overeenkomst, ondertekend door Iran, China, Rusland, de VS, Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie, stelde de verrijking in op 3,67 procent. Sancties, waarvan sommige sinds de Islamitische Revolutie van 1979 van kracht zijn, werden geleidelijk opgeheven. Teheran voldeed aan de voorwaarden van de overeenkomst, volgens het IAEA, en stemde ook in met regelmatige monitoring. Echter, Trump trok zich in 2018 terug uit de overeenkomst en legde sancties op als onderdeel van een “maximale druk”-campagne, waardoor Teheran ook de voorwaarden moest loslaten, hoewel het bleef samenwerken met het IAEA.