Hoe zal Trump omgaan met protesteerders? Critici verwijzen naar zijn inauguratie in 2017

Hoe zal Trump omgaan met protesteerders? Critici wijzen op zijn inauguratie in 2017.

Op 20 januari 2017 stopte Elizabeth Lagesse bij een koffiehuis in het centrum van Washington, DC, op weg naar Donald Trumps eerste inauguratie als president van de Verenigde Staten. De studente chemische techniek had gepland om deel te nemen aan de protesten tegen zijn aanstaande regering. Maar zodra ze het café verliet, werd Lagesse meegesleept in een politie “kettle”, een controversiële manoeuvre waarbij agenten menigten omcirkelen en verhinderen dat iemand vertrekt. Lagesse werd gearresteerd samen met tientallen anderen.

Die dag werden ongeveer 234 mensen, waaronder journalisten, medici en juridische waarnemers, uiteindelijk gearresteerd in Washington, DC. Allen kregen aanklachten, waaronder oproer en samenzwering tot oproer — ernstige misdaden die decennia gevangenisstraf met zich mee konden brengen.

Experts hebben betoogd dat wat er gebeurde een schokkend voorbeeld was van overheidsoverreach, met historische implicaties voor het recht op vrije vergadering onder het Eerste Amendement van de Amerikaanse Grondwet. Die implicaties, waarschuwen experts, resoneren tot op de dag van vandaag, terwijl Trump zich voorbereidt om maandag voor een tweede termijn aan te treden.

De politie kwam in botsing met een handvol protesteerders in de aanloop naar de inauguratie van 2017. Met kreten als “F*** Trump” en “Maak racisten weer bang” verbraken verschillende demonstranten in het zwart gekleed de ramen van lokale bedrijven, waaronder een bank. Een limousine werd in brand gestoken. Agenten reageerden met rubberen kogels en traangas.

Maar de overheid besloot bijna alle mensen die die dag waren gearresteerd aan te klagen met een unieke argumentatie: dat alle deelnemers aan het protest — niet alleen degenen die de vandalisme hadden gepleegd — verantwoordelijk waren voor het ondersteunen van crimineel gedrag. “Het was een echt schokkende vervolging, en ik denk niet dat mensen volledig hebben nagedacht over de mogelijke gevolgen ervan,” zei Chip Gibbons, de beleidsdirecteur van de organisatie voor vrije meningsuiting Defending Rights & Dissent. “Ze brachten echt zware aanklachten. Het was echt een misbruik van het Eerste Amendement.”

Een handboek voor toekomstige onderdrukkingen

De zaken werden bekend als de “J20”-vervolgingen, en de overgrote meerderheid viel uiteindelijk uit elkaar. Aanklagers bereikten schikkingen met slechts 21 verdachten, maar de weinige zaken die voor de rechtbank kwamen eindigden in vrijspraken. Aanklachten tegen de andere verdachten werden ook ingetrokken nadat een rechter oordeelde dat de hoofdaanklager in de zaak, Jennifer Kerkhoff, bewijs had achtergehouden en gemanipuleerde videobeelden had gepresenteerd, onder andere problemen. Lagesse wijst er echter op dat de vraag die centraal stond in de zaak — of honderden mensen verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor de daden van enkelen — nooit volledig werd verworpen tijdens de procedures.

“Je kunt zeggen dat het nooit goed is om een raam te breken tijdens een protest of dat het altijd goed is om een raam te breken tijdens een protest, maar dat is hier niet de vraag,” zei Lagesse. “De vraag is, kun je meer dan 200 mensen zonder bewijs oppakken en hen door ellende laten gaan?” Ze vreest dat het feit dat rechters niet direct op de claims van de overheid hebben gereageerd de mogelijkheid van soortgelijke vervolgingen in de toekomst openlaat. “De rechtbank zei niet: ‘Hé, nee, je kunt al deze mensen niet aanklagen voor samenzwering.’ Dat zou fijn zijn geweest.”

Sinds 2017 hebben verschillende andere protesten nationale aandacht getrokken. Demonstraties waren een veelvoorkomend verschijnsel tijdens Trumps eerste termijn: demonstranten verzamelden zich tegen Trumps pogingen om een reisverbod op te leggen voor zeven overwegend moslimlanden en zijn beleid om migrantengezinnen aan de grens te splitsen. En toen waren er de demonstraties die volgden op de politie-doding van George Floyd, een ongewapende zwarte man in Minnesota. Zijn dood in 2020 zorgde ervoor dat miljoenen mensen de straat op gingen en riepen om politiehervorming en een einde aan raciale discriminatie. Het was een van de grootste protestbewegingen in de geschiedenis van de VS.

Lagesse wijst ook op het feit dat demonstraties met extreemrechtse groepen ook aandacht hebben afgeleid. Bijna vier jaar na haar arrestatie, op 6 januari 2021, bestormden duizenden Trumps aanhangers het Capitool van de VS in een gewelddadige poging om de certificering van zijn verkiezingsverlies in 2020 te stoppen. “6 januari overschaduwde alles wat er eerder met de inauguratie gebeurde,” zei Lagesse.

Agressieve aanklachtpraktijken

Met een nieuwe Trump-presidentschap in het vooruitzicht, blijft Lagesse bezorgd dat er verdere onderdrukkingen van protesten op komst zijn. Ze gelooft dat Trumps agressieve retoriek richting zijn critici een meer onderdrukkend klimaat aangeeft. “De vorige keer kwam Trump aan de macht zonder veel te weten en zonder goed georganiseerd te zijn. Nu heeft hij het eerder gedaan, weet hij wat hij doet, en heeft hij al deze mensen die hem helpen,” zei ze. “Ik zou het niet verbazingwekkend vinden als er meer onderdrukkingen van protesteerders komen — en effectievere dit keer.”

Mark Goldstone, een in Washington gevestigde advocaat die aanvankelijk ongeveer 50 van de J20-verdachten vertegenwoordigde, maakt zich ook zorgen dat aanklagers agressiever zijn geworden in hun aanklachten tegen protesteerders. Hij verwees naar recente spraakmakende zaken zoals de jarenlange impasse tussen de politie en activisten die zich verzetten tegen een geplande wetshandhavingstraining in Atlanta, Georgia, bekend als “Cop City”.

“Er is Cop City in Atlanta, het primaire voorbeeld,” zei Goldstone. “Maar ook milieu- en klimaatveranderingsgroepen, Gaza-protestgroepen hebben aanklachten gezien die in een andere tijd misschien niet zouden zijn gemaakt.” Goldstone vreest dat, onder een tweede Trump-administratie, protesten zoals die in 2017 met een vergelijkbaar ijzeren antwoord kunnen worden beantwoord. “De aanklachten zouden waarschijnlijk standhouden, en de overheid zou waarschijnlijk lange gevangenisstraffen voor de verdachten eisen,” zei Goldstone. “En Trump-aanklagers zouden betogen dat maximale straffen moeten worden opgelegd aan deze mensen, vergelijkbaar met de manier waarop de [6 januari] verdachten werden behandeld.”

Protestmoeheid of bevroren effect?

Of er nieuwe protesten zullen ontstaan tegen een tweede Trump-termijn, moet nog blijken. Tot nu toe is de publieke reactie op Trumps overwinning relatief gematigd, zonder de massale demonstraties die de nasleep van zijn eerste overwinning in de presidentsverkiezingen van 2016 kenmerkten. Voorstanders merken op dat deze fletse reactie niet noodzakelijkerwijs te wijten is aan onderdrukkende wetshandhavingstactieken — of in ieder geval niet alleen daarom. Gibbons, de voorvechter van vrije meningsuiting, merkte op dat de George Floyd-protesten in 2020 volgden op de J20-vervolgingen en in intensiteit en schaal groeiden, zelfs nadat duizenden met traangas werden bestookt en gearresteerd.

In plaats daarvan suggereerde hij dat er een element van “protestmoeheid” en een “gevoel van machteloosheid” is na Trumps overwinning in de verkiezingen van 2024. “We hebben een daling gezien in het protesteren,” zei Gibbons. “Maar ik ben niet bereid te zeggen dat het gebrek aan protest te maken heeft met bevroren zijn.” Hij merkte op dat sommige van Trumps critici teleurgesteld waren in de huidige regering van president Joe Biden, vooral over zijn steun voor de verwoestende oorlog van Israël tegen Gaza. “Het voelt alsof, afgezien van Gaza, mensen echt uitgeput zijn van protest,” zei Gibbons, en voegde eraan toe dat zelfs protesten tegen de oorlog van Israël zijn afgenomen na honderden arrestaties bij campusprotesten in het afgelopen jaar.

Gibbons merkte op dat ook andere regeringsleiders, zowel op staats- als lokaal niveau, wetten hebben aangenomen om protest te ontmoedigen of te bestraffen. Een wet uit 2021, geleid door de Republikeinen in Florida, geeft bijvoorbeeld aan dat een protesteerder kan worden aangeklaagd voor een misdaad van de derde graad “als hij of zij opzettelijk deelneemt aan een gewelddadige openbare verstoring waarbij een samenkomst van drie of meer personen betrokken is.” Voorstanders hebben betoogd dat de wet kan worden gebruikt om aanklachten van “collectieve verantwoordelijkheid” in de rechtbank na te streven, en in 2024 oordeelde het Hooggerechtshof van Florida uiteindelijk dat vreedzame protesteerders niet konden worden aangeklaagd onder de wet.

“Er is een aanhoudende federale, staats- en lokale onderdrukking van dissent die begint met de inauguratie van Donald Trump en doorgaat via Cop City, die is ontworpen om mensen te ontmoedigen van protesteren,” zei Gibbons. Lagesse heeft ook opgemerkt dat veel protesteerders deze verkiezingscyclus lijken te zijn uitgeput. Maar ze gelooft dat vervolgingen zoals de hare een boodschap uitzenden die mensen weerhoudt van het uitoefenen van een van hun meest fundamentele rechten: het recht om te protesteren. “Als je een jonge tiener bent of iemand die om welke reden dan ook nog nooit iets heeft geprotesteerd en je leest de hele tijd in het nieuws: ‘Protester met pepperspray bespoten. Protester aangeklaagd voor misdaden. Protester gearresteerd. Protester geslagen met een wapen,’ dan ga je misschien niet de eerste keer protesteren,” zei Lagesse. “Misschien vertel je je kinderen dat ze niet moeten protesteren omdat het te gevaarlijk is.”