Hoe paus Franciscus de banden van de Kerk met Afrika heeft herzien

Hoe Paus Franciscus de banden van de Kerk met Afrika herdefinieerde

Afrika, met zijn enorme katholieke bevolking, stond centraal op de agenda van paus Franciscus. Duizenden kilometers van het Vaticaan, wordt de dood van paus Franciscus door miljoenen katholieken op het Afrikaanse continent betreurd. Franciscus, die beroemd was om zijn liberale omarming van alle groepen mensen en zijn uitgesproken steun voor arme en gemarginaliseerde gemeenschappen, was een sleutelpersoon op een continent dat soms wordt aangeduid als de “toekomst van de katholieke kerk”, omdat één op de vijf katholieken Afrikaan is.

Gedurende zijn pausdom versterkte paus Franciscus de recent gevestigde conventies van het Vaticaan door 10 Afrikaanse landen te bezoeken, waarmee hij de betrokkenheid van zijn voorgangers bevestigde. Voor de jaren 60 verlieten pausen zelden het Vaticaan.

Ook leiders in Afrika rouwen om zijn dood. De Keniaanse president William Ruto noemde de overleden paus iemand die “dienend leiderschap belichaamde door zijn nederigheid, zijn onverzettelijke toewijding aan inclusiviteit en rechtvaardigheid, en zijn diepe medeleven voor de armen en kwetsbaren”.

De bezoeken van paus Franciscus aan Afrika

Paus Franciscus maakte vijf reizen naar Afrika tijdens zijn pausdom, waarbij hij 10 landen bezocht. Hij koos ervoor om landen te bezoeken die in strijd verkeerden of te maken hadden met oorlog of lage conflicten. Ook richtte hij zich op landen die worstelden met economische en klimatologische uitdagingen. De paus schuwde het niet om de mis te vieren in achterstandswijken of de voeten van strijdende leiders te kussen in de hoop vrede te brengen.

Deze bezoeken volgden het voorbeeld van paus Johannes Paulus II (1980-2005), die meer dan 25 Afrikaanse landen bezocht tijdens zijn 25 jaar van dienst en de manier waarop het Vaticaan met het continent omging transformeerde. Paus Benedictus XVI (2005-2013) bezocht drie Afrikaanse landen over twee bezoeken.

De landen die paus Franciscus bezocht:

• 2015: Oost-Afrika (Oeganda, Kenia, Centraal-Afrikaanse Republiek)
• 2017-2019: Noord-Afrika (Egypte, Marokko)
• 2019: Indische Oceaan (Mozambique, Madagaskar, Mauritius)
• 2023: Democratische Republiek Congo en Zuid-Soedan

In zijn zesdaagse bezoek aan drie Afrikaanse landen in november 2015 werd hij met kleurrijke verwelkomingen en grote misvieringen ontvangen. In Nairobi, de Keniaanse hoofdstad, wordt de paus nog steeds herinnerd en geëerd voor het vieren van de mis in Kangemi, een arme wijk. Daar veroordeelde hij wat hij noemde “moderne vormen van kolonialisme” en wees erop dat de stedelijke armen in het land uitgesloten en niet goed bediend werden.

In een kleurrijke ontvangst in Oeganda genoot de paus van traditionele dansen van verschillende etnische groepen. Hij zegende tientallen kinderen die in zijn popemobiel werden gedrukt, terwijl hij door menigten van mensen reed die een glimp van hem wilden opvangen. Hij bezocht ook een behandelcentrum voor gehandicapte kinderen en sprak met meer dan 700 gehandicapten.

In de Centraal-Afrikaanse Republiek deed de paus het ongekende: hij begaf zich in een moslimbuurt te midden van religieuze spanningen die maanden hadden geduurd. Het PK5-gebied in de hoofdstad Bangui was daarvoor verboden terrein voor christenen, maar terwijl de paus naar een moskee ging, volgden menigten christenen hem binnen. Mensen die elkaar uit het oog waren verloren, huilden terwijl ze elkaar omarmden.

Paus Franciscus drong er bij beide partijen op aan om hun wapens neer te leggen en noemde Afrika “het continent van hoop” in zijn toespraken. Het bezoek leidde uiteindelijk tot een vredesovereenkomst tussen de strijdende facties, hoewel echte vrede nog vijf jaar op zich liet wachten.

Relatie met Afrikaanse bisschoppen

Paus Franciscus onderhield een goede relatie met verschillende Afrikaanse bisschoppen en hun verenigingen, hoewel hij ook kritiek kreeg van sommigen vanwege zijn standpunt over huwelijken tussen mensen van hetzelfde geslacht. In december 2023 autoriseerde de paus de zegen van paren van hetzelfde geslacht, een ongekende stap in de Kerk. Hij bepaalde dat dergelijke zegeningen kunnen worden uitgevoerd zolang ze geen onderdeel uitmaken van de reguliere rituelen van de Kerk.

Een van de groepen die zich verzet heeft tegen deze beslissing is het Symposium van Bisschoppelijke Conferenties van Afrika en Madagaskar (SECAM), dat de regel verwierp en de unie van mensen van hetzelfde geslacht beschreef als “onaanvaardbaar”. De groep, onder leiding van kardinaal Fridolin Ambongo uit de DRC, stelde dat “deze daden…onder geen enkele omstandigheid goedgekeurd mogen worden”.

Paus Franciscus reageerde op de kritiek door te benadrukken dat zijn focus lag op de zegen van de betrokken mensen, niet noodzakelijk op de unie. Hij zei: “We zijn allemaal zondaars: waarom dan een lijst maken van zondaars die de Kerk kunnen binnenkomen?”

In het geval van kritiek uit Afrika erkende paus Franciscus de zorgen. “Voor hen is homoseksualiteit vanuit cultureel oogpunt iets ‘slecht’; ze tolereren het niet,” zei hij.