Hoe nauwkeurig is de film ‘Conclave’ over het kiezen van een nieuwe paus?

Paulus Franciscus leidt een mis in januari 2024 in de Sixtijnse Kapel, waar kardinalen het conclaaf zullen houden om een nieuwe paus te kiezen na zijn dood vorige week. Het geheime proces om een nieuwe rooms-katholieke paus te kiezen begint op 7 mei, twee weken na de dood van paus Franciscus op 88-jarige leeftijd.

Fans van de Oscar-genomineerde film “Conclave”, die gaat over een pausverkiezing, denken misschien dat ze een voorsprong hebben op wat komen gaat. Maar hoe trouw is de film aan de werkelijkheid?

“Conclave” vertelt het verhaal van Kardinaal Thomas Lawrence, de decaan van het College van Kardinalen, gespeeld door acteur Ralph Fiennes. Lawrence is verantwoordelijk voor het leiden van de pausverkiezing of het conclaaf na de dood van de paus. Naarmate het conclaaf vordert, komen er geheimen en schandalen aan het licht die de kardinalen betreffen die in de running zijn voor het pausschap.

De af en toe terugkerende MovieFact functie van PolitiFact rapporteert over de nauwkeurigheid van non-fictiefilms, waarbij meestal de details worden vergeleken met historische gebeurtenissen. “Conclave” is fictie, maar we hebben besloten te onderzoeken wat de film goed en fout doet met betrekking tot het echte proces van het kiezen van de volgende paus.

“Conclave” blijft dicht bij de logistiek van een echte pausverkiezing, maar neemt meer vrijheden met hoe de personages deelnemen aan het proces. Als decaan neemt Kardinaal Lawrence beslissingen die niet toegestaan zouden zijn in een echt conclaaf.

De film “doet het redelijk goed” in het weergeven van de procedures van het conclaaf, aldus B. Kevin Brown, docent religiestudies aan de Gonzaga Universiteit. Maar Brown had enkele opmerkingen. Met betrekking tot de sets en kostuums zei Brown dat sommige kardinalen Romeinse kragen droegen die “niet helemaal correct” zijn, en de mis die voor het conclaaf werd gehouden leek geen altaar te hebben, een verhoogde structuur die voor ceremonies wordt gebruikt. Enkele verhaallijnen hebben geen openbare precedent in de geschiedenis van de katholieke kerk.

We vergeleken filmscènes met echte conclaven en controverses rondom kardinalen.

“Conclave” is grotendeels juist over het stemmen, rookkleuren en typische duur van conclaven. Na de dood van een paus neemt het College van Kardinalen het bestuur van de katholieke kerk op zich. Deze kardinalen, gekozen door pausen, dienen landen over de hele wereld. Alleen kardinalen onder de 80 jaar kunnen stemgerechtigden zijn.

Het conclaaf dat op 7 mei begint, zal 133 stemgerechtigden uit 71 landen hebben. Twee andere stemgerechtigden zijn weliswaar in aanmerking, maar zullen om gezondheidsredenen niet deelnemen.

Voor het conclaaf komen kardinalen samen voor vergaderingen die “algemene congregaties” worden genoemd, waar ze de prioriteiten van de katholieke kerk bespreken. Het conclaaf vindt plaats in de Sixtijnse Kapel in Vaticaanstad, zoals de film liet zien.

De stemming die in de film wordt getoond, is grotendeels nauwkeurig, gebaseerd op het proces zoals beschreven door de Verenigde Staten Conferentie van Katholieke Bisschoppen: stemgerechtigden stemmen per geheime stemming, lopen naar een kelk – een grote beker – zeggen een gebed en laten hun stemmen in de kelk vallen. Ze voeren vier stemronden per dag uit totdat een kandidaat een tweederde meerderheid ontvangt. Stemmen worden na elke ronde verbrand met chemicaliën die gekleurde rook produceren om aan te geven of er een paus is gekozen – zwarte rook betekent dat er niemand is gekozen en witte rook betekent dat de kerk een nieuwe paus heeft.

In de film duurt het drie dagen voordat de kardinaalstemgerechtigden een paus kiezen. Dit is consistent met de recente geschiedenis; Brown zei dat conclaven in de afgelopen 100 jaar drie tot vier dagen hebben geduurd. Volgens een artikel op History.com heeft “geen enkel conclaaf langer dan een week geduurd” sinds 1831.

In de film schendt Kardinaal Lawrence routinematig de regels van het conclaaf door informatie van buitenaf te ontvangen. De film toont Kardinaal Lawrence die communiceert met Monseigneur Raymond O’Malley (gespeeld door Brian F O’Byrne), en hem vraagt om informatie over de laatste bijeenkomst van de paus met Kardinaal Joseph Tremblay (John Lithgow) en de medische geschiedenis van Kardinaal Vincent Benitez (Carlos Diehz). Nadat de kardinalen schokken voelen in de Sixtijnse Kapel, vertelt O’Malley later aan Lawrence dat er een explosie is geweest op de Piazza Barberini, een groot plein in Rome.

Brown zei dat het ontvangen van informatie over gebeurtenissen die buiten het conclaaf plaatsvinden “de regels van het conclaaf zou schenden”. Kardinaalstemgerechtigden worden gedurende een conclaaf op een geheime locatie gehouden en hebben geen toegang tot telefoons, televisie of andere manieren om contact met het publiek te hebben.

Een kardinaal die “in pectore” is genoemd, of in het geheim, zou niet worden toegestaan om deel te nemen aan het conclaaf. In de film maakt Benitez, beschreven als de aartsbisschop van Kabul, Afghanistan, een verrassingsoptreden. Hij werd geselecteerd als kardinaal “in pectore” – of in het geheim – door de overleden paus. Senior kardinalen debatteren of Benitez zou moeten worden toegestaan om deel te nemen aan het conclaaf, en Kardinaal Lawrence besluit uiteindelijk dat hij “wettelijk een kardinaal is” en “het recht heeft om deel te nemen aan de verkiezing”.

In een echt conclaaf zou het onmogelijk zijn voor een kardinaal wiens identiteit niet bekend was gemaakt vóór de dood van de paus die hem benoemde, om deel te nemen aan het conclaaf. Het canonieke recht, het systeem van wetten en regels van de katholieke kerk, zegt dat een paus iemand kan selecteren om kardinaal te worden en die persoon geheim kan houden. Zolang de identiteit van de kardinaal niet wordt onthuld, is de kardinaal in pectore niet verplicht om kardinaal taken uit te voeren, maar heeft ook geen kardinaalrechten, zoals deelname aan een conclaaf.

“Dit kan gedaan worden, zoals de film suggereert, om veiligheidsredenen in situaties waarbij de benoeming van de kardinaal hem in gevaar kan brengen vanwege de politieke situatie waarin hij zich bevindt,” zei Brown. Als een kardinaal in pectore zijn benoeming niet openbaar had gemaakt vóór de dood van een paus, zei Brown, zou de status van de kardinaal vervallen en “is hij niet langer een kardinaal, zelfs als de naam van de kardinaal wordt ontdekt in het testament van de paus of een ander document na zijn dood.”

Dit gebeurde in het echte leven: paus Johannes Paulus II selecteerde vier kardinalen in pectore, waarvan hij er slechts drie onthulde, uit China, Oekraïne en Letland, vóór zijn dood. De benoeming van de andere kardinaal verviel toen Johannes Paulus II in 2005 stierf.

Kardinalen zouden proberen om te leren over schandalen vóór het conclaaf, maar geruchten doen zich voor. In de film komen Kardinaal Joshua Adeyemi (gespeeld door Lucian Msamati) en Tremblay naar voren als frontrunners om paus te worden tijdens de stemming, maar hun ambities worden de kop ingedrukt wanneer Lawrence bevindingen over hun verleden aan het licht brengt. Adeyemi had een geheime relatie en mogelijk een kind verwekt, en Tremblay werd beschuldigd van simonie, wat Brown beschrijft als de “verkoop van een ambt”.

In de praktijk proberen kardinalen schandalen en controverses te onderdrukken vóór de verkiezing. “Er vindt zeker politiek plaats en de kardinalen zullen hun best doen om ervoor te zorgen dat er geen kardinaal met een schandaal wordt gekozen,” zei Brown. “Het is echter waarschijnlijk dat de kardinalen hun best zouden doen om elke geur van schandaal te identificeren voordat het conclaaf begint.”

Bijvoorbeeld, in het echte leven heeft Kardinaal Angelo Becciu in 2020 zijn kardinaalrechten en -privileges neergelegd en werd hij in 2023 veroordeeld voor financiële misdaden; hij beweerde dat hij nog steeds kon stemmen in het conclaaf van 2025 omdat Franciscus hem niet had uitgesloten van deelname. Kardinaal Pietro Parolin, de staatssecretaris van de Romeinse Curie, onthulde twee brieven van Franciscus waarin stond dat Kardinaal Becciu niet kon deelnemen aan het conclaaf, volgens berichten in de Italiaanse media.

Dit gebeurde tijdens de algemene congregatie, zei Brown, wanneer kardinalen niet op een geheime locatie zijn. Het is “niet ongehoord dat kardinalen proberen twijfels te zaaien over een kandidaat die ze tegenstaan”, zei hij. Dit overkwam Franciscus – toen bekend als Kardinaal Jorge Mario Bergoglio. Toen Franciscus momentum kreeg tijdens het conclaaf van 2013, “begonnen er geruchten te circuleren dat hij slechts één long had,” zei Brown. Franciscus vertelde over het voorval in een interview voor een boek dat in 2024 werd gepubliceerd. Toen een kardinaal Franciscus vroeg of het gerucht waar was, zei hij dat hij meer dan 50 jaar geleden een deel van zijn long had laten verwijderen na een luchtweginfectie.