Hoe de politiek van de doom-loop overwonnen kan worden

Nieuwe hoop in donkere tijden

Het lijkt misschien bizar om in deze donkere tijden over hoop te spreken. In Palestina gaat de gruwel van genocidale geweld gepaard met de misselijkmakende instemming van westerse mogendheden. In Soedan woedt er oorlog, waarbij de mensen in Darfur opnieuw worden geconfronteerd met oorlogsmisdaden op grote schaal. In de Verenigde Staten heeft de bliksemsnelle opmars van autoritarisme velen verrast en verwoesting achtergelaten.

Toch is er hoop. Over de ijzige grond van politieke repressie en reactie komen de groene scheuten van mogelijkheden omhoog, met verschillende bewegingen die wijzen op een paradigmawisseling die de mens voor winst plaatst en zo een pad voor progressieven uitzet.

Het nieuwste voorbeeld is de overwinning van Zohran Mamdani in de voorverkiezingen van de Democratische Partij voor de burgemeester van New York. Mamdani was succesvol omdat hij zich richtte op de economische moeilijkheden van de armen en de middenklasse en beloofde gratis fundamentele basisbehoeften, zoals openbaar vervoer en kinderopvang. Belangrijk is dat hij voorstelde om dit te financieren door belastingen op bedrijven en de rijken te verhogen.

In het Verenigd Koninkrijk, na jaren in de politieke woestijn, verenigen verschillende progressieven zich achter de kandidatuur van Zack Polanski om de Groene Partij te leiden. Na zijn aankondiging om de leiderschapspositie te betwisten, steeg het aantal partijleden in de eerste maand met 8 procent, terwijl mensen zijn oproep om de macht van bedrijven in te perken, de rijken te belasten en ervoor te zorgen dat de staat de 99 procent dient in plaats van de 1 procent, omarmden.

In het Globale Zuiden zijn soortgelijke trends zichtbaar. In India slaagde de Congresspartij er in de laatste verkiezingen eindelijk in om de saffraangolf van de regerende Bharatiya Janata-partij te stoppen door onvoorwaardelijke inkomensondersteuning voor elke arme familie te beloven, naast universele, cashloze gezondheidszorg. Dit volgde op een van de grootste basisinkomenproeven ter wereld, uitgevoerd in Hyderabad, die enorm opwindende resultaten opleverde die de denkwijze van de Congresspartij voedden, met beleid dat gefinancierd zal worden door meer herverdelende belastingen.

Evenzo hebben de erfgenamen van de anti-apartheidsstrijd in Zuid-Afrika een landelijke beweging opgebouwd om de verlenging van wat aanvankelijk een noodhulpgeld was tijdens de COVID-19-pandemie om te vormen tot een permanent basisinkomen, ontworpen om economische zekerheid voor iedereen te waarborgen. Naast het verhogen van progressieve belastingen, is een van de spannendste ideeën die uit deze strijd voor economische rechtvaardigheid is voortgekomen, om het basisinkomen te kaderen (en te financieren) als een “rechtmatige aandeel” waar elke burger recht op heeft als hun deel van de rijkdom van het land.

Wat verenigt al deze verschillende ontwikkelingen? Om hier enige zin aan te geven, moeten we ons eerst herinneren dat de twee fundamentele vragen van alle politiek eenvoudigweg zijn: wie krijgt wat en wie beslist. In onze huidige wereldwijde kapitalistische orde beslissen de (zeer) rijken, en zij wijzen het meeste van de bestaande rijkdom aan zichzelf toe. Zoals heersers door de eeuwen heen, zetten zij de armen tegen degenen die nog minder hebben, en behouden zo hun dominantie door middel van verdeel-en-heers.

In het hart van deze strategie zit een fundamentele leugen, die eindeloos wordt herhaald door de architectuur van bedrijfsdesinformatie. De leugen is: er is niet genoeg voor iedereen, omdat we in een wereld van schaarste leven. Vanuit deze vreselijke premisse komt de gewelddadige verdeling van de wereld in “wij” en “zij”, waarbij de grens tussen de één en de ander bepaalt wie wel en wie geen toegang heeft tot wat nodig is om een fatsoenlijk leven te leiden. Van daaruit is het een korte stap naar het disciplinaire begrip van “verdienste”, dat de schijn van morele rechtvaardiging toevoegt aan anders ongemakkelijke uitsluitingen.

De hedendaagse opkomst van de extreemrechtse politiek is niet meer dan een uitdrukking van deze fundamentele spanningen. Wanneer mensen massaal moeite hebben om rond te komen, eisen ze meer, en wanneer ze dat doen, verdubbelen degenen die de financiële touwtjes en het narratief in handen hebben op het verhaal dat in een wereld van schaarste mensen alleen meer kunnen hebben als andere, “minder verdienende” mensen niets hebben.

In deze historische tragedie speelt de extreemrechtse politiek een verraderlijke rol door de rijken en machtigen te beschermen tegen onvrede door verdeeldheid te zaaien onder de verarmden. Terwijl het centrum-links – lange tijd de hulpeloze medeplichtige – de rol van de nuttige idioot speelt, zonder vraagtekens bij de oprichters mythe van schaarste en dus gedoemd is om voor altijd te proberen het onmogelijke te bereiken: de symptomen van ongelijkheid behandelen zonder ooit de onderliggende oorzaak aan te pakken.

Het alternatief voor deze doemlooppolitiek is duidelijk wanneer je er even over nadenkt, en het is wat elk van de spannende voorbeelden hierboven onderscheidt. De eerste stap is een duidelijke, zelfverzekerde bevestiging van wat de meesten van ons intuïtief weten te zijn waar: dat overvloedige rijkdom in onze wereld bestaat. Inderdaad, de cijfers maken duidelijk dat er meer dan genoeg is om rond te delen. Het probleem is natuurlijk dat deze rijkdom slecht verdeeld is, met de top 1 procent die meer dan 95 procent van de rest van de mensheid controleert, en met veel bedrijven die rijker zijn dan landen, en met die trends die alleen maar erger zullen worden naarmate de hyper-elite de regels schrijft en het politieke spel manipuleert.

De tweede, meest vitale stap is om de vraag naar verdeling weer centraal te stellen in de politiek. Als gewone mensen moeite hebben om rond te komen ondanks de overvloedige rijkdom, dan is dat alleen omdat sommigen te veel hebben terwijl de meesten niet genoeg hebben.

Dit is precies wat progressieven in de VS, het VK, India en Zuid-Afrika hebben gedaan, en dat heeft duidelijk grote effect gehad. En dat zou geen verrassing moeten zijn – de gegevens tonen keer op keer aan dat gelijkheid populair is, kiezers houden van eerlijkheid, en overweldigend veel mensen steunen grenzen aan extreme rijkdom.

De derde stap is om progressieve eisen te kaderen als beleid dat voldoet aan de basisbehoeften van mensen. Wat verenigt gratis kinderopvang, gezondheidszorg en transport? Heel simpel, elk van deze eenvoudige maatregelen zal onevenredig veel voordeel opleveren voor de arme, werkende meerderheid en doet dat precies omdat ze onvermijdelijke dagelijkse uitgaven vertegenwoordigen die de koopkracht van gewone mensen beperken. Evenzo is basisinkomen aantrekkelijk omdat het eenvoudig is en omdat het de belofte biedt van fundamentele economische zekerheid voor de meerderheid die dat momenteel mist.

Wat deze beleidsvoorstellen en de platforms die ze hebben komen te vertegenwoordigen ook verenigt, is dat ze op belangrijke manieren onvoorwaardelijk zijn. Het is moeilijk te veel te benadrukken hoe radicaal dit is: bijna elk aspect van het wereldwijde sociale beleid is in de een of andere zin voorwaardelijk. De gegarandeerde voorziening van fundamentele basisbehoeften voor iedereen zonder uitsluiting gaat tegen het idee van schaarste en zijn lafhartige metgezel, verdienste.

Wat het zegt, is dat we allemaal verdienen omdat we allemaal mensen zijn, en om die reden zullen we de beschikbare middelen gebruiken om ervoor te zorgen dat we allemaal ten minste de basisbehoeften hebben die nodig zijn voor een fatsoenlijk leven.

In deze radicale boodschap is er volop hoop. Onze taak is nu om het te koesteren en te helpen groeien.