Het Weer Achter Eerdere Hittegolven Kan Veel Dodelijker Terugkeren

De dodelijke gevolgen van hittegolven in Europa

De weerspatronen die in de afgelopen drie decennia enkele van de meest extreme hittegolven in Europa hebben veroorzaakt, kunnen veel dodelijker blijken te zijn in het huidige, warmere klimaat. Dit kan wekelijks sterfgevallen doen toenemen naar niveaus die we tijdens de COVID-pandemie zagen, volgens een studie gepubliceerd in Nature Climate Change.

“We hebben aangetoond dat als dezelfde weersystemen zich zouden voordoen, nadat we veel meer warmte in de atmosfeer hebben vastgelegd door broeikasgassen, de intensiteit van de hittegolven sterker wordt en het dodental stijgt,” zei hoofdauteur Christopher Callahan, die de studie voltooide als postdoctoraal onderzoeker aan de Stanford Doerr School of Sustainability en recentelijk tot de faculteit van de Indiana University is toegetreden.

De wereldwijde gemiddelde temperaturen zijn de afgelopen jaren benaderd tot 1,5 graden Celsius boven pre-industriële niveaus en ongeveer 0,7 graden boven het gemiddelde van 2003, toen een hittegolf meer dan 20.000 mensen in Europa het leven kostte. Dit jaar, 2025, schatten onderzoekers dat duizenden mensen mogelijk zijn overleden door extreme hitte tijdens de vierde heetste zomer in de Europese geschiedenis.

Met behulp van een combinatie van kunstmatige intelligentie en statistische technieken uit de economie, schatten Callahan en zijn collega’s dat weerspatronen zoals in 2003 tot 17.800 extra sterfgevallen in één week op het continent kunnen leiden in het huidige klimaat, vergeleken met 9.000 zonder opwarming van de aarde. Bij een temperatuurstijging van 3 graden Celsius boven pre-industriële niveaus, toont hun modellering aan dat wekelijks extra sterfgevallen door een weersysteem zoals dat van 2003 kunnen oplopen tot 32.000.

Een recept voor rampen

Dodelijke hittegolven in Europa volgen vaak op het stilvallen van een hogedrukgebied, of “hittekoepel”, boven land dat al maanden door lage neerslag dor is. In de zomer van 2003 hield een extreme versie van deze combinatie de temperaturen gedurende twee weken rond de 38 graden Celsius (100 graden Fahrenheit) in grote delen van West-Europa.

In Frankrijk werden lichamen in gekoelde vrachtwagens opgeslagen omdat de mortuaria vol raakten. De temperaturen waren zo extreem dat het evenement de gebruikelijke waarschijnlijkheidsberekeningen doorbrak, die suggereerden dat zonder klimaatverandering het misschien een een-in-een-miljoen-jaar evenement zou zijn.

“Dat evenement, dat verwoestend was vanuit gezondheids perspectief, was op dat moment extreem statistisch zeldzaam, en toch weten we dat het mogelijk is dat de weersomstandigheden die het veroorzaakten opnieuw kunnen optreden, maar in wat nu een veel warmer klimaat is,” zei co-auteur Noah Diffenbaugh, de William Wrigley Professor aan de Stanford Doerr School of Sustainability.

Tot nu toe wisten onderzoekers echter niet wat het waarschijnlijke dodental zou zijn als dezelfde weersomstandigheden zich in het huidige klimaat twee decennia later of in de toekomst na verdere wereldwijde opwarming voordoen.

Exponentieel risico

Wetenschappers weten al tientallen jaren dat extreme hittegolven naar verwachting zullen verergeren naarmate de aarde verder opwarmt, en groeiend bewijs toont aan dat de risico’s van hittegerelateerde sterfgevallen exponentieel kunnen toenemen naarmate het warmer wordt. De nieuwe studie laat zien hoe dit zich in Europa kan ontvouwen. “Deze gebeurtenissen zouden net zo erg kunnen zijn als enkele van de slechtste weken van COVID tegen het midden van de eeuw,” zei co-auteur Marshall Burke, een professor in de milieusociale wetenschappen aan Stanford.

De onderzoekers gebruikten statistische en machine learning-methoden, waaronder een model ontwikkeld door co-auteur Jared Trok, een Ph.D. student in Diffenbaughs groep aan Stanford. Ze incorporateerden meteorologische gegevens, dagelijkse oppervlaktetemperaturen en sterfgevallen uit 924 subnationale regio’s in Europa tijdens vijf belangrijke hittegolven tussen 1994 en 2023, evenals de wereldwijde gemiddelde temperaturen in de 12 maanden voorafgaand aan elk hitte-evenement.

Het brede scala aan menselijke invloed op het klimaat gedurende deze periode, van 0,5 tot 1,3 graden Celsius boven de pre-industriële basislijn, stelde de onderzoekers in staat om een spectrum van mogelijke hittegolfcondities te onderzoeken. Zoals eerder studies aantonen, hangt het sterfterisico af van de temperaturen waaraan een bepaalde locatie gewend is, met warmere locaties die iets minder gevoelig zijn voor hoge temperaturen dan koelere regio’s.

“We vergelijken Parijs niet met Amsterdam, maar vergelijken Parijs met zichzelf tijdens de zeer slechte augustus-hittegolf van 2003 en de normale augustus van 2002,” legt Burke uit. “Dat stelt ons in staat om de impact van hitte te isoleren van alle andere factoren die de sterfte zouden kunnen beïnvloeden, hetzij in de tijd of op verschillende plaatsen.”

De gegevens tonen een scherpe stijging in sterfgevallen na een dag rond de 30 graden Celsius (86 graden Fahrenheit), zelfs in de warmste regio’s, “wat mogelijk de grenzen van aanpassing aan de heetste omstandigheden weerspiegelt,” schrijven de auteurs.

Onderbereid voor de toekomst

Over het algemeen, als toekomstige samenlevingen zich blijven aanpassen zoals in de afgelopen decennia, schatten de auteurs dat aanpassingen aan hogere temperaturen slechts ongeveer één op de tien van de sterfgevallen door extreme hitte kunnen voorkomen. Hoewel meer onderzoek nodig is om te begrijpen welke interventies het meest effectief zijn, kunnen maatregelen zoals het uitbreiden van de toegang tot airconditioning en schaduw, het renoveren van huizen en scholen voor betere ventilatie, en het opzetten van programma’s om op geïsoleerde mensen te letten, levensreddend zijn.

“Als nieuwe of snellere aanpassingen ontstaan, kunnen deze dodenaantallen nog verder worden verminderd,” zei Callahan. Ziekenhuizen en gezondheidsystemen kunnen zich voorbereiden door capaciteit op te bouwen voor de soorten plausibele scenario’s met hoge impact die in het nieuwe artikel worden beschreven, in plaats van te plannen op basis van gemiddelde temperatuurprojecties.

“Veel van de reden voor extra sterfgevallen is omdat we gewoon zo onderbereid zijn voor deze evenementen. Vergelijkbaar met tijdens COVID, toen het gezondheidssysteem volledig ontregeld was, kunnen mensen niet naar het ziekenhuis, moeten ziekenhuizen mensen vroeg ontslaan,” zei Burke. “Dus, zelfs als je iets ergs overkomt dat helemaal niets met hitte te maken heeft, zal je zorg lijden en zullen de gezondheidsresultaten verslechteren.”

Diffenbaugh benadrukte dat de resultaten de noodzaak onderstrepen om ons nu voor te bereiden op grotere extremen. Individuele jaren met wereldwijde temperaturen die 1,5 graden Celsius boven pre-industriële niveaus komen, gebeuren al, en het weer dat die jaren dodelijk kan maken, is niet hypothetisch. “Er zijn veel redenen om sceptisch te zijn over toekomstige klimaatprojecties, maar we kunnen ons in ieder geval voorbereiden voor het geval de weersomstandigheden die we al hebben ervaren opnieuw optreden, maar in een warmer klimaat,” zei hij.