Haitiaanse ‘vodou’-moorden: Waarom vermoordde een bende bijna 200 mensen?

Uitleg over de moorden in Haïti: Waarom heeft een bende bijna 200 mensen vermoord?

Bijna 200 mensen zijn omgekomen in Haïti door beschuldigingen van “heksenijverheid”. De moordpartij in de kustwijk Cite Soleil in de hoofdstad zou zijn opgedragen door een bendeleider, die beweerde dat de slachtoffers hekserij tegen zijn kind hadden gebruikt.

Hier is meer over de laatste uitbarsting van bendegeweld in de Caribische natie:

Wat is er gebeurd in Haïti?

Op 6 en 7 december zijn minstens 184 mensen omgekomen in Cite Soleil, een arme, uitgestrekte sloppenwijk aan de zee die al lange tijd wordt geteisterd door bendegeweld in de hoofdstad Port-au-Prince. De moorden vonden plaats in de wijk Wharf Jeremie.

De woordvoerder van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties meldde maandag dat 127 van de slachtoffers ouderen waren. De VN voegde eraan toe dat bendeleden de lichamen hadden verbrand en in zee hadden gegooid.

Er is gerapporteerd dat veel Haïtianen hun huizen in Port-au-Prince hebben verlaten na het bendegeweld van het afgelopen weekend. Maandag riep VN-secretaris-generaal Antonio Guterres de Haïtiaanse autoriteiten op om de moorden grondig te onderzoeken en ervoor te zorgen dat “de daders van deze en alle andere mensenrechtenschendingen en -inbreuken voor het gerecht worden gebracht”, aldus zijn woordvoerder Stephane Dujarric. De Haïtiaanse regering en de Europese Unie hebben de aanvallen veroordeeld.

Wie heeft de massacre in Haïti besteld en waarom?

De massacre werd “georganiseerd door de leider van een krachtige bende” in Cite Soleil, vertelde VN-Hoge Commissaris voor Mensenrechten Volker Turk maandag aan verslaggevers in Genève.

Op zondag identificeerden twee lokale mensenrechtenorganisaties deze bendeleider als Jean Monel Felix, ook wel bekend als “King Micanor”. Hij gaf de opdracht voor de moorden nadat zijn kind ziek werd en op zaterdagmiddag overleed.

Een lokale mensenrechtenorganisatie, het Nationaal Netwerk voor Mensenrechten (RNDDH), meldde dat Felix naar verluidt advies had ingewonnen bij een “Vodou” priester die oudere mensen in de omgeving beschuldigde van hekserij om het kind te schaden.

Volgens de Haïtiaanse organisatie voor vrede en ontwikkeling (CPD) besloot hij om wreed alle ouderen en Vodou-beoefenaars te straffen die, in zijn verbeelding, in staat zouden zijn om een slechte vloek op zijn zoon te werpen. “De soldaten van de bende waren verantwoordelijk voor het identificeren van slachtoffers in hun huizen om hen naar de vestiging van de baas te brengen voor executie,” aldus CPD.

In oktober schatte de VN dat de bende van Felix ongeveer 300 leden telt en invloed uitoefent over het gebied tussen de belangrijkste haven van de hoofdstad en de internationale luchthaven, Toussaint Louverture International Airport.

Felix is ook verbonden aan een bendecoalitie die bekendstaat als Viv Ansanm (Samen Leven), geleid door een voormalige politieagent, Jimmy “Barbecue” Cherizier.

Wat is Vodou?

Vodou, ook wel bekend als “voodoo”, is een monotheïstische volksreligie die in de 16e en 17e eeuw ontstond onder Afrikanen die waren ontvoerd en tot slaaf gemaakt uit het gebied van het huidige Nigeria en naar Saint-Domingue, de Franse kolonie, werden gebracht. Saint-Domingue werd in 1804 de onafhankelijke staat Haïti na de succesvolle Haïtiaanse Revolutie.

De fundamenten van de religie zijn vermoedelijk geworteld in tribale religies uit West-Afrika. Vodou is afgeleid van de Fon-taal en betekent “geest” of “deity”. De religie is centraal in de Haïtiaanse cultuur.

Antropoloog Ira Lowenthal vertelde in 2015 aan de Britse krant The Guardian dat Vodou een reactie was op slavernij, die de tot slaaf gemaakten als vee behandelde. “Vodou zegt: ‘nee, ik ben geen koe. Koeien kunnen niet dansen, koeien zingen niet. Koeien kunnen geen God worden. Niet alleen ben ik een mens – ik ben aanzienlijk menselijker dan jij,'” aldus Lowenthal.

Voor velen in het Westen was de eerste kennismaking met Vodou het boek “The Magic Island”, geschreven door een witte journalist, William Seabrook, en gepubliceerd in 1929. Seabrook gebruikte raciaal gecodeerde taal, zoals “schreeuwende, wringende zwarte lichamen”, om de praktijk te beschrijven.

Vodou is historisch gezien aangevallen door andere religies en negatieve stereotypen over Vodou zijn lange tijd gebruikt om de Haïtiaanse cultuur te pathologiseren. Eerder dit jaar, voor de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten, overspoelden desinformatie en claims dat Haïtiaanse immigranten in Ohio buurtkatten en -honden zouden stelen en opeten het internet. Dit werd gepopulariseerd door de Republikeinse president-elect Donald Trump, die het onderwerp aanhaalde tijdens presidentiële debatten om zijn anti-immigratiecampagne te ondersteunen.

Hoe ernstig is het bendegeweld in Haïti?

Bendegeweld is wijdverspreid in Haïti en de laatste moorden hebben het dodental door bendegeweld dit jaar alleen al op 5.000 mensen gebracht, zei Turk maandag.

Er was een scherpe stijging van het geweld in februari dit jaar toen Viv Ansanm een gecoördineerde offensief lanceerde, waarbij delen van de hoofdstad en enkele landelijke gebieden onder controle werden genomen, met de claim dat ze premier Ariel Henry wilden omverwerpen. Dit gebeurde terwijl Henry op een officiële bezoek aan Kenia was om te vragen of een VN-ondersteunde, Keniaanse politieondersteuningsmissie kon helpen het bendegeweld in Haïti te verminderen. In maart waarschuwde “Barbecue” Cherizier dat als Henry niet zou aftreden, er een burgeroorlog in Haïti zou komen.

In april trad Henry af nadat hij enkele maanden niet was toegestaan om terug te keren naar het land, wat de weg vrijmaakte voor de installatie van een overgangsraad om een nieuwe premier aan te wijzen en uiteindelijk presidentsverkiezingen te houden. De ontslagbrief van Henry werd ondertekend in Los Angeles.

De overgangsraad benoemde Garry Conille als interim-premier eind mei. In november, te midden van interne politieke strijd tussen Conille en de raad, werd een nieuwe premier benoemd – Alix Didier Fils Aime. Hij werd op 11 november beëdigd.

Bendes controleren 80 procent van de hoofdstad Port-au-Prince, waar geweld frequent is. Geen van de autoriteiten, verzwakt door interne strijd, noch de Keniaanse politieondersteuningsmissie heeft de aanvallen kunnen stoppen.

Mensenrechtenorganisaties hebben slechts beperkte toegang tot bendegebieden en zijn afhankelijk van getuigenverslagen om het bendegeweld te rapporteren. Op 25 november evacueerde de VN haar personeel uit Port-au-Prince te midden van toenemend geweld. Een week daarvoor had Artsen zonder Grenzen, bekend onder de Franse initialen MSF, aangekondigd dat ze hun diensten in de hoofdstad stopzetten vanwege “geweld en bedreigingen van de politie”.

Bendegeweld heeft meer dan 700.000 Haïtianen intern ontheemd gelaten per oktober, volgens de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) van de VN. Meer dan de helft van de ontheemden zijn kinderen.