Guantanamo op 23-jarige leeftijd: Wat staat er te wachten voor de ‘wetteloze’ detentieplaats?

Guantanamo op 23: Wat staat er te wachten voor de ‘wetloze’ detentieplaats?

Met nog 15 gedetineerden, dringen voorstanders er bij Biden op aan om meer Gitmo-gedetineerden vrij te laten voordat hij op 20 januari zijn ambt verlaat. De detentieplaats in Guantanamo Bay, Cuba, viert zaterdag zijn 23-jarige bestaan.

Voor Mansoor Adayfi, een voormalige gedetineerde, markeert deze verjaardag 23 jaar van “onrecht, wetloosheid, machtsmisbruik, marteling en onbepaalde detentie”. Slechts 15 gevangenen blijven over in de Amerikaanse militaire gevangenis, bekend als Gitmo, die ooit ongeveer 800 moslimmannen huisvestte. Dit afnemende aantal geeft voorstanders hoop dat de faciliteit uiteindelijk zal worden gesloten, waarmee een eind komt aan het duistere hoofdstuk van de geschiedenis dat het vertegenwoordigt.

Adayfi, die nu als coördinator werkt voor het Guantanamo Project bij de belangenorganisatie CAGE International, zegt dat het sluiten van Gitmo werkelijk betekent dat er gerechtigheid moet worden geleverd aan de huidige en voormalige gedetineerden.

Guantanamo werd in 2002 geopend om gevangenen te huisvesten die betrokken waren bij de zogenaamde “oorlog tegen terrorisme”, als reactie op de aanvallen van 11 september 2001 in de VS. Gedetineerden werden gearresteerd in landen over de wereld op verdenking van banden met al-Qaeda en andere groepen. Velen ondergingen gruwelijke martelingen in geheime detentiecentra, bekend als black sites, voordat ze naar Guantanamo werden overgebracht.

In Gitmo hadden gedetineerden weinig juridische rechten. Zelfs degenen die waren goedgekeurd voor vrijlating via het alternatieve rechtssysteem van Guantanamo, bekend als militaire commissies, bleven jaren gevangen zonder mogelijkheid om hun detentie aan te vechten. De gevangenis is dan ook synoniem geworden voor de grootste misstanden van de Amerikaanse overheid in het tijdperk na 9/11.

In de afgelopen weken heeft de administratie van de afzwaaiende president Joe Biden de overdracht van gedetineerden uit Guantanamo versneld, voorafgaand aan het einde van zijn termijn op 20 januari. Op maandag heeft de Amerikaanse overheid 11 Jemenitische gedetineerden vrijgelaten en hen in Oman hervestigd. Vorige maand werden twee gedetineerden overgebracht naar Tunesië en Kenia.

‘Waanzin’

Daphne Eviatar, directeur van het programma Security with Human Rights (SWHR) bij Amnesty International USA, zei dat het sluiten van de faciliteit mogelijk is. Ze stelde dat de resterende gedetineerden naar andere landen of naar de VS kunnen worden overgebracht, waar ze door het Amerikaanse rechtssysteem zouden gaan.

Het Congres heeft in 2015 een verbod opgelegd op de overdracht van Gitmo-gevangenen naar Amerikaans grondgebied. Maar Eviatar gelooft dat het Witte Huis kan samenwerken met wetgevers om het verbod op te heffen, vooral nu er nog zo weinig gevangenen in de faciliteit zijn.

“Het is een symbool van wetloosheid, van islamofobie,” zei Eviatar over Guantanamo. “Het is een complete schending van de mensenrechten. Voor de Verenigde Staten, die zoveel mensen zo lang zonder rechten, zonder aanklacht of proces hebben vastgehouden, is het gewoon verschrikkelijk. En het feit dat dit vandaag de dag, 23 jaar later, nog steeds aan de gang is, is waanzin.”

Barack Obama maakte het sluiten van de gevangenis tot een van zijn belangrijkste beloftes tijdens zijn verkiezingscampagne in 2008, maar na zijn aantreden stuitten zijn plannen op sterke Republikeinse tegenstand. Tegen het einde van zijn tweede termijn gaf Obama spijt te hebben over het falen om de faciliteit in de vroege fase van zijn presidentschap te sluiten.

Van de 15 resterende Gitmo-gevangenen komen er drie in aanmerking voor vrijlating, volgens het Pentagon. Drie anderen kunnen voor de Periodieke Beoordelingscommissie van Guantanamo verschijnen, die beoordeelt of gedetineerden veilig kunnen worden overgebracht.

Terwijl de aanstaande president Donald Trump eerder heeft beloofd de gevangenis open te houden, zei Eviatar dat hij de faciliteit misschien als inefficiënt beschouwt.

Dringende oproep tot actie

De Friends Committee on National Legislation (FCNL), een Quaker-organisatie voor sociale rechtvaardigheid, onderstreepte de urgentie voor Biden om actie te ondernemen voordat Trump aan de macht komt. “Met president-elect Trump die zich sterk verzet tegen het sluiten van Guantanamo, is de noodzaak voor president Biden om de gevangenis te sluiten dringender dan ooit,” zei Devra Baxter, een programma-assistent voor militarisme en mensenrechten bij FCNL, in een verklaring.

“Het sluiten van Guantanamo kan alleen gebeuren door de overdracht van de laatste drie mannen die nog niet zijn aangeklaagd en het afronden van pleidooiovereenkomsten met degenen die dat wel zijn.”

In plaats van pleidooiovereenkomsten voor de gedetineerden af te ronden, heeft minister van Defensie Lloyd Austin geprobeerd om overeenkomsten voor drie 9/11-verdachten te annuleren, die waren bereikt met militaire aanklagers om de gevangenen de doodstraf te besparen in ruil voor schuldige pleidooien. Nu beoordelen de rechtbanken de geldigheid van de overeenkomsten en Austins veto daartegen.

Eviatar zei dat Austins poging om de pleidooiovereenkomsten te verijdelen gelijkstaat aan politieke inmenging. “Het is een zeer vreemde situatie. Ik begrijp niet waarom de Biden-administratie, die zegt dat ze Guantanamo wil sluiten, de minister van defensie zou laten komen om de pleidooiovereenkomsten te stoppen. Het slaat nergens op.”

Adayfi van CAGE zei dat de toestand rondom de pleidooiovereenkomsten laat zien dat er geen functionerend rechtssysteem in Guantanamo is. “Het is een grote grap,” zei hij. “Er is geen gerechtigheid in Guantanamo. Er is geen wet. Er is absoluut niets. Het is een van de grootste schendingen van de mensenrechten in de 21e eeuw.”

Adayfi voegde eraan toe dat de VS zijn idealen over vrijheid, democratie en mensenrechten kan hebben of Guantanamo, maar niet beide. “Ik geloof dat ze Guantanamo hebben,” zei hij.