‘Geen voedsel meer’: Amerikaanse bezuinigingen treffen hulporganisaties in Noord-Nigeria

Geen voedsel meer: In het noorden van Nigeria raken de Amerikaanse bezuinigingen op humanitaire hulporganisaties steeds meer beklemmend. Organisaties zoals het Wereldvoedselprogramma (WFP) zijn gedwongen om hun hulp te verminderen of zelfs volledig te stoppen met hun operaties.

Maiduguri, Nigeria – Soms voelt het voor Zara Ali alsof haar dochter al ziek ter wereld is gekomen. Op een recente doordeweekse dag hield de 30-jarige moeder haar zieke peuter op schoot terwijl ze buiten een overheidsziekenhuis in Maiduguri zat, de hoofdstad van de Borno-staat in het noordoosten van Nigeria. De twee hadden net weer een doktersafspraak gehad in de hoop het kind te genezen.

Hoewel Amina, die zich net als elke andere zieke tweejarige gedraagt, een bruinachtige haarkleur heeft die op verschillende plekken bijna kaal lijkt, is dat een zichtbare aanwijzing van de ondervoeding die artsen eerder hebben vastgesteld. Ondanks maandenlange behandeling met een eiwitrijke, kant-en-klare pasta, zegt Ali dat de vooruitgang langzaam gaat en dat haar dochter mogelijk meer ziekenhuisbezoeken nodig heeft. “Ze wordt ziek, herstelt een beetje, en wordt dan weer ziek,” zei ze gefrustreerd.

Ali en haar gezin hebben al meerdere keren van huis moeten verhuizen vanwege het conflict met Boko Haram. Ze zijn verdreven uit de stad Damboa, ongeveer 89 km verderop, en wonen nu als ontheemde personen in Maiduguri. Het beperkte toegang tot zorg in de afgelopen maanden, omdat verschillende hulpklinieken die ze bezoeken voor gratis behandeling hun activiteiten hebben verminderd of in sommige gevallen volledig hebben gesloten, verergert haar situatie. “Eerlijk gezegd waren hun interventies echt nuttig, en we hebben ze nodig om terug te komen en onze kinderen te helpen,” voegde Ali toe.

Amina is slechts één van de vijf miljoen kinderen in het noordoosten en noordwesten van Nigeria die lijden aan ondervoeding in wat experts de ergste voedselcrisis in jaren noemen. De problematische noord-oostelijke regio zit al vijftien jaar in de greep van een conflict dat wordt gevoerd door de gewapende groep Boko Haram, en de aanhoudende onveiligheid heeft de voedselvoorziening verstoord. In het noordwesten zorgen bendes voor soortgelijke onrust, wat resulteert in een hongersnood waar de staatsregeringen moeite mee hebben.

Dit jaar worden de problemen verergerd door de enorme, brute bezuinigingen die de hulporganisaties treffen, die vaak hebben ingegrepen door voedselhulp te bieden aan de 2,3 miljoen ontheemde mensen in het noordoosten van Nigeria. Veel van deze organisaties waren afhankelijk van financiering vanuit de Verenigde Staten, die sinds februari de bijdragen aan hulpprogramma’s wereldwijd met ongeveer 75 procent heeft verminderd.

In juli heeft het WFP al haar laatste voorraden granen voor ontheemde volwassenen en gezinnen uitgedeeld. Bigenimana, een vertegenwoordiger van het WFP, stond naast een rij halflege tentmagazijnen en vertelde dat er voor Nigeria, dat zich in het magere seizoen voor de oogst bevindt, geen voedsel meer was.

Onveiligheid voedt de voedselcrisis

Noordoost-Nigeria zou een voedselmand voor het land moeten zijn, dankzij de vruchtbare savanne die geschikt is voor het verbouwen van noten en granen. Echter, sinds het conflict met Boko Haram is uitgebroken, is de voedselvoorziening afgenomen. Klimaatschokken in de steeds droger wordende regio hebben de problemen verergerd.

Boko Haram streeft naar controle over het gebied en is actief sinds 2011. De operaties van de groep vinden voornamelijk plaats in Borno, in aangrenzende staten in het noordoosten en over de grens in Niger, Tsjaad en Kameroen. De groep kreeg wereldwijde bekendheid in 2014 door de ontvoering van vrouwelijke studenten in Chibok. Interne breuken en de militaire reactie van Nigeria hebben de capaciteit van de groep in de afgelopen jaren verminderd, maar ze controleert nog steeds een deel van het grondgebied, en een afsplitsing is verbonden met ISIL (ISIS). Meer dan 35.000 mensen zijn omgekomen bij aanvallen van de groep, en meer dan 2 miljoen zijn ontheemd.

In landelijke gebieden die niet onder controle van het leger staan, fungeert Boko Haram als een soort regering, waarbij dorpsbewoners worden uitgebuit om geld te genereren. “De gewapende acteurs innen belastingen van hen om land voor de landbouw te gebruiken,” zei Adamu, en voegde eraan toe dat deze belastingen voor plattelandsboeren vaak zwaar drukken op hun portemonnee.

De vicieuze cirkel herhaalt zich al jaren en het cumulatieve effect is de huidige voedselcrisis, zeggen experts. Slechts 45 minuten van Maiduguri, in de stad Konduga, bewerkte boer Mustapha Modu, 55, de aarde in afwachting van regen op een koele doordeweekse dag. Hij was net terug van een korte reis naar Maiduguri, waarbij hij de risicovolle snelwegen had getrotseerd om zaailingen te kopen in de hoop op een goed seizoen.

Zelfs terwijl Modu plantte, maakte hij zich zorgen dat de oogst onmogelijk zou zijn. Er zijn wijdverspreide angsten dat Boko Haram-strijders vaak in de luren liggen en boeren overvallen om oogsten te stelen. “Het is al een lange tijd geleden dat we ze in ons dorp hebben gezien,” zei Modu over voedselhulpdistributeurs. “Daarom ben ik gegaan om wat zaailingen te halen, ook al zijn de opstandelingen nog steeds dicht bij ons.”

Hulpbezuinigingen riskeren meer ‘geweld’

De VN en haar agentschappen stonden in april centraal in de hulpbezuinigingen vanuit Washington, wat ertoe leidde dat het WFP dit jaar geen hulp meer van de VS ontving. Net als de VS hebben ook andere donoren, zoals de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk, hun hulp verminderd en hebben ze het geld in plaats daarvan omgeleid naar veiligheid, nu de spanningen hoog blijven door de oorlog in Oekraïne.

Het agentschap hielp ongeveer 1,3 miljoen ontheemde mensen en anderen in moeilijk bereikbare gebieden, locaties die alleen met een helikopter toegankelijk zijn. Voor kinderen runde het agentschap verschillende voedingsklinieken en ondersteunde het overheidsziekenhuizen met kant-en-klaar voedsel, een eiwitmengsel dat voornamelijk uit pinda’s bestaat en dat een ondervoed kind snel kan stabiliseren.

De bezuinigingen hebben ertoe geleid dat het WFP de voorraden in de afgelopen maanden begon te rationeren. In juli waren de middelen in Nigeria volledig uitgeput. Ten minste $130 miljoen is nodig voor het agentschap om snel weer op de rails te komen met zijn operaties hier, aldus Bigenimana. Uitgebreid gebrek aan steun, zei hij, kan meer mensen in gevaar brengen.

“Mensen proberen hout te verzamelen om buiten de veilige punten te verkopen,” zei de functionaris. “Zelfs wanneer we de distributie op normale dagen vertragen, protesteren mensen. We verwachten dat het zo verder gaat, en het kan gewelddadig worden.” Meerdere andere NGO’s in de regio hebben ook te lijden gehad onder de bezuinigingen op de hulp. Ze boden niet alleen voedselhulp of voedingsbehandelingen, maar ook medische diensten en cruciale vaccins die kinderen nodig hebben in de eerste levensjaren om zich te beschermen tegen infectieziekten zoals mazelen.

Analisten zoals Adamu bekritiseren echter hulporganisaties voor wat hij beschouwt als hun falen om een systeem te creëren waarin mensen niet afhankelijk zijn van voedselhulp. In Borno heeft de staat sinds 2021 geleidelijk kampen voor intern ontheemden gesloten en sommigen in hun gemeenschappen hervestigd. Het doel, zo stelt de overheid, is om afhankelijkheid te verminderen en waardigheid te herstellen. Deze aanpak wordt echter op grote schaal bekritiseerd, omdat hulpagentschappen en mensenrechtenorganisaties erop wijzen dat sommige gebieden nog steeds onveilig zijn, en dat ontheemden simpelweg naar andere kampen verhuizen.

“Ze hadden de overheid moeten ondersteunen bij veiligheidsreformen voor de staat,” betoogde Adamu. Dat, zei hij, zou een duurzamere manier zijn geweest om mensen te empoweren en de voedselcrisis te verlichten.

Huilende mensen bij de begrafenis van 43 landarbeiders in Zabarmari, ongeveer 20 km van Maiduguri, nadat zij waren vermoord door Boko Haram-strijders in rijstvelden nabij het dorp Koshobe in november 2020.

Regentijd, zieketijd

Voorlopig lijkt de voedselcrisis aan te houden, en vooral kinderen lijken de zwaarste gevolgen te ondervinden, vooral nu de zware regenval aanbreekt. “We admitteerden vroeger wekelijks 200 kinderen, maar vorige week hebben we tot 400 kinderen opgenomen,” zei Abdullahi. Artsen zonder Grenzen, die niet afhankelijk zijn van Amerikaanse hulp, hebben sinds januari meer dan 6.000 ondervoede kinderen geregistreerd in hun voedingscentrum in Maiduguri. Gewoonlijk ontvangen kinderen de eiwitpasta of, in acute gevallen, een speciale melkoplossing. Abdullahi zei dat er waarschijnlijk meer kinderen zullen worden opgenomen in de komende weken.

Terug bij het overheidsziekenhuis waar Ali naar behandeling voor haar dochter zocht, stopte een andere vrouw buiten de kliniek met haar kinderen, twee babyjongens. Een van hen was ziek, klaagde de 33-jarige moeder Fatima Muhammad, en lijdt aan een opgezwollen hoofd. Dit is het derde ziekenhuis dat ze bezoekt, omdat twee andere instellingen die door NGO’s worden beheerd, overbelast zijn. Helaas accepteerde haar zoon de eiwitpasta niet, een teken dat medische experts zeggen dat acuut ondervoeding signaliseert. “Zijn broer zit en kruipt al, maar hij kan nog steeds niet zitten,” zei Muhammad, met een frons op haar gezicht. Ze gaf zichzelf de schuld dat ze niet genoeg had gegeten tijdens haar zwangerschap, hoewel ze nauwelijks een keuze had. “Ik denk dat dat hen heeft beïnvloed. Ik heb alleen hulp voor mijn zoon nodig, niets meer.”