Foto’s: Het Behouden van de Kwetsbare Manuscript Legacy van Oualata te Midden van Woestijnbedreigingen

De kwetsbare manuscripterfenis van Oualata behouden te midden van woestijnbedreigingen

Eeuwenoude manuscripten in de bibliotheken van Oualata staan op het punt vernietigd te worden nu de woestijnzanden de oude Mauritaanse stad binnendringen. Bibliotheekbeheerder Mohamed Ben Baty toont een oud manuscript dat toebehoort aan zijn familie in zijn huis in Oualata.

Oualata maakt deel uit van een viertal versterkte steden, of ksour, die vanwege hun historische betekenis als handels- en religieuze centra de status van Werelderfgoed hebben gekregen. Vandaag de dag bewaren ze de resten van een rijke middeleeuwse geschiedenis.

Overal in Oualata zijn deuren van acaciahout, versierd met traditionele ontwerpen geschilderd door lokale vrouwen, een opvallend element in de aardse gevels. Familiebibliotheken beschermen eeuwenoude manuscripten, onschatbare documenten van cultureel en literair erfgoed dat van generatie op generatie is doorgegeven.

De nabijheid van Oualata tot de Malinese grens maakt de stad echter bijzonder kwetsbaar voor de meedogenloze omgeving van de Sahara. Verwoestende hitte en seizoensgebonden regenval hebben ervoor gezorgd dat er hopen stenen en grote gaten in de historische muren van de stad zijn ontstaan, als gevolg van bijzonder zware recente regenval.

“Veel huizen zijn ingestort door de regen,” zei Khady, terwijl ze naast haar vervallen kindertijdhuis stond, nu haar erfgoed van haar grootouders.

De depopulatie heeft de achteruitgang van Oualata alleen maar versneld.

“De huizen zijn ruïnes geworden omdat hun eigenaren ze hebben verlaten,” legde Sidiya uit, die lid is van een nationale stichting die zich inzet voor het behoud van de oude steden van het land.

Generaties lang is de bevolking van Oualata gestaag afgenomen, terwijl bewoners op zoek gingen naar werk, waardoor de historische gebouwen verwaarloosd zijn. De traditionele structuren, bedekt met roodachtige leemstenen, bekend als banco, zijn gemaakt om het woestijnklimaat te weerstaan, maar vereisen onderhoud na elk regenseizoen.

Een groot deel van de Oude Stad staat nu verlaten, met slechts ongeveer een derde van de gebouwen bewoond.

“Ons grootste probleem is verwoestijning. Oualata is overal bedekt met zand,” zei Sidiya.

Volgens het ministerie van Milieu van Mauritanië wordt ongeveer 80 procent van het land getroffen door verwoestijning – een gevorderde fase van landdegradatie veroorzaakt door “klimaatverandering en ongepaste bedrijfspraktijken”.

In de jaren ’80 was zelfs de moskee van Oualata onder het zand verdwenen. “Mensen baden op de top van de moskee” in plaats van binnen, herinnerde Bechir Barick, een geografielecturer aan de Universiteit van Nouakchott.

Ondanks de onophoudelijke zandstormen en wind, behoudt Oualata nog steeds relieken uit zijn dagen als een belangrijke tussenstop op trans-Sahara karavanroutes en een beroemd centrum van islamitische kennis.

Als imam van de stad komt Mohamed Ben Baty uit een vooraanstaande lijn van Koranwetenschappers en is hij de bewaker van bijna een millennium aan kennis. De familiebibliotheek die hij beheert, herbergt 223 manuscripten, waarvan het oudste dateert uit de 14e eeuw.

In een kleine, rommelige kamer opende hij half een kast om de kostbare inhoud te tonen – fragiele, eeuwenoude documenten waarvan het voortbestaan niets minder dan opmerkelijk is.

“Deze boeken werden ooit zeer slecht onderhouden en waren blootgesteld aan vernietiging,” zei Ben Baty, en wees naar pagina’s die door water vlekken vertoonden, nu in plastic hoezen zijn opgeslagen. “Boeken werden vroeger in kisten opgeslagen, maar wanneer het regent, sijpelt het water binnen en kan het de boeken bederven,” legde hij uit, terwijl hij terugdacht aan de tijd dat een deel van het dak acht jaar geleden tijdens het regenseizoen instortte.

In de jaren ’90 verstrekte Spanje financiering voor een bibliotheek in Oualata, ter ondersteuning van de restauratie en digitale preservatie van meer dan 2.000 boeken. De voortdurende conservering van deze documenten hangt echter nu af van de toewijding van een handvol enthousiastelingen zoals Ben Baty, die niet het hele jaar door in Oualata woont.

“De bibliotheek heeft een gekwalificeerde expert nodig om het beheer en de duurzaamheid te waarborgen, omdat het een schat aan waardevolle documentatie bevat voor onderzoekers in verschillende vakgebieden: talen, Koranwetenschappen, geschiedenis, astronomie,” zei hij.

De isolatie van Oualata belemmert de ontwikkeling van het toerisme – er is geen hotel, en de dichtstbijzijnde stad is een reis van twee uur over ruw terrein. De ligging van de stad in een regio waar veel landen reizen afraden vanwege de dreiging van rebellengeweld, bemoeilijkt de vooruitzichten verder.

Inspanningen om de oprukkende woestijn tegen te gaan, omvatten de aanplant van bomen rond Oualata dertig jaar geleden, maar Sidiya geeft toe dat deze maatregelen onvoldoende waren.

Er zijn verschillende initiatieven gelanceerd om Oualata en de drie andere oude steden, die samen in 1996 op de UNESCO Werelderfgoedlijst zijn geplaatst, te redden. Elk jaar vindt er een festival plaats in een van de vier steden om geld in te zamelen voor restauratie en investeringen, en om meer mensen aan te moedigen te blijven.

Wanneer de zon achter de Dhaar-bergen ondergaat en de lucht in de woestijn afkoelt, vullen de straten van Oualata zich met het geluid van spelende kinderen, en komt de oude stad even weer tot leven.