‘Exorbitant Privilege’: Kan de Amerikaanse dollar zijn wereldwijde dominantie behouden?

De status van de reservevaluta versterkt de invloed van Amerikaanse sancties

Sinds de jaren veertig heeft de Amerikaanse dollar zich stevig gevestigd als de wereldwijde reservevaluta, wat internationale handel stimuleert en de status van de Verenigde Staten als economische supermacht versterkt. In de afgelopen jaren hebben echter verschillende landen hun tegenstand tegen de langdurige economische dominantie van de dollar geuit.

Het BRICS-economische blok, genoemd naar zijn oprichters: Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, heeft actief geprobeerd zijn afhankelijkheid van de dollar te verminderen. China heeft zelfs gepleit voor “de-dollarizatie” door zijn munt, de yuan, te promoten en valutawisselovereenkomsten met andere landen te sluiten.

Christine Lagarde, president van de Europese Centrale Bank, merkte onlangs op dat er een “verschuiving” aan de gang is die zou kunnen leiden tot een “globale prominentie van de euro”. Lagarde zei in juni dat de euro ongeveer 20 procent van de wereldwijde deviezenreserves uitmaakt en dat de “dominante rol van de dollar”, die 58 procent uitmaakt, “niet langer zeker is”.

Volgens Lagarde leert de geschiedenis ons dat regimes schijnbaar duurzaam zijn – tot ze dat niet meer zijn. Verschuivingen in de globale valutadominantie zijn eerder voorgekomen. Dit moment van verandering is een kans voor Europa. Het is een ‘globale euro’-moment,” voegde ze toe.

De dollar is dit jaar ook verzwakt en heeft de scherpste daling in zes maanden tijd in decennia ervaren. Wereldwijde investeerders reageren op beleids onzekerheid onder het bestuur van president Trump, stijgende schulden en veranderende rente verwachtingen – waarbij sommigen de “veilige haven”-appeal in twijfel trekken.

Experts zeggen dat als de VS zijn status als reservevaluta zou verliezen, de impact diepgaand zou zijn, aangezien het land veel van zijn invloed op de wereldhandel en het handhaven van sancties zou verliezen. Internationale handel die de VS niet direct betreft, loopt vaak via de dollar.

“Vanuit geopolitiek oogpunt geeft de reservevaluta de VS meer flexibiliteit om zijn valuta als wapen in te zetten via financiële sancties en dergelijke,” aldus een expert. Transacties passeren vaak banken die samenwerken met de Amerikaanse Federal Reserve, waardoor ze onderhevig kunnen zijn aan Amerikaanse sancties, zelfs als de VS niet direct betrokken zijn.

Dit is de reden waarom de financiële sancties die op Rusland zijn opgelegd na de invasie van Oekraïne leidden tot een wanbetaling op de soevereine schulden van Moskou. In 2022 sneden sancties van de regering van voormalig president Biden Rusland effectief af van dollar-gebaseerde handel, waarbij $300 miljard aan activa van de centrale bank werden bevroren en de economie van het land werd verlamd. Als gevolg van de door de VS geleide sancties daalde het bruto binnenlands product (BBP) van Rusland met $104 miljard.

Als de dollar zijn status zou verliezen, zou dat binnenlandse gevolgen hebben, zoals hogere leenkosten. Zonder buitenlandse vraag naar Amerikaanse schulden zouden de rentes stijgen, wat de kosten van hypotheken en creditcards zou verhogen. Dit komt omdat private banken hun rentetarieven koppelen aan die van de Federal Reserve.

“Het zou betekenen dat de VS niet langer kan leunen op deze grote pool van buitenlandse besparingen om de leenkosten laag te houden. Het is een fundamentele bedreiging voor het Amerikaanse economische model van de afgelopen decennia, dat doorgaans relatief lage rentes heeft gekend, wat het consumenten, bedrijven en de overheid mogelijk heeft gemaakt om veel schulden tegen relatief lage prijzen te financieren,” voegde een expert toe.

Een nieuw tijdperk van economische onzekerheid

In tegenstelling tot de tijd van Nixon, toen de dominantie van de VS grotendeels onbetwist was, is de huidige wereldeconomie veel meer met elkaar verbonden. Opkomende machten zoals China en India hebben hun wereldwijde invloed vergroot, en alternatieve financiële systemen, waaronder de opkomst van cryptocurrencies, hebben aan terrein gewonnen.

Herhaalde beleidswijzigingen van het ene Amerikaanse bestuur naar het andere riskeren die stabiliteit te ondermijnen in een landschap van toenemende bedreigingen. De onvoorspelbare aanpak van Trump met betrekking tot tarieven en wereldwijde overeenkomsten heeft twijfels doen rijzen over de betrouwbaarheid van de VS op het wereldtoneel en heeft langdurige zorgen geuit over de stabiliteit van de dollar.

Er zijn groepen landen die zich steeds meer positioneren om een grotere rol in de wereldwijde financiën op zich te nemen, maar nog geen enkele heeft de invloed van de dollar kunnen evenaren. Dit betekent dat het onwaarschijnlijk is dat enige andere valuta de dollar als de facto wereldreservevaluta zal vervangen.

Desondanks zijn er pogingen om de invloed van de VS uit te dagen. De BRICS-landen hebben in de afgelopen jaren stappen ondernomen om hun afhankelijkheid van de dollar te verminderen, wat een toenemende zorg is voor Trump.

Ondertussen dringt de Europese Centrale Bank ook aan op een centralere rol van de euro in het wereldwijde systeem, maar zoals Lagarde opmerkte, zal een “stap naar grotere internationale prominentie voor onze valuta niet vanzelf gebeuren: het moet worden verdiend”.

Desondanks geloven economen dat het onwaarschijnlijk is dat de dollar zijn status als wereldreservevaluta zal verliezen, zelfs als dit zou gebeuren, kan het decennia duren om zelfs maar een kleine verschuiving te zien. “Ik denk niet dat er een dominante valuta is die de dollar gaat vervangen. En als er hypothetisch een verandering zou zijn, zal dat vele jaren duren,” voegde een deskundige toe.