EU roept op tot wapenstilstand in Gaza, maar onderneemt geen actie tegen Israël

Verdrongen Palestijnen ontvangen maaltijden die worden verdeeld door hulporganisaties in het al-Mawasi-gebied van Khan Younis, 20 juni.

De leiders van de Europese Unie die in Brussel bijeenkwamen, hebben de “catastrofale humanitaire situatie” in Gaza veroordeeld, maar konden het niet eens worden over manieren om druk uit te oefenen op Israël om de oorlog te beëindigen. Tijdens de top van donderdag werd een rapport besproken dat vorige week door de diplomatieke dienst van de EU is uitgegeven. Dit rapport stelde vast dat Israël waarschijnlijk zijn mensenrechtenverplichtingen onder de EU-Israël Associatieovereenkomst schendt. Toch kwam de EU niet verder dan het formuleren van de bevindingen, noch besloot het om de 25 jaar oude overeenkomst te beëindigen.

“De Europese Raad roept op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren in Gaza en de onvoorwaardelijke vrijlating van alle gijzelaars, wat moet leiden tot een permanente beëindiging van de vijandelijkheden,” aldus de EU in een verklaring.

Te midden van toenemende beschuldigingen – gesteund door mensenrechtenorganisaties en experts van de Verenigde Naties – dat Israël de mensen in Gaza uithongert, heeft de EU in mei een herziening van zijn associatieovereenkomst met Israël bevolen. De beoordeling, die vorige week naar de lidstaten werd gestuurd, was beperkt.

Verschillende media citeerden ingewijde diplomaten die zeiden dat de bevindingen de Israëlische blokkade van Gaza, de moord op burgers, aanvallen op ziekenhuizen en de massale verplaatsing van Palestijnen in het gebied, evenals de uitbreiding van illegale nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever, onderstreepten.

Met een groeiende kloof tussen landen die kritisch zijn over de Israëlische misstanden, zoals Ierland en Spanje, en Israël-steunende landen zoals Duitsland en Hongarije, bevatte de slotverklaring van de top van donderdag een afgezwakte verklaring die de “onaanvaardbare aantallen burgerdoden en de niveaus van honger” in Gaza betreurde. “Discussies over een vervolg” op het rapport werden uitgesteld tot volgende maand.

Duitsland was, zo zei men, “ondubbelzinnig” in zijn verlangen om Israël politieke en militaire bijstand te blijven bieden. Deze timide verklaring kwam ondanks een poging van Spanje en Ierland om de EU-Israël-overeenkomst, die in 2000 werd ondertekend en de handelsrelaties tussen de twee entiteiten ondersteunt, op te schorten.

“De oorlog moet stoppen,” zei de Ierse premier Micheal Martin voorafgaand aan de bijeenkomst. “De mensen in Europa vinden het onbegrijpelijk dat Europa niet in staat lijkt om druk uit te oefenen op Israël … om deze oorlog in Gaza te stoppen, om de voortdurende slachting van kinderen en onschuldige burgers te stoppen.”

Alleen al op donderdag werden 62 mensen gedood door Israëlische aanvallen, waaronder enkele nabij een hulpcentrum dat wordt beheerd door de omstreden door de VS gesteunde Gaza Humanitarian Foundation (GHF), een particuliere organisatie die is ingehuurd om hulp te bieden onder de bescherming van Israëlische troepen en beveiligingscontractanten.

Het mediakantoor van de regering van Gaza meldde op donderdag dat minstens 549 Palestijnen zijn omgekomen nabij GHF-locaties sinds het een maand geleden begon met operaties. De oorlog heeft in totaal 56.156 mensen gedood, volgens het ministerie van Volksgezondheid van de enclave.

De EU-leiders riepen Israël op om de blokkade van Gaza op te heffen “om directe, ongehinderde toegang en duurzame distributie van humanitaire hulp” naar Gaza mogelijk te maken. Ze veroordeelden ook de escalatie op de Westelijke Jordaanoever, waarbij ze “toegenomen geweld door kolonisten” en “de uitbreiding van illegale nederzettingen” opmerkten. De EU blijft de grootste handelspartner van Israël.

‘Aan de zijlijn’ over Iran

De conclusies over de recente 12-daagse oorlog tussen Israël en Iran herhaalden eerdere oproepen tot de-escalatie en stelden dat Iran “moet voldoen aan zijn juridisch bindende nucleaire waarborgverplichtingen onder het Non-Proliferatieverdrag”. Iran ontkent een nucleaire wapens te willen, terwijl algemeen wordt aangenomen dat Israël over een nucleair arsenaal beschikt. Iraanse wetgevers hebben al gestemd voor een opschorting van de samenwerking met het IAEA, het VN-nucleaire toezichthoudende orgaan, een beslissing die donderdag door de Raad van Bewakers van het land werd goedgekeurd.

Verdedigingsbasis ‘verzwakt’

Naast het Midden-Oosten bespraken de EU-leiders tijdens de bijeenkomst van donderdag ook een 18e ronde van sancties tegen Rusland, dat zich nu in zijn vierde oorlogsjaar in Oekraïne bevindt. Tijdens een videotoespraak drong de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy aan op een “duidelijk politiek signaal” dat zijn land vastbesloten is om EU-lid te worden. De EU-bijeenkomst volgde op de NAVO-top van woensdag in Den Haag, waar de leiders het eens werden over verhogingen van de militaire uitgaven, met als doel tegen 2035 5 procent van hun jaarlijkse bruto binnenlands product (BBP) aan defensie bij te dragen.

De Amerikaanse president Donald Trump wilde volgens haar “de last verschuiven naar Europa, zodat de VS zich meer op China kan richten”. “Er is hier een NAVO-paradox, omdat Europeanen bang zijn dat als ze te veel uitgeven, de VS zullen zeggen: ‘Geweldig, je staat er nu alleen voor en wij gaan ons op Azië concentreren’,” voegde ze eraan toe.