EU-China Topontmoeting: Wie Deelnemers Zijn en Wat de Agenda Inhoudt

EU en China houden topontmoeting ter gelegenheid van 50 jaar diplomatieke betrekkingen

Brussel, België – Vlak voor de zomerse rustigere periode in Brussel, houden de Europese Unie en China donderdag een topontmoeting in Beijing om 50 jaar diplomatieke betrekkingen te herdenken. De sfeer voorafgaand aan de bijeenkomst is echter niet bepaald feestelijk, maar eerder gespannen, met lage verwachtingen voor concrete bilaterale afspraken. De top, die oorspronkelijk twee dagen zou duren, is eerder deze maand door Beijing ingekort tot één dag, vanwege interne redenen.

Een reeks handelsgeschillen, met name over markttoegang en kritiek op zeldzame aardmetalen, alsook geopolitieke spanningen, voornamelijk door de voortdurende oorlog van Rusland in Oekraïne, hebben de EU-China relaties aangetast.

“De EU beschouwt China als een partner voor mondiale uitdagingen, een economische concurrent als het gaat om het ontwikkelen van nieuwe technologieën en ook als een systeemrivaal vanwege het bestuursysteem van Beijing en zijn invloed op wereldzaken,” zei een EU-functionaris. Hij voegde eraan toe dat de vraag of China ook een bedreiging vormt voor de Europese veiligheid, de afgelopen jaren naar voren is gekomen in de context van de oorlog in Oekraïne.

Wie zijn er aanwezig op de top?

Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en voorzitter van de Europese Raad Antonio Costa zullen donderdag China bezoeken om deze geschillen aan te pakken tijdens de top. “Deze top is een kans om met China op het hoogste niveau in gesprek te gaan en open, constructieve discussies te voeren over vraagstukken die voor ons beiden belangrijk zijn. We willen dialoog, echte betrokkenheid en concrete vooruitgang,” aldus Costa in een verklaring voorafgaand aan de top.

De EU-leiders zullen donderdagmorgen Chinese president Xi Jinping ontmoeten, terwijl premier Li Qiang de 25ste top tussen de twee partijen zal co-voorzitten, aldus het Chinese Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Een woordvoerder van het Chinese Ministerie van Buitenlandse Zaken voegde toe dat na 50 jaar ontwikkeling van de EU-China-relaties, hun banden “de veranderende moeilijkheden en uitdagingen kunnen doorstaan”.

Komt de oorlog van Rusland in Oekraïne ter sprake?

Volgens EU-functionarissen zullen de gesprekken met president Xi donderdagmorgen zich richten op mondiale aangelegenheden en bilaterale relaties, gevolgd door een banquetlunch. De oorlog in Oekraïne zal waarschijnlijk ter sprake komen, gezien de nauwe banden van Beijing met Moskou, wat een gevoelig onderwerp is voor Brussel.

“Je kunt verwachten dat de EU de oorlog van Rusland in Oekraïne aanspreekt,” vertelde een hoge EU-functionaris aan journalisten. “China praat natuurlijk vaak met ons over kernkwesties. Dit is een kernkwestie voor Europa. Het is een kwestie die fundamenteel is voor de Europese veiligheid,” voegde de functionaris toe.

In een toespraak tot het Europees Parlement eerder deze maand beschuldigde von der Leyen China er ook van “de facto de oorlogseconomie van Rusland mogelijk te maken”. Brussel heeft verschillende Chinese bedrijven gesanctioneerd voor het faciliteren van de levering van goederen die worden gebruikt voor wapenproductie in Rusland, en op 18 juli heeft de EU ook voor het eerst sancties opgelegd aan Chinese banken voor het naar verluidt financieren van de levering van dergelijke goederen.

China heeft dergelijke beschuldigingen verworpen en gewaarschuwd voor vergeldingsmaatregelen. Beijing heeft ook herhaald dat zijn standpunt over de oorlog in Oekraïne draait om “onderhandelingen, wapenstilstand en vrede”.

Hoe moeilijk zullen de handelsdiscussies zijn?

Een ander controversieel onderwerp tussen Brussel en Beijing is handel. Dit zal waarschijnlijk centraal staan op de agenda van de top in de namiddag met premier Li Qiang, gevolgd door een diner, volgens EU-functionarissen die betrokken zijn bij de planning van de top. China is de op twee na grootste handelspartner van de EU, maar de twee hebben onlangs onenigheid gehad over een reeks handelskwesties, waaronder 45 procent Europese tarieven op Chinese elektrische voertuigen (EV’s) en Beijing’s controle over zeldzame aardmetalen, die essentieel zijn voor chipproductie en medische apparaten.

In haar toespraak in het Europees Parlement eerder deze maand beschuldigde von der Leyen Beijing ervan “de wereldmarkten te overspoelen met gesubsidieerde overcapaciteit – niet alleen om zijn eigen industrieën te stimuleren, maar ook om de internationale concurrentie te verstikken”.

De EU heeft een handelstekort met China van meer dan 300 miljard euro ($352 miljard) in 2024. EU-exporten naar China bedroegen 213 miljard euro ($250 miljard), terwijl de EU-importen uit China 519 miljard euro ($609 miljard) bedroegen, volgens cijfers van de Europese Commissie.

EU-functionarissen zeggen dat Chinese bedrijven profiteren van enorme overheidssubsidies en, door de trage vraag naar goederen lokaal, goedkope Chinese producten zoals EV’s naar de EU worden gestuurd. Om Europese belangen te beschermen, heeft Brussel actie ondernomen en in oktober vorig jaar tarieven tot 45 procent op Chinese EV’s opgelegd. De EU heeft ook Chinese bedrijven uitgesloten van aanbestedingen voor medische apparaten in juni, onder andere handelsbelemmeringen, nadat was geconcludeerd dat Europese bedrijven geen toegang kregen tot de Chinese markten.

De EU maakt zich ook zorgen over Beijing’s exportbeperkingen op zeldzame aardmetalen. Tijdens de G7-top in Canada in juni beschuldigde von der Leyen China van “afpersing” en zei: “Geen enkel land zou 80-90 procent van de markt voor essentiële grondstoffen en downstreamproducten zoals magneten moeten controleren.”

“De huidige situatie is niet duurzaam. We hebben herbeoordeling nodig … China profiteert van onze open markt maar koopt te weinig,” vertelde een hoge EU-functionaris aan journalisten. “De handels toegang is beperkt en de exportcontroles zijn buitensporig. We zullen daar [in Beijing] met een positieve en constructieve houding heen gaan … maar China moet onze zorgen erkennen.”

Worden mensenrechten besproken tijdens de top?

De EU-China-relaties zijn ook koud geweest over mensenrechtenkwesties. In 2021 heeft Brussel sancties opgelegd aan Chinese functionarissen vanwege vermeende mensenrechtenschendingen tegen Oeigoerse moslims in de Chinese regio Xinjiang. Beijing ontkende deze beschuldigingen en vergeldde door EU-wetgevers te sanctioneren. De wederzijdse sancties gingen gepaard met een stopzetting van bilaterale dialogen tussen het Europees Parlement en het Nationale Volkscongres (NPC) van China.

“Amnesty International heeft regelmatig ernstige en wijdverspreide mensenrechtenschendingen gedocumenteerd, van willekeurige detentie en vervolging in de Oeigoerse regio, waarvoor niemand ter verantwoording is geroepen; tot aanvallen op de rechtsstaat en het afbrokkelen van burgerlijke en politieke vrijheden in Hong Kong, ondanks internationale verdragen die deze rechten waarborgen; tot het systematisch gebruik van nationale veiligheidswetgeving om mensenrechtendefensie en kritiek te bestrijden, thuis en steeds vaker in het buitenland. De EU is, althans op papier, ook tot soortgelijke conclusies gekomen,” zei ze.

“Tijdens de top moet de EU-leiders ervoor zorgen dat die woorden actie worden en elke beschikbare tool gebruiken om positieve mensenrechtenveranderingen voor mensen te creëren – geen lege beloften meer aan de onderhandelingstafel of de spreekbuis,” voegde ze eraan toe.

Hoewel China in april van dit jaar enkele van zijn sancties heeft opgeheven en heeft gesuggereerd dat politieke dialogen tussen het Europees Parlement en het NPC worden hervat, blijven de EU-sancties van 2021 van kracht. De EU zei vorige week dat ze “geen veranderingen in de mensenrechtensituatie in China/Xinjiang hebben waargenomen”.

“Het bevorderen en beschermen van mensenrechten is belangrijk voor de EU. We zullen de zorgen van de EU over de verslechtering van de rechten in Xinjiang, Tibet en andere regio’s aankaarten,” zei een EU-functionaris.