Escaleren om te de-escaleren? Mogelijkheden voor Iran om de oorlog met Israël te beëindigen

Nieuws | Israël-Iran conflict

Escaleren om te de-escaleren? Wat zijn de opties voor Iran om de oorlog met Israël te beëindigen?

Iran heeft weinig opties om de oorlog te beëindigen, en escalatie tegen Israël en de VS zal waarschijnlijk leiden tot meer aanvallen. Sinds 13 juni heeft Israël minstens 240 Iraniërs gedood, waarvan velen burgers zijn. Onder de doden bevinden zich top militaire leiders en nucleaire wetenschappers uit Iran.

Israël heeft de staatstelevisie van Iran aangevallen, een ziekenhuis getroffen, appartementen gebombardeerd en de luchtverdediging van het land beschadigd. In reactie daarop heeft Iran een stortvloed aan ballistische raketten op Israël afgevuurd, gericht op militaire en beveiligingsinstallaties, en heeft het de olie-raffinaderij in Haifa, woongebouwen en een ziekenhuis geraakt. Ten minste 24 mensen zijn in Israël omgekomen als gevolg van deze aanvallen.

Analisten beweren dat Israël van plan is om het nucleaire programma van Iran te vernietigen en mogelijk zelfs te streven naar een regimewisseling. Deze doelen maken het voor Iran moeilijk om een snelle oplossing voor het conflict te vinden. Iran’s officiële standpunt is dat het niet wil onderhandelen terwijl het onder aanval is, uit vrees gedwongen te worden om volledig te capituleren aan de voorwaarden van de VS en Israël.

Iran moet mogelijk hopen dat de Amerikaanse president Donald Trump kan worden overtuigd om Israël te bedwingen, wat in zijn belang zou zijn om te voorkomen dat hij verzeild raakt in een oorlog op afstand, zelfs als de Amerikaanse leider recentelijk lijkt te pleiten voor een aanval op Iran en heeft herhaald dat Iran geen nucleaire wapen mag hebben.

“Als de Verenigde Staten de urgentie van de-escalatie erkennen en erin slagen Israël te overtuigen om zijn militaire campagne te stoppen, dan – gezien de toenemende kosten van de oorlog voor Iran en het feit dat Iran’s primaire doel is om het conflict te stoppen, niet uit te breiden – is het zeer waarschijnlijk dat Iran akkoord gaat met een wapenstilstand of politieke oplossing,” zegt Hamidreza Aziz, een expert op het gebied van Iran voor het Middle East Council for Global Affairs denktank.

Weinig haalbare opties

Theoretisch gezien zou Iran terug kunnen keren naar de onderhandelingstafel en een overeenkomst kunnen ondertekenen terwijl het onder vuur ligt. Dit is echter een onwaarschijnlijk scenario, volgens Reza H Akbari, een analist van Iran en programmamanager voor het Midden-Oosten, Noord-Afrika en Zuid-Azië bij het Institute for War and Peace Reporting.

De VS en Iran hadden al vijf rondes van onderhandelingen gevoerd voordat Israël het conflict uitlokte. De twee partijen waren op een dood spoor beland toen Trump eiste dat Iran zijn hele nucleaire programma zou opgeven, wat volgens het Verdrag inzake de Non-Proliferatie van Kernwapens, waar Iran een ondertekenaar van is, een “onvervreemdbare recht” voor elk land is om voor vreedzame doeleinden te gebruiken.

Trump heeft sindsdien Iran gewaarschuwd om snel akkoord te gaan met een deal of te rekenen op nog ernstigere gevolgen, waarbij hij hintte naar regimeverandering. Iran heeft weinig goede opties, aldus Negar Mortazavi, een expert op het gebied van Iran bij het Center for International Policy (CIP). Ze gelooft dat Iran weinig te verliezen heeft door te reageren op Israël, maar merkt ook op dat deze strategie Teheran niet noodzakelijkerwijs een uitweg uit het conflict zou bieden.

Druk uitoefenen op de VS?

In het afgelopen jaar heeft de regionale invloed van Iran grote terugslagen geleden, waardoor het geopolitiek kwetsbaar is geworden. Iran heeft lange tijd op zijn bondgenoot, de Libanese gewapende groep Hezbollah, vertrouwd om afschrikking te bieden tegen directe aanvallen van Israël, maar Hezbollah is aanzienlijk verzwakt na een totale oorlog tegen Israël vorig jaar.

Bovendien verloor Iran een andere bondgenoot toen de voormalige president van Syrië, Bashar al-Assad, in december 2024 werd afgezet. Iran zou nog steeds aanvallen kunnen richten tegen Amerikaanse bases en personeel via een netwerk van door Iran gesteunde gewapende groepen in de regio, met name in Irak, zegt Barbara Slavin, een expert op het gebied van Iran en een onderscheiden fellow bij het Stimson Centre denktank.

Ze gelooft dat door Iran gesteunde groepen in Irak “waarschuwingsschoten” kunnen afvuren om de publieke opinie in de VS te proberen te beïnvloeden. Trump’s nationalistische “America First” achterban is stellig tegen elke Amerikaanse betrokkenheid bij oorlogen in het buitenland, die ze als niet gerelateerd aan hun binnenlandse zorgen beschouwen. En anti-interventiegevoelens zullen waarschijnlijk toenemen als Amerikaanse troepen in gevaar komen als gevolg van aanvallen die verband houden met het conflict met Iran.

Iran zou ook de Amerikanen economisch kunnen laten voelen wat de gevolgen van de oorlog zijn. Het heeft gedreigd commerciële schepen in de Straat van Hormuz aan te vallen, wat de wereldhandel zou beïnvloeden en de olieprijzen zou verhogen. Maar Slavin zei dat deze actie ook de economie van Iran ernstig zou schaden. Ze voegde daaraan toe dat Iran ook afhankelijk is van commerciële scheepvaart in de Straat van Hormuz, die tussen Iran en Oman ligt en een van de belangrijkste scheepvaartroutes ter wereld is voor de export van olie. In plaats daarvan zei Slavin dat de beste optie voor Iran is om de oorlog met Israël te beheersen en het conflict af te wachten, waarbij ze betoogt dat elke manoeuvre om tegen Amerikaanse personeel te escaleren, zelfs als een waarschuwing, een riskante zet is.

De administratie van Trump, die veel oorlogshaviken omvat, heeft Iran expliciet gewaarschuwd tegen het richten op zijn activa of soldaten. Iran is ook voorzichtig om de VS geen gemakkelijke aanleiding te geven om direct de oorlog aan de zijde van Israël binnen te gaan, aldus Akbari. “De leiding van Iran weet dat het verder betrekken van de VS in de oorlog catastrofaal kan zijn voor zowel het regime als wat betreft industriële schade. [Het zou het risico lopen om] alles te vernietigen wat Iran in de afgelopen 40+ jaar heeft opgebouwd,” zei Akbari.

Strategische afweging

De formele positie van Iran is om Israël aanzienlijke politieke, militaire en materiële kosten toe te brengen voor het uitlokken van de oorlog. Deze positie werd herhaald door Hassan Ahmadian, een assistent professor aan de Universiteit van Teheran, die suggereerde dat de Israëlische premier Benjamin Netanyahu de oorlog zou kunnen stoppen als Israëli’s de gevolgen voelen van een crisis die hij heeft uitgelokt.

Het is onduidelijk hoeveel schade Iran toebrengt aan de militaire infrastructuur van Israël, aangezien laatstgenoemde de media verbiedt om dergelijke informatie te rapporteren. Bovendien is het moeilijk te beoordelen hoe lang Iran een oorlog tegen Israël kan volhouden. Maar Israël zelf kan moeite hebben om gedurende een langere periode aan te vallen zonder de VS, zei Slavin. Ze verwees naar mediaberichten dat Israël door zijn defensieve interceptoren heenraakt, wat het vatbaarder kan maken voor langeafstandaanvallen door Iran.

De uitdagingen waarmee beide vijanden worden geconfronteerd, kunnen hen ertoe aanzetten om het vechten eerder te beëindigen dan later – tenminste dat lijkt Iran te hopen. “Op dit moment probeert Iran zich in te graven en op de een of andere manier hier doorheen te komen,” zei Slavin.