Ernstig tekort aan woningen voor mensen met ernstige psychische problemen

De tekortkoming aan geschikte huisvesting voor individuen met ernstige psychische problemen blijft bestaan, ondanks een wet uit 2021 die deze personen rechten verleent op langdurige zorg. Cliëntadvocaten melden aanzienlijke uitdagingen bij het vinden van passende woonarrangementen, volgens het onderzoeksplatform Pointer.

De hervorming van 2021 heeft de behoeften op het gebied van geestelijke gezondheidszorg geïntegreerd in de Wet Langdurige Zorg (WLZ), waardoor de verantwoordelijkheden van lokale gemeenten onder de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) naar nationaal overheidsbeleid zijn overgedragen. De wet was ontworpen om ervoor te zorgen dat individuen met complexe, langdurige psychische problemen toegang hebben tot continue zorg zonder telkens hun geschiktheid te hoeven bewijzen.

“Onder WLZ hoeven cliënten zich niet langer elke zes maanden opnieuw aan te melden voor zorg, wat de stress aanzienlijk vermindert,” zei Anitha Bredewold, een cliëntadvocaat die gespecialiseerd is in geestelijke gezondheidszorg. “Maar we staan nu voor een tekort aan geschikte huisvestingsopties, vooral voor degenen met hogere zorgbehoeften.”

Een enquête uitgevoerd door Pointer onder 22 cliëntadvocaten toonde aan dat de meerderheid moeite heeft om huisvesting voor hun cliënten te regelen. “Hoe hoger de zorgbehoefte, hoe moeilijker het is om een passende woonvoorziening te vinden,” merkte Bredewold op.

Het probleem gaat verder dan alleen beschikbaarheid; er is ook een gebrek aan variëteit in woonopties. Veel cliënten hebben één-op-één ondersteuning nodig, maar dergelijke op maat gemaakte diensten zijn schaars in Nederland.

Volgens gegevens van de overheid ontvingen meer dan 35.000 personen tegen het einde van 2024 WLZ-zorg voor psychische problemen—het dubbele van het aantal dat aanvankelijk werd verwacht bij de invoering van de wet. De onverwachte vraag heeft het systeem overweldigd, waardoor duizenden wachten op huisvesting.

Gemeenten bevestigen ook de groeiende crisis. De enquête van Pointer onder de 44 aangewezen centrumgemeenten, verantwoordelijk voor het coördineren van de huisvesting voor kwetsbare individuen, onthulde dat alle gemeenten behalve twee aanzienlijke wachttijden voor beschermde huisvesting rapporteren.

Een rapport van de Gezondheidsautoriteit uit 2023 benadrukte dat terwijl individuen met minder ernstige behoeften vaak sneller huisvesting vinden, degenen die continue zorg vereisen te maken hebben met langdurige vertragingen.

Het gebrek aan adequate huisvesting heeft geleid tot ernstige gevolgen voor veel cliënten. Bredewold deelde dat sommige individuen achteruitgaan in hun herstel door het ontbreken van stabiele huisvesting. “Een cliënt van mij begon weer met drugsgebruik omdat de benodigde ondersteuning niet aanwezig was,” zei ze. In sommige gevallen worden cliënten met ernstige psychische problemen dakloos.

Organisaties zoals het Leger des Heils melden dat individuen met WLZ-rechten vaak eindigen in crisisopvang, die niet over de middelen beschikken om passende zorg te bieden. “Deze opvangcentra zijn tijdelijke oplossingen, maar ze bieden niet de begeleiding die mensen nodig hebben,” zei Esmé Wiegman, regionaal directeur voor Noordoost.

Het ministerie van Volksgezondheid heeft erkend dat het aantal geestelijke gezondheidscliënten dat WLZ-zorg ontvangt de verwachtingen heeft overschreden. Ambtenaren evalueren nu of WLZ het juiste systeem is voor alle gevallen van geestelijke gezondheidszorg.