Duik in Duurzame Kweek en Onderzoek naar Mosselen aan de WU

De mosselcultuur, een belangrijke industrie in Nederland, ondergaat aanzienlijke innovaties en uitbreidingen. Van de teelt in offshore windparken tot verbeterde ecologische praktijken, werken onderzoekers en professionals uit de industrie samen om de duurzaamheid en efficiëntie in de sector te verbeteren.

De mosselproductie, vooral in beschermde gebieden zoals de Waddenzee en de Oosterschelde, opereert onder strenge regelgeving. In de afgelopen twee decennia hebben programma’s zoals EVA-II (2000–2004) en PRODUS (2009–2012) de overgang van traditionele baggermethoden naar duurzamere systemen voor het verzamelen van zaadmosselen bevorderd. Deze veranderingen maken deel uit van het Mosselconvenant van 2008, dat streeft naar vermindering van de bodemvisserij en het bevorderen van milieuvriendelijke alternatieven.

Het lopende KOMPRO (Kennis en Onderzoek voor Mosselproductie) project, een samenwerking tussen onderzoekers en mosselboeren, richt zich op vergunningen, teeltpraktijken, maatschappelijke acceptatie en snelle reacties op uitdagingen in de sector. Het omvat het monitoren van de dynamiek van schelpdierpopulaties, het verkennen van optimale mosseldichtheden en het bestuderen van de impact van roofdieren zoals krabben en sterrenbeelden.

Een pilotproject in het Borssele Windpark, 55 kilometer voor de Nederlandse kust, test de offshore mosselteelt in omgevingen met hoge energie. Ontwikkeld door het staalconstructiebedrijf OOS, maakt de farm gebruik van verstelbare stalen vlotters om mosselen te kweken. Crustacean onderzoeker Pauline Kamermans legde uit dat dit systeem schade door ruwe zee minimaliseert door de farm onder het golvenniveau te verlagen.

Het ontwerp van de farm heeft horizontale kabels met verticale druppelaars waar mossellarven zich aanhechten en groeien. Vroege resultaten tonen aan dat de groei afhankelijk is van de diepte. Mosselen die op drie meter diepte worden gekweekt, presteren beter dan die dicht bij het oppervlak, doordat ze minder energie verbruiken in turbulente wateren.

Onderzoekers bestuderen ook de zeebodem onder offshore farms om de vorming van natuurlijke schelpdierbanken van gevallen mosselen te monitoren. Deze structuren kunnen de mariene biodiversiteit bevorderen. Ondertussen evalueert Wageningen Economic Research de economische haalbaarheid van offshore teelt, inclusief smaaktesten en marktanalyse. Dit initiatief maakt deel uit van het door de EU gefinancierde ULTFarms-project, dat vergelijkbare proeven in België, Duitsland en Denemarken omvat.

Dichter bij de kust heeft de Voordelta-regio zich ontwikkeld tot een veelbelovende plek voor mosselteelt vanwege de ruime ruimte en voedingsrijke wateren. Eerste oogsten onthulden dat diepere wateren een betere groeiplaats bieden, omdat mosselen minder energie verbruiken om zich aan de teeltstructuren vast te houden. Addy Risseeuw van de Producentenorganisatie voor Mosselcultuur merkte op dat deze proeven in lijn zijn met het doel van het Mosselconvenant om de teelt van de zeebodem naar de waterkolom te verschuiven.

Er blijven echter uitdagingen bestaan. De kosten van waterkolomteelt zijn aanzienlijk hoger en de weersomstandigheden op zee maken het oogsten moeilijk. Jacob Capelle, een onderzoeker aan Wageningen University & Research, benadrukte de noodzaak van gespecialiseerde apparatuur om de toegankelijkheid en efficiëntie te verbeteren.

De Waddenzee heeft een opmerkelijke toename van jonge mosselbanken gezien, met ongeveer 4.000 hectare in 2023. Marien bioloog Karin Troost van Wageningen University bracht dit in verband met een afname van roofdieren zoals garnalen en gunstige zoutgehalte omstandigheden. Deze nieuwe mosselbedden profiteren van het gehele ecosysteem, bieden voedsel voor vogels en schuilplaatsen voor mariene levensvormen. Hun overleving hangt echter af van de weersomstandigheden, aangezien winterstormen de populatie aanzienlijk kunnen verminderen.

Mosselen bieden een scala aan ecosysteemdiensten, waaronder waterzuivering, verbetering van de biodiversiteit en kustbescherming. Een recente studie van Wageningen berekende de “echte prijs” van Nederlandse mosselen, waarbij de milieukosten en -voordelen in aanmerking werden genomen. De studie toonde aan dat hoewel mosselen 0,14 euro per kilogram bijdragen aan natuurlijk kapitaal door waterfiltratie en biodiversiteit, verouderde op diesel aangedreven vaartuigen in de industrie milieuproblemen met zich meebrengen.