Dialoog tussen de VS en Hamas: van oorlog naar vrede

OPINIE: Dialoog tussen de VS en Hamas kan de weg van oorlog naar vrede verleggen

Vorige week hebben hoge functionarissen van Hamas en de Verenigde Staten hun bereidheid geuit om in “dialoog” te treden. De uitspraken van de Hamas-leider Mousa Abu Marzouk en de Amerikaanse Midden-Oosten gezant Steve Witkoff wijzen waarschijnlijk op een poging om de situatie te peilen voor toekomstige diplomatieke stappen. Dit komt misschien voort uit de gedeelde erkenning dat de huidige oorlogsvoering door Israël in de regio, die mogelijk ook Iran zou kunnen betreffen, slecht nieuws is voor alle betrokken partijen.

De Amerikaanse president Donald Trump heeft herhaaldelijk zijn intentie uitgesproken om de oorlogen in het Midden-Oosten en Oekraïne te beëindigen, wat afleidt van zijn grotere plannen om de wereldwijde relaties van de VS te herconfigureren. Tegelijkertijd heeft Hamas tijdens de wapenstilstand aangetoond dat het nog steeds de controle over Gaza heeft en een belangrijke politieke groep onder de Palestijnen blijft.

In deze context moet de plotselinge bereidheid van de VS en Hamas om “dialoog” aan te gaan serieus genomen worden. Dit kan een kans zijn voor alle partijen in het Midden-Oosten en daarbuiten om de situatie te verbeteren.

Er bestaat zeker een grote kloof tussen de twee partijen: Washington heeft zich diepgaand gecompliceerd in de genocidale verwoesting van Gaza door Israël, terwijl de Hamas-beweging door veel westerse landen als een terroristische organisatie wordt gezien. Dit is precies de reden waarom zij moeten samenkomen, praten en elkaars standpunten nauwkeurig moeten identificeren om over te schakelen van militarisme naar vrede.

De huidige wapenstilstand biedt een kans om dit proces te starten, wat betekent dat het voltooien van de drie fasen van de wapenstilstand nu de hoogste prioriteit moet hebben.

Effectieve Israëlische propaganda heeft Hamas in het westen lange tijd gedemoniseerd als een roekeloze en wrede terreurgroep die Israël wil vernietigen. De realiteit is echter dat Hamas een succesvolle Palestijnse nationale politieke organisatie is geweest, omdat het de drie cruciale dynamieken heeft gecombineerd waar de meeste van de 14 miljoen Palestijnen wereldwijd achter staan: principiële en duurzame weerstand tegen de door de VS mogelijk gemaakte Israëlische kolonisatie; politieke activisme om een nationaal politiek programma te creëren dat door alle Palestijnse facties wordt ondersteund; en pragmatisme dat constant onderzoekt hoe het conflict met het zionisme vreedzaam kan worden opgelost.

Hamas en zijn standpunten begrijpen betekent niet dat men het formeel erkent, zijn standpunten overneemt of zich onthoudt van kritiek op zijn militantie, die doorgaans de wereldwijde definitie van toegestane gewapende weerstand tegen bezetting weerspiegelt, en soms ook past in de definitie van terrorisme tegen burgers.

Net als de meeste bevrijdingsbewegingen hanteert Hamas tegelijkertijd militarisme, verzet, terrorisme en politiek pragmatisme. Het herkennen en scheiden van deze elementen is cruciaal voor het aangaan van de dialoog met de beweging op weg naar een vreedzame oplossing van het conflict met Israël – mits er ooit een Israëlische regering opstaat die oprecht streeft naar een rechtvaardige en blijvende vrede.

Een dialoog tussen de VS en Hamas zou nu kunnen verduidelijken of beiden vrede nastreven. Mijn levenslange interacties met Palestijnse leiders wijzen erop dat het belangrijkste, maar vaak niet gewaardeerde kenmerk van Hamas en de hele leiding van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie hun langdurige bereidheid is geweest om een Palestijnse staat op te richten die vreedzaam zou samenleven met Israël binnen de grenzen van 1967, aangepast door wederzijds akkoord.

Hamas heeft deze visie officieel, informeel en herhaaldelijk geuit, wat sinds 2002 unaniem is vastgelegd in pan-Arabische vredesaanbiedingen aan Israël. Deze standpunten werden vorige week opnieuw bevestigd in een interview met een hoge Hamas-functionaris, Basem Naim.

Een vreedzame oplossing is nooit gerealiseerd, voornamelijk omdat hardliners binnen de Israëlische leiding deze aanbiedingen van Hamas en andere Palestijnse groepen consequent hebben genegeerd.

De Canadese onderzoeker Colter Louwerse laat in zijn onderzoek zien hoe de Amerikaanse en Israëlische minachting het belangrijkste obstakel is geweest sinds de jaren ’70 voor de implementatie van de op internationaal recht gebaseerde consensus voor een tweestatenoplossing van het conflict. Zoals hij in 2023 schreef: “In januari 1976 bood de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) aan om de voorwaarden van deze ‘tweestaten’ consensus te onderhandelen. Met de steun van Washington weigerde Israël het goede geloofsvoorstel van de Palestijnen.”

Deze afwijzing, samen met de onophoudelijke Israëlische agressie, weerspiegelt de zionistisch-Israëlische doelstelling sinds 1920 om zoveel mogelijk Palestijnen van hun voorouderlijke grond te verdrijven en exclusieve Joodse soevereiniteit over heel historisch Palestina te formaliseren.

Nu het conflict is verergerd en zich over de regio heeft verspreid, zijn de voorwaarden die Hamas heeft geaccepteerd nog steeds op tafel. Ze zijn streng, maar realistisch. Ze vereisen dat zionisme zijn grenzen definieert en zijn koloniale opmars in de regio beëindigt, en dat de Palestijnen staatkunde formeel accepteren over slechts 22 procent van het historische Palestina.

Alle afspraken die oorlog inruilen voor vrede zijn zwaar en vereisen rigoureuze beleidswijzigingen aan alle kanten. Het einde van het Zuid-Afrikaanse apartheid regime en de Amerikaanse oorlogen in Vietnam en Afghanistan zijn enkele voorbeelden van hoe moeilijke compromissen voor vrede kunnen zijn – maar ook hoe essentieel ze zijn.

Als Witkoff en Abu Marzouk namens hun respectieve regeringen spraken, zoals ik vermoed, is dit het moment om vooruit te gaan met een dialoog tussen de VS en Hamas en de tegenstand om ons heen, vooral in de VS en Israël, te negeren, die zullen proberen deze belangrijke stap te stoppen.

Elke dialoog moet vooral de fouten van het Oslo-proces van 1993 en andere pogingen tot vredesopbouw vermijden, die eindeloze gesprekken over concessies aan beide zijden vervingen, terwijl de Israëlische koloniale uitbreidingen en annexaties doorgingen met expliciete Amerikaanse steun.

We moeten ons uiterste best doen om deze kans te grijpen, in het licht van de uitbreidende oorlogen en het grote lijden, om het hele Midden-Oosten van zijn rampzalige huidige militaristische pad te verleggen naar een toekomstige co-existentie tussen alle staten.